Opinione / Politikë

Mundet BE-ja të heqë dorë nga gazi rus?


Harry Dempsey, Niko Kommenda, Leslie Hook, Chris Campbell, Caroline Nevitt & Sam Joiner

Bashkimi Evropian, Mbretëria e Bashkuar dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës kanë vendosur sanksione të gjera ndaj bankave ruse dhe individëve të profilit të lartë të lidhur me Vladimir Putin-in.

Të gjitha në përgjigje të luftës në Ukrainë.

Megjithatë, importet ruse të naftës dhe gazit kanë vazhduar të rrjedhin në Evropë.

Që nga fillimi i pushtimit më 24 shkurt, BE-ja i ka paguar Rusisë më shumë se 20 miliardë euro vetëm për importin e gazit.

Sakaq, Komisioni Evropian ka publikuar një strategji ambicioze për të reduktuar varësinë e bllokut nga gazi rus deri në fund të vitit 2022.

Por sa e realizueshme është ajo?

Në vitin 2021, 34 për qind e furnizimit me gaz të BE-së importohej nga Rusia, kryesisht përmes tubacioneve. Vendet e Evropës Lindore, Verilindore dhe Qendrore janë veçanërisht të varura nga furnizimi rus.

Vendet e Evropës Perëndimore priren të mbështeten në importet nga burime të tjera. Norvegjia është një furnizues kryesor i gazit me tubacione. Katari dhe SHBA i ofrojnë bllokut gaz natyror të lëngshëm (LNG), i cili transportohet me anije.

Po ashtu disa vende marrin një pjesë të konsiderueshme të furnizimit të tyre nga prodhimi vendas. Prodhuesit kryesorë si Norvegjia dhe Mbretëria e Bashkuar janë partnerët kryesorë tregtarë për bllokun.

BE-ja, në total, importoi 155 miliardë metra kub gaz rus në vitin 2021.

Komisioni Evropian dëshiron ta ulë këtë sasi me dy të tretat deri në fund të këtij viti, nëpërmjet rritjes së furnizimit nga burime të tjera dhe uljes së kërkesës për gaz nga sektorë të ndryshëm të ekonomisë.

Kursimi i vetëm më i madh në planin e BE-së vjen nga rritja e importeve të LNG-së, që BE-ja shpreson se mund të zëvendësojë 50 miliardë metra kub importe ruse.

Kurse një tjetre prej dhjetë miliardë metra kub mund të zëvendësohet duke rritur importet e tubacioneve të gazit nga partnerë të tjerë tregtarë, si Norvegjia dhe Algjeria.

Rritja e prodhimit të biometanit, nga burime të tilla si mbetjet ushqimore dhe plehu organik, mund të zëvendësojë 3.5 miliardë metra kub.

Në sektorin e banesave, varësia nga gazi rus mund të reduktohet me 14 miliardë metra kub nëse të gjitha familjet në bllok e reduktojnë termostatin e tyre me një gradë.

Përshpejtimi i nxjerrjes së paneleve diellore në çati mund të zvogëlojë kërkesën me 2.5 miliardë metra kub të tjera.

Ndërsa dyfishimi i numrit të pompave të nxehtësisë të instaluara këtë vit mund të kursejë 1.5 miliardë metra kub.

Në sektorin e energjisë, BE-ja shpreson se burimet e rinovueshme mund të zëvendësojnë deri në 20 miliardë metra kub gaz këtë vit.

Si të diversifikohet furnizimi me gaz?

Tregtia mbarëbotërore e LNG-së ishte rreth 515 miliardë metra kub vitin e kaluar dhe BE-ja importoi afër 77 miliardë metra kub nga ky furnizim.

Rritja e importeve të LNG-së me 50 miliardë metra kub do të nënkuptonte rritjen e pjesës së saj të furnizimit global nga 15 për qind në thuajse një të katërtën.

Por për të arritur atje, BE-ja përballet me një sërë pengesash: nga qëndrueshmëria e infrastrukturës së gazit te shpërndarja e gabuar gjeografike e terminaleve dhe tubacioneve LNG.

