Dy histori të ndryshme që kanë shumë të përbashkëta.
Historia e parë: protesta nga shumë në Perëndim kundër FIFA-s dhe, në fund, kundër qeverive të tyre, për lejimin e Kupës së Botës në Emiratin e Katarit, një vend ku asnjë sundimtar nuk ka ditur ndonjëherë se çfarë të bëjë me të drejtat e njeriut si ato që janë konceptuar në pjesën tonë të botës. Qëndrimi joformal në mbrojtje të këtyre të drejtave nga presidenti i FIFA-s, Gianni Infantino, është padyshim një përpjekje për të mbrojtur organizatën që ai drejton nga polemika.
Historia e dytë: Departamenti Amerikan i Shtetit ka këshilluar gjykatësin kompetent federal që t’i garantojë pandëshkueshmërinë princit Bin Salman, kryeministrit të Arabisë Saudite, për vrasjen e gazetarit Khashoggi. Kjo ka ngjallur protesta kundër administratës Biden.
Çfarë kanë të përbashkët këto dy ngjarje?
Fakti që demokracitë janë gjithmonë duke u përballur me një dilemë kur duhet të merren me shumë prej regjimeve jodemokratike (të të gjitha llojeve) që popullojnë skenën ndërkombëtare.
Për kritikët, situata të tilla nxjerrin në pah hipokrizinë e tyre, faktin që përdorin standarde të dyfishta: të ashpër me regjimet jodemokratike me të cilat janë në konflikt, akomodues me ato me të cilat nuk janë. Të gatshëm për dënime morale kundër mizorisë së të parëve dhe për t’i kundërshtuar ato, po aq të gatshëm të bëjnë sikur nuk shohin, në emër të arsyeve shtetërore, mizorinë e të tjerëve.
Megjithatë, ekziston edhe një mënyrë tjetër për të parë problemin.
Regjimet autoritare përdorin vetëm arsyen e shtetit kur veprojnë në skenën ndërkombëtare. Kjo pavarësisht nga karakteristikat e tyre. Ka konsistencë midis sjelljes së një regjimi autoritar brendapërbrenda, ku ai shtyp me forcë mospajtimin, kundërshtimin dhe sjelljes së tij në arenën ndërkombëtare, qoftë duke bombarduar qëllimisht civilë të paarmatosur apo duke vrarë një gazetar.
Nga ana tjetër, demokracitë, për shkak të karakteristikave të tyre, lëvizin vazhdimisht në dy drejtime të kundërta. Realizmi i shtyn të dallojnë miqtë dhe armiqtë, të ndajnë ata që duhen kundërshtuar dhe kaq nga ata me të cilët, për arsye ekonomike apo gjeopolitike, duhet të jetohet.
Por demokracitë nuk janë regjime autoritare. Ekziston gjithmonë një konflikt i mundshëm midis dy nevojave të kundërta: ruajtja (siç bëjnë demokracitë kurdoherë që munden) e diktatit të arsyes së shtetit dhe përndjekja urbi et orbi (kudo) e vlefshmërisë universale të parimeve të tyre demokratike.
Demokracitë janë regjime të pakënaqura vazhdimisht me vetveten. Pakënaqësia shfaqet hapur, lirisht, në drite të diellit. Varet nga hendeku që të gjithë shohin mes “premtimeve” të demokracisë (liri për të gjithë, barazi, shtet ligjor etj.) dhe realizimeve praktike: demokracitë, si të gjitha institucionet njerëzore, janë shumë të papërsosura.
Hendeku midis premtimeve dhe realitetit nxit pakënaqësi dhe protesta të vazhdueshme. Pakënaqësia ndikon edhe në sjelljen ndërkombëtare të demokracive. Meqenëse në botë ka kaq shumë (nga pikëpamja e ndjeshmërisë perëndimore) regjime “të shëmtuara, të pista dhe të këqija”, demokracitë duhet të dinë të lundrojnë, të përdorin standarde të dyfishta.
