Opinione / Politikë

Apokalips? Efektet alarmante të krizës globale të ushqimit


Simon Tisdall

Apokalipsi është një ide alarmante.

Zakonisht, për të treguar shkatërrimin katastrofik që parashikon fundin e botës.

Por në greqishten e vjetër, apokálypsis ka kuptimin e një zbulimi.

Kjo është pikërisht ajo që Andrew Bailey, guvernator i Bankës së Anglisë, arriti javën e kaluar, ndoshta pa dashje, kur sugjeroi se vendi po përballej me nivele “apokaliptike” të inflacionit të çmimeve të ushqimeve.

Ministrat konservatorë u zemëruan për atë që ata e panë si kritikë të nënkuptuar ndaj menaxhimit mjeshtëror ekonomik të qeverisë.

Bailey, në fakt, po fliste po aq shumë për ndikimin drastik të rritjeve të lidhura me luftën me Ukrainën në kostot e ushqimit dhe mungesën e ushqimit te njerëzit në vendet më të varfra.

“Ekziston një shqetësim i madh edhe për botën në zhvillim. Na vjen keq që jam apokaliptik për një moment, por ky është një shqetësim i madh”, ka thënë ai.

Me vëmendjen më të madhe politike dhe mediatike të përqendruar ngushtë në “krizën e kostos së jetesës”, komentet e profilit të lartë të tij ishin në kohën e duhur dhe zbuluese.

Paralajmërimet mujore për një valë globale urie, të bërë më urgjente nga Ukraina, janë injoruar kryesisht, jo më pak nga qeveria e Boris Johnson që redukton ndihmën.

Në Mbretërinë e Bashkuar, kostoja e jetesës është problem.

Për agjencitë e OKB-së dhe punonjësit e ndihmës humanitare në mbarë botën, shqetësimi më i madh është kostoja e vdekjes

Duke dhënë alarmin përsëri javën e kaluar, António Guterres, sekretari i përgjithshëm i OKB-së, ka thënë se mungesat e lidhura me Ukrainën mund të ndihmojnë “të fusin dhjetëra miliona njerëz në kufi me pasigurinë ushqimore”.

Rezultati mund të jetë “kequshqyerja, uria masive dhe uria në një krizë që mund të zgjasë me vite” dhe të rrisë shanset për një recesion global.

Programi Botëror i Ushqimit vlerëson se afro 49 milionë njerëz përballen me nivele emergjente urie. Rreth 811 milionë shkojnë në shtrat të uritur çdo natë.

Ndikimi negativ i pushtimit rus në disponueshmërinë dhe çmimin e produkteve kryesore si gruri, misri, elbi dhe vaji i lulediellit ka qenë i madh.

Këtë vit, prodhimi i grurit në Ukrainë ka të ngjarë të jetë 35 për qind në rënie dhe eksportimi i një pjese të madhe të tij mund të jetë i pamundur për shkak të bllokadës së Detit të Zi të Rusisë.

Në mars, çmimet globale të mallrave, të regjistruara nga Organizata e OKB-së për Ushqimin dhe Bujqësinë, arritën një nivel më të lartë të të gjitha kohërave.

Dhe ende mbeten në nivele rekorde.

Lufta e Rusisë ka komplikuar ose përshpejtuar deficitet para-ekzistuese ushqimore dhe tendencat inflacioniste që lindin nga një mori faktorësh të lidhur.

Të tilla si ndikimi negativ ekonomik i pandemisë, problemet që rezultojnë në zinxhirin e furnizimit, punësimit dhe transportit, rënie të prodhimit prej motit ekstrem dhe krizës klimatike, shpenzimet spirale të energjisë dhe shumë konflikte të tjera të vazhdueshme në mbarë botën.

Vendet me të ardhura mesatare, si Egjipti dhe Brazili, janë jashtëzakonisht të dobëta për t’u përballur me rritjen e pasigurisë ushqimore, sipas konsulencës Verisk Maplecroft në një raport të javës së kaluar.

Shumë qeveri kishin shteruar rezervat e tyre financiare dhe materiale duke luftuar COVID-in dhe kishin shkaktuar borxhe të mëdha.

Tani, dollapi është i boshatisur.

“Ndryshe nga vendet me të ardhura të ulëta, ato ishin mjaft të pasura për të ofruar mbrojtje sociale gjatë pandemisë. Por tani luftojnë për të mbajtur shpenzime të larta sociale që janë jetike për standardet e jetesës së pjesëve të mëdha të popullsisë së tyre”, thuhet në raport.