Infrastruktura ekzistuese e gazit të BE-së e bën të vështirë dërgimin e furnizimeve me LNG atje ku ato janë më të nevojshme.

Shumica e kapacitetit rezervë të BE-së është e bazuar në Spanjë dhe Portugali, megjithatë aftësia për ta rishpërndarë atë diku tjetër në Evropë është e kufizuar nga lidhja e vogël e tubacionit me Francën.

Mbretëria e Bashkuar dhe Turqia importuan mbi 30 miliardë metra kub LNG në vitin 2021, duke çuar importet vjetore të rajonit të gjerë në 108 miliardë metra kub dhe mund të përbëjnë një pjesë të rëndësishme të planeve të BE-së duke i drejtuar furnizimet në bllok.

Vendet e Evropës veriore, qendrore dhe lindore varen më së shumti nga gazi natyror rus, por ato janë më pak të afta të importojnë LNG.

Gjermania, e cila aktualisht ka zero objekte të importit të LNG-së, ka udhëhequr tarifën për ndërtimin e terminaleve të reja. Greqia, Holanda, Italia, Franca dhe Estonia kanë propozuar të gjitha ndërtimin ose zgjerimin e infrastrukturës për të importuar LNG.

Ambicia afatshkurtër është ta bëjmë këtë duke marrë me qira anije speciale të njohura si njësi magazinimi lundrues, të cilat janë ankoruar pranë bregut dhe e kthejnë karburantin e lëngshëm në gaz.

Por edhe këto projekte zakonisht zgjasin disa vite.

Analistët besojnë se mangësi të tilla të infrastrukturës mund të prodhojnë një pengesë serioze nëse politikëbërësit dhe qeveritë nuk veprojnë shpejt.

Një problem më themelor për BE-në është nëse furnizimet e mjaftueshme do të jenë të disponueshme.

Furnizimet globale të LNG-së pritet të rriten me 21.5 miliardë metra kub këtë vit.

Megjithatë, projektet e LNG-së janë të prirur për vonesa ose ndërprerje, duke shtuar pasiguri në çdo parashikim të prodhimit.

Pavarësisht kësaj është edhe furnizimi shtesë.

Nuk ka të bëjë me vendosjen e më shumë oferte në treg, por përkundrazi një konkurrencë midis Evropës dhe Azisë për vëllimet ekzistuese fleksibël.

Dhe ka një kufi për atë se sa furnizime mund të shpresojë të sigurojë Evropa.

BE-ja po i mbështet shpresat e saj te importet nga Katari, SHBA-të, Egjipti dhe Afrika Perëndimore. SHBA-të janë zotuar të rrisin dërgesat e LNG-së në Evropë me 15 miliardë metra kub këtë vit.

Megjithatë, shumë prodhues u shesin karburantin blerësve aziatikë sipas kontratave afatgjata. Pak më shumë se 50 miliardë metra kub furnizim global me LNG është fleksibël në destinacionin e tij dhe një opsion i zbatueshëm për BE-në.

Për të siguruar furnizime shtesë, BE-së do t’i duhet të konkurrojë me blerësit aziatikë, të cilët kanë qenë prej kohësh të gatshëm të paguajnë mbi tarifat e tregut për LNG.

Kjo ka të ngjarë të nënkuptojë se BE-ja do të paguajë një çmim për të mundur Kinën, Japoninë dhe Korenë e Jugut në një luftë ofertash për ngarkesat e disponueshme.

Plani i BE-së përfshin gjithashtu rritjen e importeve të gazit natyror me tubacione me dhjetë miliardë metra kub këtë vit, duke përmendur Azerbajxhanin, Algjerinë dhe Norvegjinë, si burime kryesore për të diversifikuar furnizimin.

Norvegjia siguron gaz për BE-në përmes pesë tubacioneve: tre në Gjermani dhe nga një në Belgjikë dhe Francë, si dhe në mënyrë indirekte përmes Mbretërisë së Bashkuar.