I njëjti opinion publik, i gatshëm për t’u skandalizuar në disa raste (Katar, Arabia Saudite), nuk e bën këtë në të tjera: askush nuk protestoi ndaj takimit të përzemërt midis Biden dhe Xi Jinping në G20 në Bali, pavarësisht asaj që po bëjnë autoritetet kineze në Sinkiang ose në Hong Kong dhe, në përgjithësi, pavarësisht nga mënyra se si i trajtojnë shtetasit e tyre.
Në një botë të thjeshtë, zgjidhjet e thjeshta do të ishin të mundshme. Në një botë të komplikuar si kjo në të cilën jetojmë, nuk ka zgjidhje të thjeshta. Kjo është gjithashtu arsyeja pse propozimi i Biden për një front të përbashkët të demokracive kundër autokracive nuk ka marrë hov.
Duke pasur nevojë të lundrojnë midis dy nevojave konfliktuale (arsyeja e shtetit dhe parimet demokratike), sjellja e demokracive shpesh luhatet. Ato duhet të marrin parasysh interesat e tyre (ekonomike, gjeopolitike, të sigurisë), por nuk mund të injorojnë orientimet e opinioneve të tyre publike.
Dilema është kjo: si t’i ndjekim ato interesa pa i hequr plotësisht besueshmërinë parimeve që bartim? Ky është shkaku i lëkundjeve. Këtej rrjedh fakti se nëse pushtetarët e tyre do të vepronin në skenën ndërkombëtare me të njëjtën pamëshirshmëri me të cilën veprojnë disa regjime autoritare, herët a vonë ata do të thirreshin për dhënie llogarie.
Ndonëse politika ndërkombëtare është vendi i konkurrencës së pushtetit dhe të gjithë, për të mbijetuar, duhet të merren me të, të respektojnë rregullat e saj, nuk është e vërtetë se sjellja ndërkombëtare e demokracive (sidomos nga fundi i Luftës së Dytë Botërore e këndej) dhe ajo e regjimeve autoritare janë identike.
Shtetet e Bashkuara humbën Luftën e Vietnamit sepse në një shoqëri të hapur nuk ishte e mundur të fshiheshin arkivolet e ushtarëve të rënë ose bombardimet amerikane, imazhet e të cilave transmetoheshin çdo ditë në televizion. Këtu nuk bëhet fjalë vetëm për hipokrizi.
Thënë kjo, kjo nuk do të thotë të justifikohet gjithmonë sjellja e demokracive. Braktisja, në Siri, e kurdëve që kishin luftuar përkrah perëndimorëve, ishte një njollë serioze për administratën Trump. Dhe një dëm i madh reputacioni për demokracitë.
Ashtu siç ishte ikja e çrregullt e Biden-it nga Kabuli (ajo pa dyshim inkurajoi pushtimin e Ukrainës).
Dhe është shqetësuese heshtja perëndimore për atë që po ndodh në Iran, mungesa e mbështetjes për gratë dhe burrat në luftën kundër teokracisë iraniane. Qeveritë perëndimore duhet t’i shpjegojnë publikut pse. A nuk është ndoshta ky një nga rastet në të cilat interesat perëndimore dhe mbrojtja e parimeve të tyre mund të shkojnë paralelisht?
Mund edhe të pyesim veten nëse lufta në Ukrainë të paktën na ka dhënë një mësim: kurrë mos i bëni ekonomitë tona shumë të varura nga ata që qeverisin një pushtet autoritar. Më mirë të shpërndahen vezët në disa kosha.
Në vend që të ankohen se nuk jetojmë në një botë të përsosur, ata që janë të pakënaqur me sjelljen shpesh kontradiktore të demokracive duhet të pyesin veten: a do të ishte më mirë ajo botë nëse demokracitë tona do të humbnin pozitat dhe fuqinë kundrejt fuqive autoritare?
Pax americane dhe klubi i demokracive kanë shumë të meta. Por më pak se sa do të kishte një pax ruse apo kineze.
