Udhëheqësit mund të shpenzojnë vetëm kapital të kufizuar politik për iniciativat e euros, ndërkohë që rëndohen nga problemet e brendshme

Është bërë një shaka e hidhur në Bruksel se vendi më i qëndrueshëm në BE është Italia, dikur famëkeqe për pasardhësit e saj të qeverive jetëshkurtra.

Emmanuel Macron i Francës dhe Olaf Scholz i Gjermanisë janë përulur duke ndëshkuar humbjet elektorale. Kryeministri i Spanjës, Pedro Sánchez, kryeson një qeveri të pakicës në një vend të ndarë nga ndarja pas një projektligji të diskutueshëm amnistie. Në Poloni, Donald Tusk gëzon një pozicion shumë më të fortë, por përballet me një koalicion të vështirë dhe një president aleat të opozitës.

Për personat e brendshëm të BE-së, një koleksion qeverish të dobëta, ose thjesht atyre të shpërqendruara nga problemet e brendshme, nuk është për të qeshur.

Duke u përballur me luftën në Ukrainë, rizgjedhjen e mundshme të Donald Trump dhe konkurrencën e fortë ekonomike, kritikët argumentojnë se liderët aktualë evropianë nuk janë të gatshëm për këtë detyrë.

“Ne kemi nevojë tani për një Evropë shumë ‘në krye’, të cilën nuk e kemi për momentin,” tha Bas Eickhout, i cili bashkë-drejton grupin e Gjelbërve në Parlamentin Evropian, i papërfaqësuar në tryezën e Këshillit Evropian. “Unë nuk e shoh lidershipin. Nuk do të isha në gjendje të përmendja një kryetar shteti që do të thoja në mënyrë të besueshme që mund ta komandonte atë lidership”.

Me liderët e Francës dhe Gjermanisë të rënduar nga problemet e brendshme, në qendër të vëmendjes është kthyer Ursula von der Leyen, e cila po forcon kontrollin e saj në pushtet në Komisionin Evropian.

Ajo pritet të fillojë një mandat të dytë si presidente e Komisionit Evropian më 1 dhjetor, gati gjashtë muaj pas zgjedhjeve evropiane.

E nisur me parashutë në punë në një kompromis të minutës së fundit në vitin 2019, von der Leyen tani është një operator me përvojë në Bruksel. “Në mandatin e dytë von der Leyen e di se çfarë po bën,” tha Heather Grabbe, nga qendra e mendimit Bruegel.

“Ajo e di se çfarë fuqie ka, si t’i bëjë makineritë të funksionojnë për të dhe si t’u shesë gjëra kryeqyteteve … Pyetja është, a mundet ajo gjithashtu t’i zbatojë politikat, dhe më kritike, t’i zbatojë ato? Dhe kjo është ajo ku problemi i qeverive të dobëta është me të vërtetë kundër saj”.

Duke përshkruar agjendën e saj në parlamentin evropian korrikun e kaluar, von der Leyen premtoi një “marrëveshje të pastër industriale” që synon nxitjen e vendeve të punës dhe industrive të gjelbra brenda 100 ditëve të saj të para, shpenzime më të larta dhe më të koordinuara evropiane për mbrojtjen dhe përpjekje të rinovuara për të sjellë Ukrainën dhe Ballkanin Perëndimor vendet në BE.

Pa veprim mbi ekonominë, BE rrezikon “një rënie të ngadaltë dhe të dhimbshme”, sipas Mario Draghi, ish-kryeministri italian, i cili publikoi një raport 400 faqesh që përshkruan “sfidën ekzistenciale” të paraqitur nga dobësia ekonomike e Evropës përballë konkurrentë të mëdhenj, si SHBA-të dhe Kina. Ilaçi mund të kushtojë deri në 800 miliardë euro në vit, një nivel investimi i barabartë me 5% të prodhimit ekonomik të BE-së, përfundoi ai.

Ky është një vlerësim konservativ, thotë raporti, pasi nuk llogarit shpenzimet për përmirësimin e aftësive ose përshtatjen ndaj prishjes klimatike.

Deri më tani, von der Leyen nuk ka miratuar huamarrjen e përbashkët për të paguar këtë agjendë. Vendimi u takon 27 udhëheqësve kombëtarë. Por Gjermania, ekonomia më e madhe e BE-së, ka derdhur ujë të ftohtë mbi një raund të dytë të borxhit të përbashkët, të modeluar sipas planit novator të rimëkëmbjes Covid.

Luuk van Middelaar, një ish-zyrtar i lartë i BE-së dhe bashkëthemelues i Institutit të Brukselit për Gjeopolitikën, tha se ai ishte i shqetësuar për rrezikun e shkëputjes midis agjendës së Draghit dhe asaj që qeveritë kombëtare mund të bien dakord.

