Më shumë se tetë muaj pas fillimit të luftës në Ukrainë, në mungesë të sinjaleve të besueshme që parashikojnë një armëpushim dhe me një përshkallëzim tashmë të nisur, është e nevojshme të reflektohet se si dhe në çfarë kushtesh mund të përfundojë konflikti.
Në përgjithësi, një luftë përfundon kur njëra nga dy palët kundërshtare – rrallë të dyja – beson se kostot dhe rreziqet me të cilat do të përballej në rast të vazhdimit të armiqësive do të ishin më të mëdha se ato që do të përballonte duke pranuar dorëzimin. Ka katër skenarë të mundshëm: asgjësimi, konsumimi dhe kolapsi eventual, paqja e detyruar ose e negociuar, ngrirja.
Rasti i parë, ekstrem dhe shpesh tipik, është ai i një lufte të përfunduar shpejt falë një beteje vendimtare, në të cilën asgjësohet forca, aftësia dhe vullneti për të luftuar e njërit prej kundërshtarëve. Ky është rasti, për shembull, me betejën e Sadovës në korrik 1866, e cila e detyroi Austrinë të dorëzohej në luftën me Prusinë dhe Italinë.
Më të zakonshmet janë luftërat e skenarit të dytë, të cilat përfundojnë në gërryerje, konsumim, shpërbërje të brendshme dhe ndoshta në kolaps të njërit prej pretendentëve. Shkaku këtu jepet nga zgjatja e përpjekjeve të luftës, pra nga rritja e kostove dhe humbjeve njerëzore dhe materiale, tipike të një konflikti konsumues dhe/ose nga humbja e kohezionit të brendshëm, politik dhe shoqëror të njërit prej kundërshtarëve. Kështu ndodhi në Luftën e Parë Botërore në Rusi, pak muaj pas Revolucionit të Tetorit, me Paqen e Brest-Litovsk të marsit 1918 dhe në vjeshtën e mëpasshme me dorëzimin e Austrisë dhe Gjermanisë.
Skenari i tretë, nga ana tjetër, është i rrallë: luftërat që përfundojnë me dorëzimin pa kushte të njërës prej palëve. Kjo ndodhi në Luftën e Dytë Botërore, midis shtatorit 1943 dhe gushtit 1945, për secilën prej fuqive të Paktit Trepalësh.
Skenari tjetër i një paqeje të negociuar mbi bazën e kushteve pak a shumë të favorshme për fituesin është shumë më i shpeshtë. Ky, ndër të tjera, është rasti i Paqes së Zurich-ut që i dha fund luftës së dytë italiane për pavarësi.
Skenari i pestë dhe i fundit është lufta e mbyllur dhe e papërfunduar. Është një armëpushim që shtrihet me kalimin e kohës, duke ngrirë pozicionet e arritura në terren nga kundërshtarët në fund të konfrontimit të armatosur, pa një traktat që i jep fund luftës. Kjo është ajo që ndodhi në fund të Luftës Koreane, kur armëpushimi i Panmunjeom i korrikut 1953 parashikoi krijimin e zonës së çmilitarizuar midis dy Koreve që ekziston edhe sot.
Një situatë analoge u sanksionua nga marrëveshja Simla e korrikut 1972, e cila i dha fund luftës indo-pakistaneze të vitit 1971. Në atë kohë, kufiri i përkohshëm midis dy vendeve u vendos në Kashmir, përgjatë të ashtuquajturës Linja e Kontrollit ose Linja e Frontit në kohën e armëpushimit të dhjetorit 1971.
Cili nga skenarët e listuar është më i besueshëm sot në Ukrainë? Pasi dështoi ofensiva fillestare ruse, e cila në synimet e agresorit duhej të ishte e shpejtë dhe vendimtare, përballja u shndërrua në një luftë konsumimi gërryese.
Zgjatja e konfliktit të luftës është shkaktuar nga “shenjtërimi i dyfishtë” i burimeve të pushtetit për përpjekjet luftarake të pretendentëve.
