Fuqia bërthamore në ndihmë të mbushjes së boshllëqeve në tranzicionin e ndërlikuar të energjisë

Mike Hewitt, një ish-admiral i marinës amerikane, këtë muaj do të lundrojë përtej Atlantikut për të çelur një sipërmarrje të gjelbër për investitorët.

Asgjë të pazakontë s’ka këtu. Projekte të tilla janë të njohura përpara bisedimeve të klimës, COP26, të muajit tjetër në Glasgow.

Megjithatë, ky projekt i veçantë mjedisor, i njohur si IP3, ka një kthesë të pazakontë. Ai është i fokusuar në energjinë bërthamore.

Më konkretisht, Rolls-Royce, grupi inxhinierik britanik, po organizon një konsorcium për të instaluar më shumë se një duzinë me të ashtuquajturit “reaktorë të vegjël modularë” (SMR) në të gjithë Britaninë.

Ata shpresojnë të marrin 210 milionë paund nga qeveria britanike për ta financuar këtë, sipas Hewitt. Grupi i tij po mbledh financa të përshtatshme nga burime private, duke përfshirë investitorët me mandate “mjedisore, sociale dhe qeverisëse” (ESG).

“Kriteri tradicional i ESG-së e ka mbajtur fuqinë bërthamore jashtë nga fondet e tyre”, më ka treguar ai. “Por ne mendojmë se kjo po ndryshon”.

A është e drejtë kjo?

Nuk është ende e qartë pasi plani nuk është bërë zyrtar në vend.

Mirëpo, fakti që IP3 po përpiqet t’i bëjë reaktorët bërthamorë pjesë të një fushe ESG është një shenjë goditëse e kohës së klimës dhe ajo e cila, sipas mendimit tim, duhet të mirëpritet.

Deri kohët e fundit, fjala “bërthamore” ka qenë toksike për shumicën e aktivistëve të gjelbër dhe politikanëve, si për shkak të rreziqeve të ndotjes të lidhura me karburantin bërthamor të shpenzuar, ashtu edhe për shkak të aksidenteve të mëparshme në uzinat bërthamore.

Në të vërtetë, ngjarje të tilla si katastrofa e eksplozionit të reaktorit bërthamor të vitit 1986 në Çernobil, Ukrainë ose cunami i vitit 2011 në uzinën Fukushima të Japonisë kanë lënë një trashëgimi frike sa vende të tilla si Gjermania kanë mbyllur fabrikat e tyre ekzistuese, së bashku me shtetet amerikane si New York-u dhe Kalifornia.

Ndërkohë, një grindje ka shpërthyer brenda ekipit që po harton taksonominë e BE-së për financa të qëndrueshme, e cila do të ndihmojë investitorët të sigurojnë që projektet të jenë të shëndosha për mjedisin.

Qeveria franceze ka lobuar që energjia bërthamore të përfshihet sepse nuk lëshon karbon (pasi Franca mbështetet në bërthamore për pjesën më të madhe të energjisë elektrike).

Por kjo është bllokuar nga Gjermania.

Nuk është për t’u habitur, kjo i bën fondet ESG dyshuese.

Ose siç vërejti Banka e Amerikës në një shënim kërkimor të kohëve të fundit: “Ne kemi marrë shumë herë reagime nga një larmi investitorësh të ndërgjegjshëm për mjedisin se ata nuk mund të investojnë në shërbime të caktuara për shkak të ekspozimit bërthamor”.

Tanimë, ka dy faktorë që mund (dhe duhet) ta ndryshojnë bisedimin.

Së pari, teknologjia bërthamore po ndryshon. Teksa reaktorët e shekullit të XX-të ishin aq të mëdhenj dhe të shtrenjtë sa kërkonin një angazhim dekadash për t’u instaluar, brezi i ri i SMR-ve janë më të vegjël, më të lirë dhe shumë më fleksibël.

