The Zone of Interest ka të bëjë me rrezikun e injorimit të mizorive – përfshirë atyre në Gaza

Është një traditë Oscar: një fjalim serioz politik shpon flluskën e magjepsjes dhe vetë-urimit. Pasojnë reagime ndërluftuese. Disa e shpallin fjalimin një shembull të artistëve që ndryshojnë kulturën e tyre më të mirë; të tjerët një uzurpim egoist i një nate ndryshe festive. Pastaj të gjithë ecin përpara.

Megjithatë, dyshoj se ndikimi i fjalimit të ndalimit të kohës së Jonathan Glazer në Çmimet e Akademisë të së dielës së kaluar do të jetë dukshëm më i qëndrueshëm, me kuptimin dhe rëndësinë e tij të analizuar për shumë vite në vijim.

Glazer po merrte çmimin për filmin më të mirë ndërkombëtar për The Zone of Interest, i cili është frymëzuar nga jeta reale e Rudolf Höss, komandant i kampit të përqendrimit të Aushvicit.

Filmi ndjek jetën idilike shtëpiake të Höss-it me gruan dhe fëmijët e tij, e cila shpaloset në një shtëpi dhe kopsht madhështor menjëherë ngjitur me kampin e përqendrimit.

Glazer i ka përshkruar personazhet e tij jo si përbindësha, por si “tmerre që nuk mendojnë, borgjeze, aspirative-karieriste”, njerëz që arrijnë ta kthejnë të keqen e thellë në zhurmë të bardhë.

Para ceremonisë së së dielës, Zone tashmë ishte lajmëruar nga disa hyjni të botës së filmit. Alfonso Cuarón, regjisori fitues i Oskarit i Roma, e quajti atë “ndoshta filmin më të rëndësishëm të këtij shekulli”. Steven Spielberg e shpalli atë “filmin më të mirë të Holokaustit që kam parë që nga koha ime” – një referencë për Listën e Shindlerit, e cila përfshiu Oscars 30 vjet më parë.

Por ndërsa triumfi i Schindler List përfaqësonte një moment vërtetimi dhe uniteti të thellë për komunitetin e zakonshëm hebre, Zone arrin në një moment shumë të ndryshëm.

Debatet janë ndezur rreth asaj se si duhet të kujtohen mizoritë naziste: a duhet parë Holokausti ekskluzivisht si një katastrofë hebreje, apo diçka më universale, me njohje më të madhe për të gjitha grupet e synuara për shfarosje?

A ishte Holokausti një çarje unike në historinë evropiane, apo një kthim në shtëpi i gjenocideve të mëparshme koloniale, së bashku me një rikthim të teknikave, logjikave dhe teorive false të racës që ata zhvilluan dhe përdorën?

A do të thotë “kurrë më” kurrë më për askënd, apo kurrë më për hebrenjtë, një peng për të cilin Izraeli imagjinohet si një lloj garancie e paprekshme?

Këto luftëra mbi universalizmin, traumat pronësore, përjashtimin dhe krahasimin janë në qendër të çështjes historike të gjenocidit të Afrikës së Jugut kundër Izraelit në gjykatën ndërkombëtare të drejtësisë, dhe ato gjithashtu po godasin komunitetet, kongregacionet dhe familjet hebraike në mbarë botën.

Në një minutë të mbushur plot aksion dhe në momentin tonë të mbytjes së autocensurës, Glazer pa frikë mori pozicione të qarta për secilën prej këtyre polemikave.

Të gjitha zgjedhjet tona u bënë për të reflektuar dhe përballur me ne në të tashmen – për të mos thënë, ‘Shiko çfarë ata bëri atëherë’; përkundrazi, ‘Shiko çfarë bëjmë tani’, tha Glazer, duke u nisur me shpejtësi me nocionin se krahasimi i tmerreve të ditëve të sotme me krimet naziste është në thelb minimizues ose relativizues, dhe duke mos lënë asnjë dyshim se qëllimi i tij i qartë ishte të nxirrte vazhdimësi midis monstruozëve nga e kaluara dhe e tashmja jonë monstruoze.

Dhe ai vazhdoi më tej: “Ne qëndrojmë këtu si njerëz që hedhin poshtë hebreizmin e tyre dhe Holokaustin duke u rrëmbyer nga një okupim që ka çuar në konflikt për kaq shumë njerëz të pafajshëm, qofshin viktimat e 7 tetorit në Izrael apo sulmi i vazhdueshëm në Gaza”.