Argjentina, Tunizia, Pakistani dhe Filipinet, shumë të varura nga importet e ushqimit dhe energjisë, ishin ndër shumë vende të tjera me të ardhura të mesme ose të mesme të ulëta që përballeshin me një rrezik të lartë të trazirave civile deri në fund të vitit 2022.

Teksa “apokalipsi” i ushqimit afrohet, popujt më të varfër do të vuajnë, si gjithmonë. Kurse më të pasurit mund të jenë të izoluar deri në një pikë.

Mirëpo, ka frikë se dhimbja do të lëvizë me shpejtësi në zinxhirin global ushqimor. Me të ka të ngjarë të vijë një rritje e turbulencave politike, krizave humanitare, paqëndrueshmërisë dhe rivaliteteve gjeo-strategjike në një botë të uritur.

Përmbysje dhe revoltë

Ushqimi i pakët, i kombinuar me rritjen e çmimeve, ndërprerjet e energjisë elektrike dhe mungesën e benzinës, gazit për gatim dhe ilaçeve, provokuan një krizë politike në Sri Lanka këtë pranverë.

Kjo shërben si një shqetësim për vendet që përballen me probleme të ngjashme.

Protestat mujore kulmuan me dorëheqjen e kryeministrit Mahinda Rajapaksa, por asgjë nuk i pengoi trazirat të shndërroheshin në dhune.

E dëshpëruar, Sri Lanka mori një hua nga Banka Botërore javën e kaluar për të ndihmuar në pagesën e importeve thelbësore.

Inflacioni dyshifror që la shumë pakistanezë të paaftë për të përballuar ushqimet bazë ishte gjithashtu një faktor kryesor kontribues në rënien nga pushteti në fillim të këtij viti të kryeministrit Imran Khan.

Përpjekja e tij për të qëndruar në detyrë krijoi një krizë të demokracisë me të cilën Pakistani është ende duke u përballur.

Faktorët afatgjatë nxitën trazira në të dy vendet. Por mungesat e tmerrshme të ushqimit dhe inflacioni ishin katalizatori që e kthyen në të patolerueshme situatën.

Kjo është një perspektivë që tani përballet me regjime të pasigurta dhe jopopullore nga Peruja, Filipinet dhe Kuba deri në Liban dhe Tunizi.

Analistët krahasojnë atë që po ndodh sot në Lindjen e Mesme me revoltat e pranverës arabe.

Egjipti, qeveria e të cilit u përmbys në vitin 2011, është importuesi më i madh i grurit në botë. Rreth 70 milionë njerëz mbështeten te buka e subvencionuar nga shteti.

Rusia dhe Ukraina përbënin 80 për qind të importeve të grurit të Egjiptit vitin e kaluar.

Çmimet e larta dhe mungesat e furnizimit të sotëm, veçanërisht nëse përkeqësohen, mund të bëjnë për regjimin e Abdel Fatah al-Sisi atë që ankesat e ngjashme bënë për paraardhësin e tij presidencial të rrëzuar, Hosni Mubarak.

Një vend tjetër është Irani.

Protestat e dhunshme shpërthyen javën e kaluar në Khuzestan pasi qeveria ngriti çmimin e bukës, vajit të gatimit dhe produkteve të qumështit.

Situata e iranianëve është përkeqësuar nga sanksionet e ashpra të SHBA-ve dhe një regjim tiranik dhe i korruptuar.

Nëse standardet e jetesës vazhdojnë të bien, mund të ketë një shpërthim të ngjashëm me kryengritjen mbarëkombëtare të viteve 2017-2018.

Uria

Në shumë pjesë të botës, veçanërisht në Afrikë, pasiguria ushqimore nuk është gjë tjetër veçse një fenomen i ri.

Uria është normë dhe rreziku i urisë është gjithmonë i pranishëm, shpesh i përkeqësuar nga konfliktet dhe ndryshimet klimatike.

Thënë kështu, situata në përgjithësi është duke u përkeqësuar.

Numri i përgjithshëm i njerëzve që përballen me pasiguri akute ushqimore dhe që kërkojnë ndihmë urgjente ushqimore është dyfishuar që nga viti 2016, sipas Rrjetit Global kundër Krizave Ushqimore, një projekt i përbashkët i OKB-së dhe BE-së.

Dhe shkalla e sfidës po zgjerohet, me 40 milionë njerëz, ose 20 për qind, vitin e kaluar.

Raporti i fundit i rrjetit ka vënë në dukje vendet me shqetësim të veçantë: Etiopinë, Sudanin e Jugut, Madagaskarin jugor dhe Jemenin, ku 570 mijë njerëz ishin në fazën më të rëndë të pasigurisë ushqimore.