Çka nënkupton se ato mund të vendosen në vende më të përshtatshme dhe në thelb, të trajtohen si një burim energjie i përkohshëm ose kalimtar.

Ungjilltarët për energjinë bërthamore, siç është Bill Gates, pohojnë se përparime të tilla teknologjike i kanë bërë bimët shumë më të sigurta se më parë, me më pak rrezik ndotjeje, sepse ato mund të përdoren me karburant të ricikluar, edhe pse këto pretendime mbeten të diskutueshme.

Faktori i dytë që ndryshon bisedimin është një ndjenjë në rritje e realizmit – ose dëshpërimit – në lidhje me emetimet e karbonit përpara COP26.

Në një botë ideale, nuk ka (ose nuk duhet të ketë) asnjë dyshim se mënyra më e mirë për të zvogëluar emetimet është përdorimi i burimeve të rinovueshme, të tilla si energjia diellore, era dhe hidrocentralet.

Kurse në botën reale, burimet e rinovueshme përbëjnë vetëm një pjesë të vogël të burimeve aktuale të energjisë dhe kjo nuk ka gjasa të ndryshojë pa risi dramatike në sistemet e ruajtjes dhe transmetimit të baterive. Kjo mrekulli duket se nuk ka gjasa të ndodhë së shpejti.

Kështu, zgjedhja e keqe me të cilën përballen politikëbërësit dhe aktivistët mjedisorë është kjo: a duhet të gëlltisin ata rreziqet e bërthamës, të paktën përkohësisht, në mënyrë që të zvogëlojnë emetimet e karbonit? Apo duhet të tolerojnë përdorimin më të madh të lëndëve djegëse fosile?

Nëse duan të mbajnë ngrohjen globale nën dy gradë, ajo me të cilën përballen të pranishmit në COP26 nuk është një garë bukurie rreth zgjedhjeve më të mira të energjisë, por një “konkurs i shëmtuar” për të zgjedhur përzierjen më pak të keqe të energjisë.

Personalisht, favorizoj opsionin e parë, duke përdorur bërthamën si një opsion kalimtar, edhe me rreziqet e tjera, për të zvogëluar rritjen pothuajse të pashmangshme të emetimeve të karbonit pa të.

Siç vëren një raport nga Forumi Ekonomik Botëror, “kontributi që fuqia bërthamore mund të japë në tranzicionin e energjisë qëndron në aftësinë e saj për të ndjekur dhe supozuar kostot e sistemit të krijuara nga ndërprerja e energjisë së rinovueshme”.

Me fjalë të tjera, ai mbush boshllëqet që burimet e ripërtëritshme (për fat të keq)ende krijojnë.

Ato qeveri që vazhdojnë të shmangin uzinat bërthamore janë të përhumbura nga sekreti i ndyrë që kjo lëvizje ka të ngjarë të rrisë emetimet.

Për të përmendur një shembull, zyrtarët në New York më kanë thënë privatisht se mbyllja e centralit të tyre bërthamor në Indian Point, edhe pse politikisht e popullarizuar, ndoshta do të rrisë besimin në karburantet fosile, diçka që askush nuk do ta pranojë publikisht.

Por mos prisni që politikanët perëndimorë të flasin shumë sinqerisht për këtë zgjedhje të vështirë, veçanërisht duke pasur parasysh se ata përballen me një problem të votuesve “Nimby” – jo në kopshtin tim kur bëhet fjalë për termocentralet bërthamore.

Prandaj, lind nevoja për të parë se çfarë po bëjnë ato fonde ESG.

Nëse ata nisin të pranojnë se ne jetojmë në një botë të kompensimeve të vështira të energjisë në muajt e ardhshëm dhe financojmë ato bërthamore, kjo mund të sinjalizojë se lëvizja klimatike po fillon të kuptojë se ne jetojmë në një botë me 50 hije të ndryshueshme të së gjelbrës.

Marrë nga e përditshmja “Financial Times”