Opinione / Politikë

Miti i rremë i një Rusie post-Gorbachev të plaçkitur nga kapitalizmi perëndimor


Federico Rampini Gazetar i "Corriere della Sera"

Në Moskë si dhe në Perëndim, vdekja e Gorbaçovit ishte rasti për të ringjallur një mit të dashur si për veteranë marksistë nostalgjikë ashtu edhe për Putinianët: atë të përgjegjësive perëndimore në tranzicionin katastrofik të Rusisë nga komunizmi në kapitalizëm.

Në këtë, si në fusha të tjera, ne kemi parë në veprim refleksin Pavlovian për të cilin “është gjithmonë faji ynë”.
Konkretisht, është besimi se privatizimet ruse gjatë presidencës së Boris Jelcinit do të kishin drejtimin e tyre real në Neë York nga (financat e Wall Street dhe Washington nga Banka Botërore, Fondi Monetar Ndërkombëtar.

Në thelb, kjo është një përrallë. Roli i financave perëndimore ishte margjinal, ajo grabitje e madhe që ishte privatizimi rus u krye nga një elitë ruse kundër popullit rus. Kjo u demonstrua nga një nga ekspertët kryesorë të historisë sovjetike, profesori i Universitetit Princeton, Stephen Kotkin, autor i një biografie mjeshtërore për Stalinin dhe gjithashtu i esesë “Një hap nga Apokalipsi” mbi kalimin nga Gorbaçovi te Jelcin-Putin.

Kotkin kujton se në vitet 1990 investimet e huaja në Rusi arrinin në disa miliardë dollarë në vit, më pak se në Hungarinë e vogël. Nga ana tjetër, gjatë asaj dekade, ikja e kapitalit nga Rusia arriti në 150 miliardë dollarë: gati katërfishi i huave të dhëna nga Fondi Monetar Ndërkombëtar.

Kështu lindën pasuritë e mëdha të oligarkëve, një pjesë e të cilave u siguruan në bankat zvicerane ose britanike, ose në Monte Carlo, Dubai dhe Hong Kong. Sipas një shakaje të vjetër, Rusia është vendi më i pasur në botë, “sepse edhe pse të gjithë kanë vjedhur nga shteti për gati gjashtëdhjetë vjet, ka ende diçka për të vjedhur”.

Nga këto vjedhje pothuajse gjithmonë përjashtoheshin të huajt. Një shembull: në vitin 1991, kompania e veturave “FIAT” ofroi dy miliardë dollarë për të blerë fabrikën ruse të makinave “AvtoVaz”, e cila në vend të kësaj iu shit investitorëve vendas për 45 milionë dollarë.
Pikërisht me këto shitje, grabitje, favorizime, u krijua një klasë e re kapitalistësh rusë, shumë shpesh ish-zyrtarë të shtetit apo të Partisë Komuniste.

Nga fillimi i mijëvjeçarit e tutje, Putin ndërhyri për të kryesuar këtë operacion të “akumulimit primitiv” – për të përdorur një zhargon marksist – fillimisht si shprehje e kastës së oligarkëve, pastaj një mjeshtër në lojën e shantazhimit të tyre, skllavërimit të tyre, manipulimit të tyre.

Kotkin nënvizon se sa vazhdimësi ekziston midis dy fazave historike dhe sa shumë komunizmi (ose leninizmi ose stalinizmi) e ka mbarsur Putin-in, rrethin e tij të pushtetit, klasën sunduese në kuptimin e gjerë.

Harku vendimtar historik fillon kur sistemi sovjetik shfaq shenjat e para të krizës në konkurrencë me Perëndimin. Ai përfundon me vendosjen e Putin-it në pushtet, edhe pse në debutimin e operacioneve të tij agresive jashtë.

Rindërtimi ndihmon në rrëzimin e miteve të tjera që kanë zënë rrënjë. Ndër këto është ideja se sulmi ndaj Ukrainës në 2014 dhe më pas në 2022 është reagimi i Putin-it ndaj një sërë poshtërimeve të shkaktuara nga Perëndimi (me Amerikën në krye), të cilat pas rënies së BRSS-së do ta kishin mbajtur Rusinë në kufijtë e komunitetit ndërkombëtar.

