Hegjemonia e dollarit duket e brishtë

Modernizimi i sistemit të këmbimit monetar kinez, mund të rezultojë në një grusht të fortë për monedhën amerikane

I madhërishmi dollar amerikan vazhdon të mbretërojë në tregjet globale. Por, dominanca e kartëmonedhës së gjelbër, mund të jetë shumë më e brishtë nga sa duket. Kjo, sepse priten ndryshime të ardhshme në regjimin e këmbimit valutor kinez, të cilat mund të nxisin një përmbysje tërësore të rendit monetar ndërkombëtare.

Për shumë arsye, autoritetet kineze me gjasë do të vendosin t’i japin fund përdorimit të shumë monedhave dhe do të zhvendosen në një regjim targetimi të inflacionit modern, në të cilin ata lejojnë këmbimin valutor të luhatet më lirisht, sidomos kundër dollarit. Kur kjo të ndodhë, prisni që gjithë Azia të veprojë njësoj si kinezët. Në pak kohë, dollari, deri tani monedha kryesore e thuajse dy të tretave të Prodhimit të Brendshëm Bruto botëror, mund të humbasë deri në gjysmën e peshës së tij.

Duke parë se sa shumë SHBA-ja mbështetet në statusin e veçantë të monedhës së saj – ose siç e quajti dikur ish-ministri i Financave francez, Valéry Giscard d’Estaing, “privilegji i tepruar amerikan” – për të financuar borxhe publike dhe private të stërmëdha, impakti i një zhvendosjeje të tillë mund të jetë domethënës. Duke qenë se SHBA-ja ka përdorur në mënyrë të vazhdueshme deficitin financiar në mënyrë agresive për të luftuar ekonominë e cenuar nga Covid-19, qëndrueshmëria e borxhit mund të vihet në diskutim.

Agumenti i kahershëm mbi monedhën kineze nga ana tjetër, është se Kina është një vend shumë i madh për ta lënë ekonominë të kërcejë sipas melodisë së rezervave federale amerikane. Kjo, edhe nëse Pekini zyrtar dhe kontrollet nga ai mundësojnë disa masa izoluese. PBB-ja e Kinës (e matur në tregjet ndërkombëtare), tejkaloi atë të SHBA-së në vitin 2014 për herë të parë. Që nga ajo kohë, vazhdon rritjen me ritme shumë më të shpejta se ato të Evropës dhe SHBA-së. Kështu, ngrihet edhe çështja për një këmbim valutor më fleksibël dhe në rritje të lartë.

Një argument tjetër i kohëve të fundit, është se dollari i jep SHBA-së në mënyrë të natyrshme një akses më të madh në transaksionet globale dhe në informacionet mbi to. Ky është shqetësim i madh edhe për Evropën. Në teori, transaksionet në monedhën amerikane mund të kryhen kudo në botë, por bankat amerikane kanë një avantazh të dukshëm, sepse ato mund të mbështeten në mënyrë zyrtare ose jo formale nga qeveria, e cila ka kapacitet të pa limituar për të prodhuar kartëmonedha në kohë krize.

Në krahasim, çdo injektues tjetër dollari jashtë SHBA-së, do të jetë gjithmonë subjekt i një krize vetëbesimi – një problem me të cilin edhe eurozona ka vuajtur më parë.

Ndër të tjera, ish-presidenti Donald Trump dhe politikat që ai ndoqi për të kontrolluar epërsinë e tregtisë kineze, nuk do të zhduken në kohë të shkurtër. Ky është një ndër problemet mbi të cilat demokratët dhe republikanët bashkohen, dhe ka pak dyshime se kjo tregti deglobalizuese e minon dollarin.