Rusët nuk mund të godasin burimet e rezistencës dhe kundërofensive të Ukrainës, të vendosura në territorin e vendeve anëtare të NATO-s. Nga ana tjetër, nuk është e mundur apo e lejuar që ukrainasit, me përjashtime të pjesshme dhe të kufizuara deri më sot, të godasin territorin e Federatës. Mosrespektimi i këtyre limiteve në fakt do të çonte në konfrontim të drejtpërdrejtë midis NATO-s dhe Federatës Ruse.
Prandaj, lufta është shndërruar në një konfrontim në të cilin secili prej pretendentëve shpreson se aftësitë e tjetrit janë shterur. Moska mendon se do të jetë në avantazh të saj aspekti demografik dhe mundësia e humbjes së kohezionit midis aleatëve të Kievit me kalimin e kohës dhe për shkak të krizës energjetike dhe ekonomike. Nga ana e tyre, ukrainasit mendojnë të jenë në avantazh për shkak të epërsisë përsa i përket mjeteve, informacionit, teknologjive, konsulencës dhe punësimit të siguruara nga vendet e NATO-s dhe më gjerë.
Regjimi i sanksioneve të rënda ka ndikuar dhe po ndikon në aftësinë ushtarake të Rusisë. Megjithatë, duhet të mos harrohet se gjatë Luftës së Ftohtë Bashkimit Sovjetik iu tha se nuk kishte një kompleks ushtarak-industrial, por në fakt ai ishte një kompleks ushtarak-industrial, i trashëguar më vonë në një masë jo të vogël nga Federata.
Rusia gjithashtu ka burime natyrore pothuajse të pakufizuara dhe ka një traditë historike të rezistencës stoike.
Edhe shpresat për një grusht shteti në pallat ose për kolaps social dhe politik rus kanë rezultuar të jenë, në mënyrë të parashikueshme, të gabuara. Pa harruar faktin se ardhja e një lidershipi tjetër në Kremlin mund ta përkeqësojë situatën aktuale.
Për të mos folur për ndihmën reale dhe të mundshme që tashmë ka ardhur ose që mund të mbërrijë nga pushtetet, veçanërisht nga ato, të cilat, në funksion të interesave të tyre kombëtare, e konsiderojnë jashtëzakonisht të rrezikshme disfatën dhe shembjen eventuale të Federatës.
Në kushtet aktuale, në sintezë ekstreme, të dy pretendentët nuk mund të humbasin, por nuk mund të fitojnë. Një përpjekje serioze për të arritur fitoren nga njëri ose tjetri do të nënkuptonte thyerjen e kushtit të “shenjtërimit të dyfishtë” në një mënyrë ose në një tjetër, me shtrirjen e pashmangshme dhe dramatike të konfliktit.
Ngurtësimi i pozicioneve të mundshme negociuese, të përcaktuara nga njëra anë nga aneksimet ruse dhe nga ana tjetër nga sukseset në fushën ukrainase, e bën jashtëzakonisht të pamundur fillimin e negociatave të paqes në kohën e tanishme dhe në të ardhmen e afërt.
Prandaj, mbetet vetëm një skenar i besueshëm: një armëpushim i favorizuar nga ngrirja e frontit, qoftë edhe tekstualisht, në muajt e dimrit që do të vijnë.
Megjithatë, situata do të mbetet shumë e paqëndrueshme. Në fakt, te secila nga palët do të mbetej dëshira për hakmarrje. Te njëra palë për të rimarrë territoret e humbura dhe te tjetra për të konsoliduar ose rritur numrin e atyre të pushtuara, për të përfunduar copëtimin e Ukrainës.
Stabilizimi, në perspektivën e një paqeje të ardhshme, do të kërkonte krijimin e një brezi të çmilitarizuar dhe praninë e një force autoritative shumëkombëshe ndërhyrëse, ose një faktor tjetër parandalues, efektiv kundër të dy kundërshtarëve.