Për Glazer, Izraeli nuk merr leje, as nuk është etike të përdorësh traumën hebreje ndër breza nga Holokausti si justifikim ose mbulesë për mizoritë e kryera nga shteti izraelit sot.

Të tjerë i kanë theksuar këto pika më parë, sigurisht, dhe shumë e kanë paguar shtrenjtë, veçanërisht nëse janë palestinezë, arabë ose myslimanë.

Glazer, çuditërisht, hodhi bombat e tij retorike të mbrojtura nga identiteti i barabartë me një kostum të blinduar, duke qëndruar para turmës vezulluese si një hebre i bardhë i suksesshëm – i rrethuar nga dy burra të tjerë të bardhë hebrenj të suksesshëm – të cilët, së bashku, sapo kishin bërë një film. në lidhje me Holokaustin.

Dhe ajo falangë e privilegjit ende nuk e shpëtoi atë nga vërshimi i shpifjeve dhe shtrembërimeve që keqinterpretuan fjalët e tij për të pretenduar gabimisht se ai kishte mohuar çifutin e tij, gjë që shërbeu vetëm për të nënvizuar pikën e Glazer për ata që e kthejnë viktimën në armë.

Po aq domethënëse ishte ajo që ne mund të mendojmë si meta-kontekst i fjalimit: ajo që i parapriu dhe pasoi menjëherë. Ata që shikuan vetëm klipe në internet e humbën këtë pjesë të përvojës dhe kjo është shumë keq.

Sepse sapo Glazer përfundoi fjalimin e tij – duke ia kushtuar çmimin Aleksandra Bystroń-Kołodziejczyk, një gruaje polake që ushqeu fshehurazi të burgosurit e Aushvicit dhe luftoi nazistët si një anëtar i ushtrisë nëntokësore polake – dolën aktorët Ryan Gosling dhe Emily Blunt.

Pa aq shumë sa një pauzë reklame për të na lejuar të rikuperojmë emocionalisht, ne u hodhëm menjëherë në një bit “Barbenheimer”, me Gosling duke i thënë Blunt se filmi i saj për shpikjen e një arme të shkatërrimit në masë i kishte futur bishtat e palltos rozë të Barbit në kuti- sukses në zyrë, dhe Blunt duke akuzuar Gosling për pikturë në barkun e tij.

Fillimisht, kisha frikë se ky ballafaqim i pamundur do të nënvlerësonte ndërhyrjen e Glazer: si mund të bashkëjetonin realitetet pikëlluese dhe tronditëse që ai sapo kishte thirrur me atë lloj energjie në Kaliforni? Më pas më goditi: si mbrojtësit e zjarrtë të “të drejtës për t’u mbrojtur” të Izraelit, artifica shkëlqyese që mbështillte fjalimin po ndihmonte gjithashtu për të shprehur mendimin e tij.

“Gjenocidi bëhet ambient për jetën e tyre”: kështu e ka përshkruar Glazer atmosferën që ai u përpoq të kapte në filmin e tij, në të cilin personazhet e tij ndjekin dramat e tyre të përditshme – fëmijët pa gjumë, një nënë e vështirë për t’u kënaqur, pabesi të rastësishme – në hija e pirgjeve të tymit që nxjerrin mbetjet njerëzore.

Nuk është se këta njerëz nuk e dinë se një makinë vrasëse në shkallë industriale vërtitet pak përtej murit të kopshtit të tyre. Ata thjesht kanë mësuar të bëjnë jetë të kënaqur me gjenocidin e ambientit.

Është kjo që ndihet më bashkëkohore, pjesa më e madhe e këtij momenti të tmerrshëm, për filmin tronditës të Glazer.

Më shumë se pesë muaj pas masakrës së përditshme në Gaza, dhe me Izraelin që injoron paturpësisht urdhrat e gjykatës ndërkombëtare të drejtësisë, dhe qeveritë perëndimore që qortojnë butësisht Izraelin ndërsa i dërgojnë më shumë armë, gjenocidi po bëhet edhe një herë ambiental – të paktën për ata prej nesh me fat që jetoj në anët e sigurta të mureve të shumta që gdhendin botën tonë. Ne përballemi me rrezikun që ajo të rëndohet, duke u bërë kolona zanore e jetës moderne.