“Udhëheqësit kombëtarë evropianë … mund të shpenzojnë vetëm kapital të kufizuar politik për nismat evropiane. Yjet për këtë duhet të rreshtohen në mënyrë që gjërat të funksionojnë dhe aktualisht nuk janë fare në një linjë.”

Ekziston “një ndjenjë urgjence në Bruksel për gjendjen e botës dhe se si Evropa po humbet dhe ne duhet të bëjmë diçka” e kombinuar me “qeveritë e dobëta kombëtare” të përballura me një agjendë që është më e rëndësishme sesa urgjente, tha Van Middelaar. “Dhe kur nuk është urgjente, është shumë e vështirë të mobilizosh vullnetin politik të 27 ose të paktën një shumicë të mirë të qeverive kombëtare për të vepruar”.

Duke i shtuar fragmentimit, partitë e ekstremit të djathtë kanë bërë përparime në të gjithë kontinentin dhe janë në qeveri, ose koalicione ose qeveri mbështetëse në shtatë vende anëtare të BE-së: Kroacia, Finlanda, Hungaria, Italia, Holanda, Sllovakia dhe Suedia. E djathta ekstreme është tani partia më e madhe në Austri, megjithëse nuk ka gjasa të formojë një qeveri. Partitë e ekstremit të djathtë të Evropës mbeten të ndara, përveç kur bëhet fjalë për të kundërshtuar integrimin e mëtejshëm evropian.

Në mandatin e ardhshëm pesëvjeçar, BE-ja mund të përballet gjithashtu me zgjedhje më të ashpra, të cilat mund të tensionojnë më tej koalicionet dhe qeveritë e lëkundura me një prani të ekstremit të djathtë. “Termi i parë i von der Leyen kishte të bënte me tranzicionin binjak të gjelbër dhe digjital, dy prioritete me sinergji të forta. Tani mandati i dytë do të mbizotërohet nga shkëmbimet,” tha Georg Riekeles, një ish-zyrtar i komisionit, tani në Qendrën e Politikave Evropiane.

Për shembull, ai sheh një shkëmbim ndërmjet marrëveshjes së gjelbër të BE-së – një hap për energjinë e erës në det të hapur – dhe sigurisë ekonomike. “Për arsye të mira, ne ndoshta nuk duam ta lëmë Kinën në zinxhirin e furnizimit për infrastrukturën kritike ose të ofrojmë turbinat tona me erë në det të hapur. Megjithatë pa teknologjinë kineze të klimës, marrëveshja jonë e gjelbër do të jetë shumë më e shtrenjtë”.

Grabbe nuk sheh një rrezik afatgjatë për tranzicionin e gjelbër, por ajo tha: “Teknologjia jonë e pastër ka nevojë për një strategji shumë më të mirë sepse kinezët kanë vënë bast mbi teknologjinë e pastër dhe ata kishin të drejtë ta bënin këtë. Dhe industria jonë e makinave duke qenë kaq e ngadaltë për t’iu përgjigjur sinjaleve të politikave ka rezultuar në situatën aktuale ku ata janë në telashe serioze”.

Hidhni në përzierje detyrën për të rënë dakord për një buxhet të ri të BE-së deri në fund të periudhës pesëvjeçare dhe tabloja duket edhe më e ndërlikuar. Ky është gjithmonë një akt djallëzor i vështirë politik, por tjetri do të gjenerojë luftime edhe më të vështira politike.

Zyrtarët e BE-së të ngarkuar me buxhetin do të duhet të bëjnë rrathë të shumtë, më e vështira nga të gjitha është çështja e paguesve neto që nuk duan një buxhet më të madh të BE-së në një kohë të presioneve të shtuara për shpenzimet.

Gjithashtu, borxhi i BE-së u rrit në 459 miliardë euro në 2023, duke u dyfishuar që nga viti 2021, kryesisht për shkak të fondit të rimëkëmbjes Covid. Deri më tani, qeveritë e BE-së nuk kanë qenë në gjendje të bien dakord se si të gjenerojnë fonde për të shlyer borxhin, pavarësisht afatit kohor të ripagimit që fillon në fund të vitit 2027.

Mund të jetë një periudhë e çrregullt, politikisht e stuhishme për BE-në. Por forca e presioneve të jashtme nuk do të largohet, që do të thotë se ka një shans të mirë që shumë pika në agjendën e von der Leyen të bëhen prioritete të qeverisë kombëtare pas pesë vjetësh, tha Grabbe.

“Forca e ngjarjeve dhe presioneve të jashtme” do të krijojë vrullin e vet, qoftë përmes ndikimeve klimatike si përmbytjet, zjarret dhe stuhitë, pritshmëritë e publikut për punë me cilësi të lartë, apo kërcënimi i një Rusie revanshiste, tha ajo, duke shtuar: “Ne do të ndjejë një presion të fortë për Evropën”.