Pa ndërgjegje, IA-të do të jenë sociopatë

ChatGPT, ndjesia më e fundit teknologjike, është një chatbot i inteligjencës artificiale me një aftësi të mahnitshme për të vazhduar një bisedë. Ai mbështetet në një rrjet masiv neuronesh artificiale që imitojnë lirshëm trurin e njeriut dhe është trajnuar duke analizuar burimet e informacionit të internetit.

ChatGPT ka përpunuar më shumë tekst sesa çdo njeri ka të ngjarë të ketë lexuar gjatë jetës, duke e lejuar atë t’u përgjigjet pyetjeve rrjedhshëm dhe madje të imitojë individë të veçantë, duke iu përgjigjur pyetjeve ashtu siç mendon.

Dr. Michael Graziano është profesor i psikologjisë dhe neuroshkencës në Universitetin Princeton dhe autor i “Rishqyrtimit të ndërgjegjes: Një teori shkencore e përvojës subjektive”.

Ai ka bërë një analizë për Inteligjencën Artificiale dhe pasojat që mund të sjell ajo për gazetën amerikane The Wall Street Journal, transmeton Albanian Post.

“Si një neuroshkencëtar i specializuar në mekanizmat e trurit të ndërgjegjes, të flasësh me një chatbots më duket një përvojë shqetësuese. A janë të vetëdijshëm? Me siguri jo. Por duke pasur parasysh shkallën e përmirësimit teknologjik, a do të jenë ato në dy vitet e ardhshme? Dhe si do ta dinim ne?”, shkruan ai.

Ne po ndërtojmë makina që janë më të zgjuara se ne dhe po u japim atyre kontrollin mbi botën tonë

Të kuptosh nëse një makinë ka apo e kupton vetëdijen njerëzore është më shumë se thjesht një hipotetike fantastiko-shkencore. Inteligjenca artificiale po rritet aq e fuqishme, kaq shpejt, sa që së shpejti mund të përbëjë rrezik për qeniet njerëzore. Ne po ndërtojmë makina që janë më të zgjuara se ne dhe po u japim atyre kontrollin mbi botën tonë. Si mund ta ndërtojmë IA në mënyrë që të jetë në përputhje me nevojat njerëzore, jo në konflikt me ne?

Sado kundërintuitive që mund të tingëllojë, krijimi i një IA beninje mund të kërkojë ta bësh atë më të ndërgjegjshëm, jo më pak. Një nga keqkuptimet më të zakonshme në lidhje me IA është nocioni se nëse është inteligjente, atëherë duhet të jetë e vetëdijshme, dhe nëse është e vetëdijshme, atëherë do të jetë autonome, e aftë të pushtojë botën. Por ndërsa mësojmë më shumë për vetëdijen, ato ide nuk duken të sakta. Një sistem autonom që merr vendime komplekse nuk kërkon vetëdije.

Ajo që është më e rëndësishme për vetëdijen është se; për qeniet njerëzore, nuk ka të bëjë vetëm me veten. Ne e shohim atë në vetvete, por gjithashtu e perceptojmë ose e projektojmë atë në botën përreth nesh. Vetëdija është pjesë e paketës së mjeteve që na dha evolucioni për të na bërë një specie empatike dhe pro sociale. Pa të, ne do të ishim domosdoshmërisht sociopatë, sepse do të na mungonin mjetet për sjellje pro sociale. Dhe pa një koncept se çfarë është vetëdija apo një kuptim që qeniet e tjera e kanë atë, makinat janë sociopatë.

I vetmi mjet diagnostikues për vetëdijen e makinës që kemi tani është testi Turing, një eksperiment mendimi i emëruar nga shkencëtari britanik i kompjuterave Alan Turing. Në versionin e tij më të zakonshëm, testi thotë se nëse një person zhvillon një bisedë me një makinë dhe gabimet e përgjigjeve të saj me ato të një qenieje të vërtetë njerëzore, atëherë makina duhet të konsiderohet efektivisht e ndërgjegjshme.