Ata që mbështesin këtë tezë zakonisht lënë jashtë dy ngjarje të rëndësishme që ndodhën në fund të viteve 1990: përfshirjen e Rusisë në G7, e cila me të u bë një G8 dhe oferta ndaj Moskës për një partneritet me NATO-n, e cila u pranua për disa vite.

Pse këto forma të shoqërimit rus me Perëndimin nuk mjaftuan për të shuar etjen për hakmarrje? Një përgjigje gjendet madje në një tekst shkollor të historisë ruse që citon Kotkinin, “i ndikuar nga Kremlini dhe i qartë në synimet e tij për të rikthyer ndjenjën e patriotizmit”.
Ai libër mësimor mëson se anëtarësimi në klubin e kombeve demokratike “nënkupton dhënien e një pjese të sovranitetit kombëtar Shteteve të Bashkuara”.

Secili prej nesh është i lirë të krijojë mendimin e vet për këtë deklaratë: nëse Gjermania, Franca apo Italia i dorëzojnë sovranitetin Shteteve të Bashkuara thjesht duke marrë pjesë në G7, apo nëse këto forume ndërkombëtare janë një vend për ndarjen e vendimeve përmes kërkimit të konsensusit, një format gjeopolitik që përfaqëson tejkalimin e detyrimeve perandorake.

Çështja, megjithatë, është tjetër. Nëse për Putin-in ndonjë lidhje me komunitetin tonë e sheh si një lidhje vartëse që nënkupton transferime të sovranitetit, atëherë i vetmi skenar që synon Rusia e tij është kthimi në status quo ante: në situatën e ngërçit midis superfuqive haptazi armiqësore, në ekuilibrin e terrorit që shënoi fazën e parë të Luftës së Ftohtë (1946-89) dhe kërcënon të shënojë fazën e dytë të hapur edhe në vitin 2022.

Kjo konfirmohet nga fakti se, sipas Kotkin, “një pjesë e madhe e klasës sunduese ruse, ashtu si homologia amerikane, besonin se ishin investuar me një mision të veçantë, edhe pse një zbatim i ekzagjeruar i atij parimi kishte çuar Rusinë cariste dhe vetë BRSS në zvetënim të shpejtë ».

Kështu, Rusia dhe Amerika bashkëndanë idenë e të qenit kombe “të jashtëzakonshme”. Por për Shtetet e Bashkuara, ky vizion mesianik i rolit të saj – nën flamurin e “Fatit Manifest” – i është nënshtruar kritikave të brendshme të egra, ka përçarë vendin dhe ka shkatërruar presidencat, edhe kur mishërohej në iluzionin apo mashtrimin e eksportimit të demokracisë dhe të të drejtave të njeriut.

Në Rusi, nga ana tjetër, Putin-i ka ringjallur fatin e jashtëzakonshëm të rezervuar për Rusinë, duke rivendosur aureolën e shenjtërisë fetare, të përplasjes së qytetërimeve me një Perëndim dekadent, frikacak, mëkatar e të shthurur. Sa më shumë që Amerika bëhej dyshuese dhe skeptike për rolin e saj universal, aq më shumë Rusia e ngarkonte veten me një ideologji reaksionare e primitive.

Një shembull i këtij hendeku në trajektoren mes dy superfuqive ka ndodhur pikërisht në vitin 2022, viti i agresionit të dytë ushtarak rus kundër Ukrainës.

Ndërsa në Moskë, me rastin e konfliktit, aleanca midis pushtetit politik dhe fetar (Putin-it dhe patriarkut ortodoks) u forcua më shumë se kurrë, në Amerikë dënimi i Gjykatës së Lartë që anuloi të drejtën kushtetuese për abortin ofroi spektaklin e një përçarjeje mes politikanëve katolikë (Joe Biden, Nancy Pelosi) dhe kishës (Papa Françesku duartrokiti dënimin e gjykatës kushtetuese).


Lajmet kryesore