Guterres, shefi i OKB-së, ka paralajmëruar se lufta e Vladimir Putin-it po ndikonte seriozisht në përpjekjet për të luftuar urinë në Afrikë.

Ishte e domosdoshme, sipas tij, të “rikthehej prodhimi bujqësor i Ukrainës dhe prodhimi i ushqimit dhe plehrave të Rusisë dhe Bjellorusisë në tregjet botërore”.

Siç vërejnë shpesh media shtetërore ruse, sanksionet perëndimore kanë shtuar paqëndrueshmërinë e çmimeve globale.

OKB-ja po bën thirrje që portet e bllokuara të Ukrainës në Detin e Zi dhe Detin Azov të rihapen në mënyrë që eksportet e grurit të mund të rifillojnë, jo më pak në vendet afrikane.

Veçanërisht i prekur është rajoni i Sahel-it i goditur nga thatësira.

“Një krizë absolute po shpaloset para syve tanë”, ka thënë drejtori i Programit Botëror të Ushqimit, David Beasley. “Po mbarojmë paratë dhe këtyre njerëzve po u shteron shpresa”.

OKB-ja dhe agjencitë ndërkombëtare janë të detyruara të paguajnë çmime të fryra, rreth 30 për qind më shumë nga normat para pandemisë, për të siguruar ndihma jetike ushqimore.

Kjo është pjesërisht për shkak se ushqimi është më i shtrenjtë në krahasim me të ardhurat.

Një familje mesatare në Mbretërinë e Bashkuar shpenzon dhjetë për qind të të ardhurave të saj për ushqim. Në Kenia apo Pakistan, shifra është mbi 40 për qind.

Konflikti dhe paqëndrueshmëria

Konflikti është shtytësi më i madh i urisë, qofshin grabitjet e xhihadistëve islamikë në Mali, Nigeri dhe Filipinet jugore, rivalitetet e rënda të fuqive rajonale në Jemen dhe Libi, ose një luftë e pafalshme në shkallë të plotë, si në Ukrainë.

OKB-ja vlerëson se 60 për qind e të uriturve në botë jetojnë në zona konflikti.

Ukraina ka treguar sërish se si lufta, duke shkaktuar mungesa të gjërave thelbësore dhe duke e bërë jetën normale të pamundshme, çon në zhvendosje të brendshme, varësi nga ndihma, emergjenca refugjatësh dhe migrim masiv.

Lufta civile e Sirisë ofron një shembull paralajmërues.

Vendi relativisht i begatë është reduktuar nga më shumë se një dekadë konflikti në diçka që i afrohet një rasti të shportës. Rreth 12.4 milionë njerëz vuajnë nga pasiguria ushqimore, një shifër që është dyfishuar që nga viti 2019.

Lufta katastrofike e Etiopisë në Tigray, e cila u pushtua nga trupat qeveritare në vitin 2019, është një tjetër rast.

Në janar, OKB-ja vlerësoi se dy milionë njerëz vuanin nga mungesa ekstreme e ushqimit dhe vareshin nga ndihma në një provincë që më parë ishte kryesisht e vetë-mjaftueshme.

Në të kundërt, Sudani i Jugut nuk ka qenë kurrë në gjendje të ushqehet plotësisht që nga pavarësia në vitin 2011.

Rivalitetet me rrënjë etnike shpesh janë kombinuar me konkurrencën për tokën dhe burimet ushqimore me efekte katastrofike.

Edhe kur një vend në vështirësi është në qendër të vëmendjes ndërkombëtare dhe lufta supozohet se ka mbaruar, fati i tij nuk përmirësohet domosdoshmërisht.

Gjendja e rëndë e shumë afganëve duket se ka shkuar keq e më keq pasi pushtimi 20-vjeçar nga forcat e SHBA-ve dhe NATO-s përfundoi vitin e kaluar dhe talebanët morën përgjegjësinë.

Ndihma e miliarda dollarëve të ardhur në vend që nga viti 2001, tani nuk llogaritet fare.

Save the Children ka deklaruar këtë muaj se 9.6 milionë fëmijë afganë janë të uritur për shkak të problemeve të thelluara ekonomike, Ukrainës dhe thatësirës së vazhdueshme.

Çka përbën krizën më të keqe të urisë në historinë e vendit.

Kriza klimatike dhe uria

Nuk është më e diskutueshme të pohohet se të korrat e shkatërruara, mjetet e humbura të jetesës dhe komunitetet e varfra janë të lidhura ngushtë dhe ndikohen nga ndryshimet klimatike dhe ngjarjet ekstreme të motit.