Glazer ka theksuar vazhdimisht se subjekti i filmit të tij nuk është Holokausti, me tmerret e tij të njohura dhe veçoritë historike, por diçka më e qëndrueshme dhe më e përhapur: aftësia njerëzore për të jetuar me holokaustet dhe mizoritë e tjera, për të bërë paqe me ta, për të nxjerrë përfitime nga ato.

Kur filmi u shfaq premierë majin e kaluar, para sulmit të Hamasit më 7 tetor dhe para sulmit të pafund të Izraelit në Gaza, ky ishte një eksperiment mendimi që mund të mendohej me një farë distanca intelektuale.

Anëtarët e audiencës në festivalin e filmit në Kanë, të cilët i dhanë Zonës së Interesit një ovacion të ngazëllyer gjashtë-minutësh në këmbë, ka të ngjarë të ndiheshin të sigurt duke luajtur me sfidën e Glazer.

Ndoshta disa hodhën sytë nga Mesdheu i kaltër dhe menduan se si ishin ndier rehat, madje edhe të painteresuar për lajmet e varkave të mbushura me njerëz të dëshpëruar që liheshin të mbyten pikërisht poshtë bregut.

Ose ndoshta ata menduan për avionët privatë që kishin marrë në Francë, dhe mënyrën se si emetimet e fluturimeve janë ngatërruar në zhdukjen e burimeve ushqimore për njerëzit e varfër larg, ose zhdukjen e specieve, ose zhdukjen e mundshme të kombeve të tëra.

Glazer donte që filmi i tij të provokonte këto lloj mendimesh të pakëndshme. Ai ka thënë se pa “botën që po errësohej rreth nesh dhe kisha një ndjenjë se duhej të bëja diçka për ngjashmëritë tona me autorët dhe jo me viktimat”. Ai donte të na kujtonte se asgjësimi nuk është kurrë aq larg sa mund të mendojmë.

Por në kohën kur Zone doli në kinema në dhjetor, sfida delikate e Glazer për audiencën për të menduar Hösses e tyre të brendshme ishte shumë më afër kockave. Shumica e artistëve përpiqen në mënyrë të dëshpëruar për të shfrytëzuar zeitgeist, por Zone, shfaqja teatrale e së cilës është ndërprerë duke marrë parasysh përgjigjen fillestare, mund të ketë vuajtur nga diçka e rrallë në historinë e kinemasë: një tepricë e rëndësisë, një mbifurnim i deritanishëm – përpikmëri.

Një nga skenat më të paharrueshme të filmit vjen kur një paketë e mbushur me veshje dhe të brendshme të vjedhura nga të burgosurit e kampit mbërrin në shtëpinë e Höss.

Gruaja e komandantit, Hedwig (e luajtur pothuajse shumë bindëse nga Sandra Hüller), dekreton që të gjithë, përfshirë shërbëtorët, mund të zgjedhin një artikull. Ajo mban një pallto leshi për vete, madje provon edhe buzëkuqin që gjen në xhep.

Është intimiteti i ngatërresave me të vdekurit që janë kaq rrëqethëse.

Dhe nuk e kam idenë se si dikush mund ta shikojë atë skenë dhe të mos mendojë për ushtarët izraelitë të cilët e kanë filmuar veten duke pushtuar nëpër të brendshmet e palestinezëve, shtëpitë e të cilëve po pushtojnë në Gaza, ose duke u mburrur me vjedhjen e këpucëve dhe bizhuterive për të fejuarit dhe të dashurat e tyre, ose duke bërë selfie në grup me rrënojat e Gazës si sfond. (Një foto e tillë u bë virale pasi shkrimtari Benjamin Kunkel shtoi mbishkrimin “Zona e Pinterestit”.)

Ka kaq shumë jehona të tilla sa që, sot, kryevepra e Glazer ngjan më shumë si një dokumentar sesa një metaforë. Është pothuajse sikur, duke filmuar Zone në stilin e një reality show, me kamera të fshehta në të gjithë shtëpinë dhe kopshtin (Glazer e ka cilësuar atë si “Big Brother në shtëpinë naziste”), filmi parashikonte gjenocidin e parë të transmetuar drejtpërdrejt. , versioni i filmuar nga autorët e saj.