Eksportet ishin më të larta gjatë dimrit krahasuar me një vit më parë dhe prodhuesi i kontrolluar nga shteti Equinor synon të mbajë flukse të larta.

Instituti i Oxford-it për Studimet e Energjisë beson se ka të ngjarë një rritje vjetore e prodhimit prej pesë miliardë metra kub.

Algjeria mund të dërgojë më shumë gaz me tubacione në Itali dhe më pak në Spanjë, e cila ka infrastrukturën për të kompensuar humbjen duke importuar më shumë LNG.

Megjithatë, furnizuesi shtetëror algjerian i gazit Sonatrach ka hedhur dyshime mbi aftësinë për të rritur ndjeshëm prodhimin këtë vit.

Azerbajxhani ka sinjalizuar se mund të rrisë eksportet në BE me të paktën dy miliardë metra kub këtë vit.

Madje, BE-ja i është kthyer tregut të veçantë dhe të sapolindur të biometanit në përpjekje për të forcuar sigurinë energjetike.

Biogazi gjenerohet nga tretja e lëndës organike, e cila më pas pastrohet në biometan që mund të hyjë në rrjetin e tubacionit dhe të trajtohet në mënyrë identike me gazin natyror.

Në vitin 2021, prodhimi i biometanit në BE arriti në 2.8 miliardë metra kub, sipas Shoqatës Evropiane të Biogazit. Rritja me 120 për qind e prodhimit të biometanit, e synuar për këtë vit, tejkalon çdo rritje të mëparshme.

Evropa ka impiante të biogazit me vlerë 18 miliardë metra kub dhe konvertimi i një vendi për të prodhuar biometan mund të zgjasë deri në gjashtë muaj, duke supozuar kërkesat minimale të lejeve.

Teksa kërkon të reduktojë varësinë nga gazi natyror rus, BE-ja po përpiqet paralelisht të mbushë objektet e saj të magazinimit në 80 për qind të kapacitetit deri në nëntor, tashmë të rishikuar nga një ambicie fillestare prej 90 për qind në fillim të tetorit.

Evropa e nisi vitin 2022 me nivele shumë të ulëta të ruajtjes, pjesërisht për shkak të fatit të keq, por edhe planifikimit të keq.

BE-ja ka shmangur nënshkrimin e kontratave afatgjata të furnizimit.

Ngrohja e shtëpisë

Plani i BE-së kërkon që qindra miliona familje në mbarë bllokun kolektivisht të ulin termostatin e tyre me një gradë celsius. Por kjo do të bënte vetëm një ndryshim të vërtetë në shtëpitë që përdorin ngrohjen me gaz.

Në Holandë, 85 për qind e të gjithë energjisë për ngrohjen e shtëpisë vjen nga gazi.

Megjithatë, në Finlandë dhe Suedi, ku familjet mbështeten në një kombinim të ngrohjes qendrore, ngrohjes elektrike dhe sobës me djegie druri, gazi siguron më pak se një për qind të ngrohjes së tyre.

Në Mbretërinë e Bashkuar, 75 për qind e ngrohjes bazohet në gaz, ndërsa mesatarja e BE-së qëndron në 39 për qind.

Kursime më të vogla shtesë mund të gjenden nga shtëpitë me ngrohje elektrike, sepse rreth një e pesta e të gjithë prodhimit të energjisë elektrike në BE vjen nga termocentralet me gaz.

Një përshpejtim në shpërndarjen e pompave të nxehtësisë, të cilat gjenerojnë ngrohtësi duke përdorur një lëng ftohës dhe energji elektrike dhe mund të funksionojnë me një burim energjie pa gaz është gjithashtu pjesë e planit të BE-së.

Ai parashikon një dyfishim të shkallës me të cilën janë instaluar pompat, duke kërkuar që 1.8 milionë shtëpi shtesë të rindërtohen në vitin 2022.