Por është ende e vështirë të gjendet një veprim i bashkërenduar, efektiv ndërkombëtar ose presion publik për të ndryshuar dinamikën.

Vendet e Afrikës si Somalia, po përjetojnë thatësirën më të keqe në 40 vitet e fundit mes temperaturave të larta të paprecedenta.

Siç ka raportuar kohët e fundit revista Foreign Policy, kur reshjet erdhën, ato ishin ekstreme dhe jetëshkurtra, duke shkaktuar përmbytje dhe shumimin e tufave të karkalecave.

Pretendohet se gati tre milionë bagëti janë zhdukur në Etiopinë jugore.

Duke theksuar ndryshimin e klimës, OKB-ja ka vlerësuar se 20 milionë njerëz në të gjithë rajonin mund të kenë uri këtë vit. Gjendja e tyre është përkeqësuar gjithashtu nga Ukraina.

Kohët e fundit, India demonstroi mungesën e të menduarit ndërkombëtar për klimën, urinë dhe luftën.

Një valë e nxehtë rekord në Indinë veriperëndimore ka dëmtuar të korrat e këtij viti. Kjo bëri që qeveria të pezullojë eksportet e grurit këtë muaj.

Sakaq, tregjet globale ishin mbështetur te India, prodhuesi i dytë më i madh në botë, për të kompensuar mungesën në Ukrainë. Në vend që të ndihmonte, qeveria e Narendra Modi bëri të kundërtën.

Lidhjet kritike midis krizave binjake të klimës dhe urisë njihen gjerësisht nga qeveritë dhe analistët, por veprimet për të realizuar ndryshime reale po rezultojnë më të vështira.

Kështu kanë sugjeruar edhe rezultatet e samitit Cop26 të vitit të kaluar në Glasgow.

Ndërkohë, Banka Botërore po hedh para për problemin.

Ushqimi dhe politika

Kur të shkruhet historia e luftës në Ukrainë, veprimi i pamatur i Rusisë në ndërprerjen e qëllimshme të furnizimeve globale, duke rrezikuar kështu jetën e miliona njerëzve, mund të konsiderohet një krim më i madh se sulmi i paprovokuar ndaj fqinjit të vet.

Roli i Rusisë si një eksportues kryesor i drithërave dhe energjisë ka të ngjarë të mbijetojë mbi regjimin aktual në Moskë. Por pozita dhe ndikimi i saj global është zvogëluar.

Kjo është kryesisht për shkak të dështimit personal të Putin-it për të pranuar se epoka e përjashtimit sovjetik ka mbaruar.

Dhe se Rusia, si vendet e tjera, banon në një botë të re të ndërlidhur, të ndërvarur, të përgjegjshme reciprokisht ndaj rregullave, të drejtave dhe ligjeve.

Votimi i Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së në mars, duke dënuar në mënyrë dërrmuese si të paligjshëm pushtimin e Rusisë në Ukrainë, mblodhi së bashku shumë vende në zhvillim dikur miqësore me Moskën, të tronditur nga shpërfillja e Putin-it për sovranitetin kombëtar dhe kufijtë.

Po ashtu edhe nga indiferenca e tij e dukshme ndaj mirëqenies së kombeve më të varfra të varura nga ushqimi dhe importet e karburanteve.

Ishte një moment vendimtar.

Refuzimi i Kinës për të dënuar pushtimin dhe dështimi i saj për të treguar lidership ndërkombëtar në adresimin e krizës globale të urisë dhe furnizimit, mund të dëmtojë ndjeshëm reputacionin e saj dhe shpresat për hegjemoninë.

Kontrasti i paraqitur nga SHBA-të është i habitshëm.

Duke iu drejtuar OKB-së javën e kaluar, Antony Blinken, sekretari amerikan i shtetit, ka thënë se bota u përball me “krizën më të madhe globale të sigurisë ushqimore të kohës sonë”.

Ai njoftoi një ndihmë shtesë prej 215 milionë dollarësh në ndihmë ushqimore të urgjencës globale mbi 2.3 miliardë dollarë të dhuruara tashmë nga SHBA-të që nga fillimi i pushtimit të Ukrainës më 24 shkurt.

Nëse “apokalipsi” global i afërt i zbuluar në parlament nga Andrew Bailey materializohet këtë dimër, SHBA-të, Mbretëria e Bashkuar, aleatët e tyre dhe sistemi shumë i goditur i OKB-së do të kuptojnë se bota duhet të kërkojë shpëtim.

Sfida është vërtet biblike.


Lajmet kryesore