Pse kombet që rrëzojnë gratë, rrëzohen edhe vetë

Në vitin 2001, pasi Amerika dhe aleatët e saj rrëzuan talebanët, regjistrimi i vajzave afgane në shkollën fillore u rrit nga zero për qind në mbi 80 për qind. Vdekshmëria foshnjore u përgjysmua. Martesa e detyruar u bë e paligjshme.

Shumë nga ato shkolla ishin të rrënuara dhe shumë familje e injoruan ligjin. Por, askush, nuk e vë në dyshim se gratë dhe vajzat afgane kanë korrur fitore të mëdha në 20 vitet e fundit apo se ato triumfe tani gjenden në rrezik.

Shtetet e Bashkuara janë “të përkushtuara për avancimin e barazisë gjinore” përmes politikës së tyre të jashtme, sipas Departamentit të Shtetit.

Trashëgimia e miliarda dollarëve të armëve dhe një vendi me madhësi të mesme për një grup mizogjinistësh të dhunshëm është një mënyrë e çuditshme për ta treguar atë.

Sigurisht, politika e jashtme përfshin kompromise sforcuese. Por ka dëshmi në rritje se Hillary Clinton ishte duke bërë diçka kur tha, një dekadë më parë, se “nënshtrimi i grave është… një kërcënim për sigurinë e përbashkët të botës sonë”.

Shoqëritë që shtypin gratë kanë më shumë gjasa të jenë të dhunshme dhe të paqëndrueshme. Dhe ka disa arsye të mundshme për këtë.

Në shumë vende vajzat abortohen në mënyrë selektive ose neglizhohen fatalisht. Kjo ka çuar në shtrembërim të raporteve seksuale, që do të thotë se miliona të rinj janë të dënuar të mbeten beqarë.

Të rinjtë e frustruar kanë më shumë gjasa të kryejnë krime të dhunshme ose të bashkohen me grupet rebele. Rekrutuesit për Boko Haram dhe Shtetin Islamik e dinë këtë dhe u premtojnë atyre “gra” si plaçkë lufte. Poligamia gjithashtu krijon një tepricë të të rinjve beqarë. Gratë e shumta për burrat në krye do të thotë të mendosh beqarinë për ata që ndodhen në fund.

Të gjitha konfliktet kanë shkaqe komplekse. Por mund të mos jetë rastësi që Kashmiri ka një nga raportet më të pabalancuara të seksit në Indi, ose që të gjitha 20 vendet më të trazuara në Indeksin e Shteteve të Brishta të përpiluara nga Fondi për Paqe në Washington, praktikojnë poligaminë.

Në Guinea, ku ndodhi një grusht shteti më 5 shtator, 42 për qind e grave të martuara të moshës 15-49 vjeç janë në bashkime poligame. Shteti policor i Kinës i mban në fre tepricat e burrave, por fqinjët e vet hera-herës pyesin nëse një ditë do të ndodhë që agresioni i tyre mund të kërkojë një rrugëdalje.

Jashtë demokracive të pasura, grupi i farefisnisë mashkullore është ende njësia bazë e shumë shoqërive.

Grupe të tilla dolën kryesisht për vetëmbrojtje: kushërinjtë meshkuj do të bashkoheshin për të zmbrapsur të huajt. Sot, ato kryesisht shkaktojnë telashe.

Mosmarrëveshjet e klaneve derdhin gjak në Lindjen e Mesme dhe Sahel. Fiset konkurrojnë për të kontrolluar shtetin, shpesh me dhunë, në mënyrë që të ndajnë punë dhe të plaçkitin midis të afërmve të tyre. Ato shtete bëhen të korruptuara dhe jofunksionale, duke i tjetërsuar qytetarët dhe duke rritur mbështetjen për xhihadistët që premtojnë të qeverisin në mënyrë më të drejtë.

Shoqëritë e bazuara në lidhjen mashkullore priren të nënshtrojnë gratë. Baballarët zgjedhin me kë do të martohen vajzat e tyre. Shpesh ka një çmim për nusen. Familja e dhëndrit paguan disa herë shuma të mëdha për familjen e nuses. Kjo u jep etërve një nxitje për t’i bërë vajzat e tyre të martohen herët. Ky nuk është një problem i vogël.

Çmimet e prikave ose nuseve janë të zakonshme në gjysmën e vendeve të botës. Një e pesta e grave të reja në botë janë martuar para moshës 18-vjeçare, kurse një e njëzeta prej tyre para të 15-ave.