Zone ofron një portret ekstrem të një familjeje, jeta e qetë dhe e bukur e së cilës rrjedh drejtpërdrejt nga makineria që gllabëron jetën njerëzore në vendin fqinj.

Ky nuk është në mënyrë të prerë një portret i njerëzve në mohim: ata e dinë se çfarë po ndodh në anën tjetër të murit, madje edhe fëmijët luajnë me dhëmbët e fshirë të njeriut.

Kampi i përqendrimit dhe shtëpia e familjes nuk janë entitete të veçanta; ato janë të bashkuara. Muri i kopshtit të familjes – duke krijuar një hapësirë të mbyllur për fëmijët për të luajtur dhe hije për pishinën – është i njëjti mur që, në anën tjetër, mbyll kampin.

Të gjithë ata që njoh që e kanë parë filmin mund të mendojnë pak, përveç Gazës. Të thuash këtë nuk do të thotë të pretendosh një ekuacion një me një ose krahasim me Aushvicin.

Nuk ka dy gjenocide identike: Gaza nuk është një fabrikë e projektuar qëllimisht për vrasje masive, as nuk jemi afër shkallës së numrit të vdekjeve naziste.

Por e gjithë arsyeja pse u ngrit ndërtesa e së drejtës ndërkombëtare humanitare të pasluftës ishte që ne të kishim mjetet për të identifikuar kolektivisht modelet përpara se historia të përsëritej në shkallë.

Dhe disa nga modelet – muri, geto, vrasja masive, qëllimi eliminues i deklaruar në mënyrë të përsëritur, uria masive, plaçkitja, çnjerëzimi i gëzueshëm dhe poshtërimi i qëllimshëm – po përsëriten.

Po kështu, janë edhe mënyrat sesi gjenocidi bëhet ambiental, mënyra se si ne pak më larg mureve mund të bllokojmë imazhet, të tingëllojmë britmat dhe thjesht të vazhdojmë.

Kjo është arsyeja pse Akademia e bëri pikën e Glazer-it për të kur ia preu me vështirësi Barbenheimer – vetë një banalizimi i masakrës masive – pa humbur asnjë rrah. Mizoria po bëhet sërish ambientale. (Dikush mund të shohë të gjithë spektaklin e Oscarit si një lloj zgjatjeje live-aksioni të Zonës së Interesit, një lloj mohimi mbi akull.)

Çfarë bëjmë për të ndërprerë vrullin e banalizimit dhe normalizimit? Kjo është pyetja me të cilën shumë prej nesh po luftojnë tani. Më pyesin nxënësit e mi. Unë pyes miqtë dhe shokët e mi.

Pra, shumë po ofrojnë përgjigjet e tyre me protesta të pamëshirshme, mosbindje civile, vota “të paangazhuara”, ndërprerje të ngjarjeve, autokolona ndihmash për në Gaza, mbledhje fondesh për refugjatët, vepra arti radikal. Por nuk mjafton.

Dhe ndërsa gjenocidi zbehet më tej në sfondin e kulturës sonë, disa njerëz bëhen shumë të dëshpëruar për ndonjë nga këto përpjekje.

Duke parë Oscars të dielën, ku Glazer ishte i vetëm në mesin e paradës së folësve të pasur dhe të fuqishëm nëpër podium për të përmendur Gazën, mu kujtua se kishin kaluar saktësisht dy javë që nga Aaron Bushnell, një anëtar 25-vjeçar i forcat ajrore amerikane, u vetëdogj jashtë ambasadës izraelite në Washington.

Unë nuk dua që dikush tjetër të përdorë atë taktikë të tmerrshme proteste; tashmë ka pasur shumë vdekje. Por ne duhet të kalojmë pak kohë duke u ulur me deklaratën që Bushnell la, fjalë që unë i kam parë si një kod të përhumbur dhe bashkëkohor për filmin e Glazer:

“Shumë prej nesh pëlqejnë të pyesin veten: ‘Çfarë do të bëja nëse do të isha gjallë gjatë skllavërisë? Apo Jim Crow në jug? Apo aparteidi? Çfarë do të bëja nëse vendi im do të kryente gjenocid?’ Përgjigjja është, ju po e bëni atë. Tani për tani.”