Testi Turing është një pranim se vetëdija e një qenieje tjetër është diçka që ne mund ta gjykojmë vetëm nga jashtë, bazuar në mënyrën se si ai, ajo ose ajo komunikon. Por kufijtë e testit janë me dhimbje të dukshme. Në fund të fundit, një qen i përkëdhelur nuk mund të vazhdojë një bisedë dhe të kalojë si njeri – a do të thotë kjo se nuk është i vetëdijshëm? Nëse vërtet doje që një makinë të kalonte provën, mund t’i thuash disa fjalë një fëmije të vogël. Madje mund të mashtrojë edhe disa të rritur.

E vërteta është, testi Turing nuk zbulon shumë për atë që po ndodh brenda një makinerie ose një programi kompjuterik si ChatGPT. Në vend të kësaj, ajo që vërtet teston është njohja sociale e pjesëmarrësit njerëzor. Ne kemi evoluar si kafshë sociale dhe truri ynë instinktivisht projekton ndërgjegjen, lirinë, qëllimin dhe emocionin mbi objektet përreth nesh. Ne jemi gati të shohim një botë të mbushur me mendje. Besimet animiste të lashta besonin se çdo lumë dhe pemë kishte një frymë në të. Për një arsye të ngjashme, njerëzit janë të prirur të shohin fytyra në objekte të rastësishme.

Testi origjinal i propozuar nga Alan Turing në një punim të vitit 1950 ishte më i ndërlikuar sesa versioni për të cilin njerëzit flasin sot. Veçanërisht, Turing nuk tha asnjë fjalë për vetëdijen; ai kurrë nuk u thellua nëse makina kishte një përvojë subjektive. Ai pyeti vetëm nëse mund të mendonte si një person.

Turing imagjinoi një “lojë imitimi” në të cilën lojtari duhet të përcaktojë seksin e dy personave, A dhe B. Njëri është burrë dhe tjetri është grua, por lojtari nuk mund t’i shohë dhe mund të mësojë rreth tyre vetëm duke shkëmbyer pyetje dhe përgjigje. A u përgjigjet pyetjeve me mashtrim dhe fiton lojën nëse lojtari identifikon gabimisht seksin e tij, ndërsa B përgjigjet me vërtetësi dhe fiton nëse lojtari e identifikon saktë seksin e tij. Ideja e Turing ishte se nëse A ose B zëvendësohet nga një makinë dhe makina mund ta fitojë lojën aq shpesh sa një person real, atëherë ajo duhet të ketë zotëruar hollësitë e të menduarit njerëzor – të argumentimit, manipulimit dhe hamendjes se çfarë po mendojnë njerëzit e tjerë.

Testi i Turingut ishte aq i ndërlikuar sa njerëzit që e popullarizuan punën e tij shpejt e bënë atë në një makinë të vetme që bisedonte me një person të vetëm. Por e gjithë pika e testit origjinal ishte kompleksiteti i tij i çuditshëm. Njohja sociale është e vështirë dhe kërkon një teori të mendjes – domethënë një njohuri që njerëzit e tjerë kanë mendje dhe një aftësi për të marrë me mend se çfarë mund të jetë në to.

Nëse duam të dimë nëse një kompjuter është i vetëdijshëm, atëherë, duhet të testojmë nëse kompjuteri e kupton se si ndërveprojnë mendjet e ndërgjegjshme. Me fjalë të tjera, ne kemi nevojë për një test Turing të kundërt: Le të shohim nëse kompjuteri mund të tregojë nëse po flet me një njeri apo me një kompjuter tjetër. Nëse mund të tregojë ndryshimin, atëherë ndoshta e di se çfarë është vetëdija. ChatGPT definitivisht nuk mund ta kalojë atë test ende. Nuk e di nëse i përgjigjet një personi të gjallë me mendje apo një liste të shkëputur të pyetjeve të paracaktuara.

Një makinë sociopatike që mund të marrë vendime të rëndësishme do të ishte jashtëzakonisht e rrezikshme. Tani për tani, chatbot-et janë ende të kufizuar në aftësitë e tyre; ato janë në thelb lodra. Por nëse nuk mendojmë më thellë për vetëdijen e makinës, në një vit ose pesë vjet mund të përballemi me një krizë. Nëse kompjuterët do të na e mendojnë gjithsesi, dhënia e tyre njohje shoqërore më njerëzore mund të jetë shpresa jonë më e mirë për t’i përafruar ata me vlerat njerëzore.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.