Nuset vogëlushe kanë më shumë gjasa të braktisin shkollën, më pak të afta për t’u bërë ballë burrave abuzues dhe më pak të ngjarë të rrisin fëmijë të shëndetshëm dhe të mirarsimuar.

Studiuesit në universitetet Texas A&M dhe Brigham Young përpiluan një indeks global të qëndrimeve paramoderne ndaj grave, duke përfshirë ligjet seksiste të familjes, të drejtat e pabarabarta të pronës, martesat e hershme për vajzat, poligaminë, çmimet e nuses, preferencat e djalit, dhunën kundër grave dhe kënaqësinë ligjore të tij (për shembull, a mundet një përdhunues t’i shpëtojë dënimit duke u martuar me viktimën e tij?).

Doli se ishte e lidhur ngushtë me paqëndrueshmërinë e dhunshme në një vend.

Mësime të ndryshme mund të nxirren nga kjo. Përveç mjeteve të tyre të zakonshme analitike, politikëbërësit duhet të studiojnë gjeopolitikën përmes prizmit të seksit.

Ky indeks i zakoneve seksiste, sikur të kishte ekzistuar 20 vjet më parë, do t’i kishte paralajmëruar se sa e vështirë do të ishte ndërtimi i kombit në Afganistan dhe Irak.

Sot, sugjeron që stabiliteti nuk mund të merret si i mirëqenë në Arabinë Saudite, Pakistan apo edhe Indi.

Bisedimet e paqes duhet të përfshijnë gra. Midis viteve 1992 dhe 2019, vetëm 13 për qind e negociatorëve dhe gjashtë për qind e nënshkruesve të marrëveshjeve së paqes ishin femra.

Megjithatë, paqja tenton të zgjasë më shumë kur gratë janë në tryezë. Kjo mund të jetë sepse ato janë më të gatshme për kompromis ose ndoshta, sepse një dhomë pa gra nënkupton një ngatërrim midis burrave me armë, pa kontribut nga jo luftëtaret.

Liberia e përqafoi këtë të drejtë dhe i dha fund një lufte të tmerrshme civile, ndërsa sundimtarët e rinj të Afganistanit nuk e kanë bërë këtë.

Më gjerësisht, qeveritë duhet ta kuptojnë këtë kur thonë se duan të çlirojnë gjysmën e njerëzimit.

Duhen edukuar vajzat, shumë prej të cilave kanë lënë shkollën për të punuar ose martuar që kur COVID-19 varfëroi familjet e tyre.

Duhet të zbatohen ndalimet për martesën e fëmijëve dhe gjymtimin gjenital të femrave, edhe pse është e vështirë në fshatrat e largëta. Duhet të mos pranohet poligamia.

Është e barabartë me të drejtat e trashëgimisë. Duhen mësuar djemtë të mos i godasin gratë. Duhet të prezantohen pensione publike, të cilat minojnë traditën, ku çiftet pritet të jetojnë me prindërit e burrit, sepse të moshuarit nuk kanë mjete të tjera mbështetëse.

Shumica e këtyre janë detyra për qeveritë kombëtare, por edhe të huajt kanë njëfarë ndikimi.

Që kur donatorët perëndimorë filluan të kujdesen për arsimimin e vajzave, më shumë vajza kanë shkuar në shkollë.

Fushatat kundër martesës së hershme kanë shtyrë më shumë se 50 vende të rrisin moshën minimale që nga viti 2000.

Djemtë duhet të mësojnë kundër dhunës nga mentorët vendas, por idetë se si të hartohen programe të tilla ndahen përmes një rrjeti global të bamirësive dhe grupeve të studimit.

Donatorët si USAID-i dhe Banka Botërore kanë bërë një punë të drejtë në promovimin e të drejtave të pronësisë për gratë, edhe nëse përpjekjet e tyre afgane do të kthehen në tym.

Nocioni radikal:

Politika e jashtme nuk duhet të jetë naive. Vendet kanë interesa jetike dhe duhet të pengojnë armiqtë. Gjeopolitika nuk duhet parë vetëm përmes një lente feministe, më shumë sesa duhet parë vetëm në aspektin ekonomik ose mos-përhapjen bërthamore. Por politikëbërësit që nuk marrin parasysh interesat e gjysmës së popullsisë nuk mund të shpresojnë se e kuptojnë botën.