‘Si funksionon diktatura’: Liria akademike në Hungari e censuruar

Liria akademike në Hungari ka qenë nën presion që kur Viktor Orbán u kthye në pushtet në vitin 2010. Nën “demokracinë joliberale” të vetëshpallur nga kryeministri, partia “Fidesz” në pushtet ka kërkuar të marrë kontrollin e gjykatave dhe institucioneve publike, ndërkohë që zvogëlon hapësirën për media të pavarur dhe OJQ-të. Universiteti i Evropës Qendrore u detyrua të largohej nga Budapesti për në Vjenë në vitin 2018 dhe vëzhguesit kanë shprehur shqetësimin për një taksë për institucionet që ndihmojnë studentët dhe studiuesit refugjatë.

Një akademike e shquar ka dhënë dorëheqjen nga një organ hungarez i arsimit të lartë, duke pretenduar për censurë dhe duke akuzuar organizatën e standardeve më të larta evropiane për mbylljen e syve ndaj lirisë akademike në rënie në Evropën Qendrore. Andrea Pető, një profesoreshë në Universitetin e Evropës Qendrore në Vjenë, tha se kishte dhënë dorëheqjen nga nënkomiteti i Shkencave Humane i Komitetit Hungarez të Akreditimit javën e kaluar pasi asaj iu kërkua të ndryshonte një pjesë të një artikulli që ajo shkroi që do të botohej në një revistë akademike.

Pető tha se drejtoresha e Komitetit Hungarez të Akreditimit (MAB), Prof. Valeria Csépe, i kërkoi asaj të tërhiqte një deklaratë në draft artikullin që kritikonte Shoqatën Evropiane për Sigurimin e Cilësisë në Arsimin e Lartë (ENQA) për dështimin për t’u përballur me një rrjedhje ndaj joliberalizmit në politikat arsimore në Hungari dhe Poloni.

MAB është anëtare e ENQA-s, një organ me bazë në Bruksel që promovon standardet e cilësisë në arsimin e lartë në të gjithë Evropën, Ballkanin dhe Azinë Qendrore. “Mund ta ndjeni sesi funksionon diktatura”, tha historiania dhe specialistja e studimeve gjinore në intervistën e saj të parë me mediat ndërkombëtare që nga dorëheqja e saj. “Sepse ky nuk është shteti, ky nuk është kryeministri Orbán që jep urdhra. Ata që e bëjnë këtë sistem të funksionojë janë ata njerëz të thjeshtë që drejtojnë ato institucione. E gjithë historia duket sikur kishte ndodhur në Hungarinë komuniste shumë përpara vitit 1989”.

“Presidenti i Komitetit Hungarez të Akreditimit donte që unë të ndryshoja atë që mendoj për procesin e akreditimit evropian, përkatësisht se ENQA është e papërgatitur për sulmin joliberal, pasi ata thjesht po e pranojnë atë që u raportohet si e vërtetë”.

Ajo akuzoi ENQA-n se qëndron e heshtur ndërsa liria akademike ishte nën presion në Hungari, duke përmendur shembujt e vendimit të qeverisë hungareze për mbylljen e programeve dhe politikave të studimeve gjinore që e shtynë universitetin e saj të largohej nga Budapesti për në Vjenë – hera e parë në dekada që një universitet detyrohet jashtë një shteti evropian.

MAB iu bashkua ENQA pan-evropiane në vitin 2002 dhe anëtarësimi i saj u rikonfirmua në shtator 2018-të sipas një rishikimi të rregullt pesëvjeçar. Dorëheqja e saj erdhi pas asaj që ajo e përshkroi si “një diskutim shumë i stuhishëm” mbi përgjegjësinë akademike brenda nënkomitetit të shkencave humane të MAB-it mbi një plan qeveritar për të shkurtuar trajnimin e mësuesve me një vit, të cilin ajo e kundërshton.

MAB nuk pranoi të komentojë publikisht. Burime të larta, megjithatë, nuk e kundërshtojnë që drejtori kërkoi një ndryshim në artikullin e Pető-s, por e karakterizojnë ndryshimin si një korrigjim teknik në lidhje me marrëdhëniet e MAB-it me ENQA-n.

Në një deklaratë, ENQA tha se qëllimi i rishikimeve të agjencisë së saj ishte të vlerësonte “përputhshmërinë me aktivitetet e jashtme të sigurimit të cilësisë në lidhje me të mësuarit dhe mësimdhënien në arsimin e lartë”. Ajo shtoi se liria akademike “nuk mbulohet në mënyrë specifike” nga ato standarde dhe procesi i rishikimit, por mbulohet nga aspekte të tjera të procesit të Bologna-njës, një referencë për një politikë më të gjerë bashkëpunimi në arsimin e lartë evropian që përfshin 48 vende.

“Procesi i rishikimit të ENQA-s vlerëson vetë agjencinë (politikat dhe praktikat e saj) dhe jo sistemin arsimor të vendit në të cilin ajo vepron”, shtoi agjencia. ENQA tha gjithashtu se kishte besim të plotë tek ekspertët e pavarur, të cilët marrin trajnime, për të kryer rishikime. “Që nga rishikimi në vitin 2018, ENQA mbetet e kënaqur që MAB vazhdon të përmbushë standardet e ESG-së”, duke iu referuar standardeve dhe udhëzimeve të saj për sigurimin e cilësisë.