Por nxjerrja në qarkullim e miliona pompave të reja të nxehtësisë përpara fundit të vitit nuk është realiste për shkak të kufizimeve të zinxhirit të furnizimit dhe mungesës aktuale të aftësive të kërkuara për një program të tillë.

Burimet alternative

Në sektorin e prodhimit të energjisë në Evropë, vendet dhe kompanitë po përgatiten të zëvendësojnë disa nga furnizimet e tyre me gaz duke përdorur lëndë djegëse të tjera këtë dimër.

Rreth 20 për qind e energjisë së Evropës vjen nga gazi, edhe pas disa zëvendësimeve dimrin e kaluar për shkak të çmimeve të larta.

Zëvendësimi i mëtejshëm do të vijë nga rritja e përdorimit të qymyrit dhe centraleve bërthamore dhe rritja e burimeve të energjisë së pastër si era dhe dielli.

Në Evropë, konsumi i qymyrit u rrit vitin e kaluar dhe ka të ngjarë të rritet përsëri për shkak të çmimeve të larta të gazit dhe kërcënimit të mungesës.

Duke operuar impiantet e qymyrit me kapacitet maksimal dhe duke zgjatur jetën e atyre që planifikohen të mbyllen, BE-ja mund të zëvendësojë ekuivalentin e prej 12 miliardë metra kub gaz natyror këtë dimër.

BE-ja ka hezituar të flasë publikisht për rritjen e përdorimit të qymyrit, për shkak të emetimeve më të larta që do të rezultojnë.

Gjetja e qymyrit për të përmbushur këtë kërkesë të rritur mund të jetë e vështirë. Tregjet globale të qymyrit janë të ngushta dhe BE-ja është në diskutime mbi një ndalim të importeve ruse të karburantit fosil që do të hyjë në fuqi këtë vit.

Politikëbërësit këmbëngulin që objektivat klimatike të BE-së janë të pandryshuara, kështu që çdo rritje e qymyrit ka të ngjarë të jetë e përkohshme.

Zhvendosja afatgjatë e BE-së drejt energjisë së pastër do të zvogëlojë varësinë e saj nga karburantet ruse.

Megjithatë, rritja e erës dhe e energjisë diellore ka ndikim të kufizuar në planin afatshkurtër, për shkak të kohëzgjatjes së gjatë të zhvillimit të objekteve të reja.

Brenda industrisë së burimeve të rinovueshme, kompanitë po u kërkojnë qeverive të përshpejtojnë kohën e nevojshme për dhënien e lejeve, në mënyrë që të mund të zhvillojnë projekte më shpejt.

Sektori bërthamor ka përjetuar një ringjallje të vogël kohët e fundit për shkak të krizës energjetike, e cila ka ardhur si befasi për një industri që ka vite që është në rënie në Evropë.

Kohët e fundit, Belgjika vendosi të zgjasë jetën e dy reaktorëve bërthamorë që ishin planifikuar të mbylleshin.

Në Mbretërinë e Bashkuar, politika e re energjetike e qeverisë përfshin plane për tetë reaktorë të rinj. Edhe Finlanda hapi një central të ri bërthamor në mars.

Këto masa do të kenë një ndikim të rëndësishëm në terma afatgjatë. Por në afat të shkurtër nuk kanë gjasa të japin një goditje.

Këtë vit, mirëmbajtja e vazhdueshme në reaktorët francezë do të reduktojë prodhimin e energjisë bërthamore në Francë. Edhe Gjermania është në rrugën për të mbyllur reaktorët e saj të mbetur në dhjetor të këtij viti.

Me përmbajtjen e planeve të BE-së që shtrihen nga e besueshmja deri te jorealja, shumë ekspertë të energjisë paralajmërojnë se mundësitë e fundit janë thuajse të pashmangshme nëse Evropa është vërtet serioze për të hequr zakonin e saj të gazit rus.

 

Marrë nga “Financial Times”, përshtatur për “Albanian Post”.


Lajmet kryesore