Ligjvënësit kinezë përballen me shumë pengesa në përpjekjen për të thyer atë traditë që monedhat e ndryshme lokale kanë krijuar. Por, në çështje stili të ndjekur, ata kanë hedhur themelet për t’u adaptuar në shumë fronte. Kina ka lejuar pak nga pak investitorë të huaj të blejnë bonde të monedhës lokale dhe në vitin 2016, Fondi Monetar Ndërkombëtar e shtoi renminbi-n në shportën e monedhave të mëdha botërore. Kjo përcaktoi edhe vlerën e të drejtës speciale për të tërhequr fonde.

Në mbështetje të kësaj, Banka e Kinës është shumë më e avancuar se bankat e tjera qendrore në zhvillimin e një monedhe bankare digjitale. Pavarësisht se deri në këto çaste vetëm për përdorim të brendshëm, valuta digjitale e bankës kineze do të lehtësojë shumë përdorimin ndërkombëtar të renminbi-t – sidomos në vendet të cilat anojnë nga blloku i mbështetësve kinezë. Kjo do t’i japë mundësi qeverisë kineze të krijojë një dritare për përdoruesit e transaksioneve në valutën renminbi – po ashtu si sistemi i tanishëm i jep SHBA-së avantazhet që ka me përdorimin digjital të dollarit.

Por, a do t’i bashkohen Kinës vende të tjera aziatike? SHBA-ja do të shtyjë fuqishëm për të mbajtur pas vetes aq ekonomi sa të mundet, në mënyrë që ato të vazhdojnë përdorimin e dollarit. Por, kjo, do të jetë një betejë në malore. Ashtu si dollari e eklipsoi valutën britanike në fund të shekullit të XIX-ë, ashtu edhe Kina e eklipsoi Amerikën, thuajse në të njëjtën mënyrë.

Japonia dhe India mund të shkojnë në rrugën e tyre. por, nëse Kina e bën më fleksibël renminbi-n, me shumë mundësi, minimalisht, dy vendet aziatike do t’i japin të paktën po aq peshë sa i japin edhe dollarit amerikan në rezervat e tyre të fondeve ndërkombëtare.

Ka shumë paralele midis animit aziatik ndaj dollarit dhe situatës në Evropë në vitet 1960 dhe fillim vitet 1970. Por, ajo epokë përfundoi me një inflacion të lartë dhe rrëzoi sistemin e pas-luftës me tarifa shkëmbimi fikse. Pjesa më e madhe e Evropës e kuptoi se tregtia brenda vetes ishte më e rëndësishme se sa ajo me SHBA-në. Kjo solli nevojën e një blloku pro monedhës së markës gjermane, e cila më vonë u transformuar në atë që sot njihet si zona euro.

Kjo nuk do të thotë se renminbi kinez do të bëhet monedha globale brenda natës. Tranzicionet nga një monedhë dominuese tek një tjetër, mund të zgjasin shumë kohë. Përgjatë dy dekadave të Luftës së Parë dhe asaj të Dytë Botërore, për shembull, hyrësi i ri, dollari, kishte shumë pak peshë në rezervat e bankave qendrore. Nga ana tjetër, paundi britanik, kishte dominuar valutat botërore për një shekull pas luftërave Napoleonike në fillim të viteve 1800.

Pra, çfarë ka të gabuar me tre valuta ndërkombëtare – euro, dollari dhe renminbi – të cilët ndajnë dritat e qendrës së skenës? Asgjë! Përveç faktit se asnjë treg ose ligjvënës nuk duket i përgatitur për situatën tranzitore. Huat amerikane do të jenë patjetër të prekura, edhe pse pesha kryesore mund të bjerë tek borxhet e kompanive të ndryshme, sidomos tek firmat me buxhet të mesëm.

Sot, duket se është një çështje besimi e ligjvënësve amerikanë dhe shumë ekonomistëve botërorë, se uria botërore për borxhin në dollarë është e pangopshme. Por një ujdi e këmbimit valutor të modernizuar kinez, mund t’i japë statusit të dollarit një goditje të dhimbshme.

Përshtatur nga Albanian Post për The Guardian