Në vitin 2000 thuajse ia dolën.

Pas qindra rezolutash të OKB-së, dekadave të dhunës, miliona refugjatëve, zgjidhjet për t’i dhënë fund konfliktit izraelito-palestinez ishin në tryezë në Camp David, vitin e fundit të presidencës së Clinton.

Megjithatë, edhe një herë ishte “gjithçka ose asgjë” dhe përfundoi në asgjë.

Dy shtete dhe një mirazh: Izrael-Palestinë një hartë kufijsh e shkruar në rërë

Ndarja e propozuar në vitin 1947 nga Kombet e Bashkuara me “Rezolutën 181” të Asamblesë së Përgjithshme pa menjëherë dy entitete.

56% të territorit për hebrenjtë, pjesa tjetër për arabët dhe në mes: Jerusalemin e administruar nga OKB.

Komunitetet arabe e kundërshtuan planin dhe shpërtheu lufta civile, e cila është vetëm një prelud i konfliktit të parë të vërtetë.

Në vitin 1948 përfundon Mandati Britanik, i cili ishte vendosur në vitin 1920 mbi atë që kishte mbetur nga Perandoria Osmane dhe lejoi sionistët e parë të dynden në Tokën e Premtuar biblike.

Më 14 maj të të njëjtit vit lindi shteti i Izraelit, por në të njëjtën kohë ranë ushtritë e Egjiptit, Jordanisë, Libanit, Sirisë dhe Irakut.

Për popullin hebre të udhëhequr nga, David Ben Gurion, fillon rrethimi, për popullin palestinez eksodi: 700 mijë në arrati, nakba dhe katastrofa.

Pas një viti luftimesh, në vitin 1949, Izraeli ishte në gjendje të zgjeronte kufijtë e tij në Galilenë Lindore, Negev dhe Jerusalemin Perëndimor.

Megjithatë, një pjesë e madhe e tokave të destinuara për palestinezët janë të pushtuara nga aleatët e tyre arabë.

Bota arabe nuk e pranoi Izraelin dhe palestinezët mbetën të bllokuar mes shtetit të ri, i cili duhet pohon të drejtën për të ekzistuar dhe luftën për hegjemoninë që lëviz fuqitë rajonale.

“Rezoluta 194” e OKB-së parashikon kthimin e palestinezëve të shpërndarë në kampet e refugjatëve në Lindjen e Mesme, kthimin e pronave, kompensimin e atyre që nuk kthehen: për Izraelin, jo një të drejtë, por një pikë politike.

Lindja e OÇP-së dhe vendbanimeve kolone

Në vitin 1956, kriza e Suezit e shkaktuar nga sulmi izraelit, francez dhe britanik në Egjiptin e gjeneralit Naser, forcon shpirtin pan-arab dhe rrit izolimin e shtetit hebre.

1959, Fatah lindi në Kuvajt dhe mori udhëheqjen e rezistencës palestineze me Jaser Arafatin.

Tensioni midis egjiptianëve dhe izraelitëve rritet deri në Luftën Gjashtë Ditore.

Ishte viti 1967, tre vjet më parë në Jerusalem lindi Organizata Çlirimtare e Palestinës (OÇP).

Ajo nuk e njeh Izraelin, promovon luftën e armatosur për të drejtën e vetëvendosjes dhe kthimit, madje është gati për veprime terroriste.

Izraeli, i rrethuar, sulmon dhe shkatërron ushtritë e Egjiptit, Jordanisë dhe Sirisë të mbështetur nga Iraku, Libani dhe Arabia Saudite.

Ai rrëmben Gazën dhe Sinain nga Egjipti, Lartësitë e Golanit nga Siria, Bregun Perëndimor dhe pjesën arabe të qytetit të shenjtë, Jerusalemin Lindor, të aneksuar nga Jordania.

Pasi ka kaluar kufirin e vendosur në luftën e vitit 1948, territori izraelit është në fund të fundit katër herë më i madh.

Fillon ndërtimi i vendbanimeve (kolonët), “Rezoluta 242” e Këshillit të Sigurimit vendos parimin “tokë për paqe”: sovranitet, integritet dhe pavarësi për të gjithë, tërheqje izraelite nga territoret e pushtuara.

Izraeli refuzon.

Pyetja nuk shtrohet as për OÇP-në, e cila gjithashtu injoron pushtimet e 1948-s.

Në samitin e Khartoum-it në vitin 1967, Liga Arabe u përgjigj me “tre jo”: pa njohje, pa negociata, pa traktat paqeje.

Në vitin 1970 Nasser u pasua nga Anwar Sadat.

Rruga drejt Traktatit të Paqes

1973, Lufta e Yom Kippur-it.

Egjiptianët dhe sirianët e kapin Izraelin në befasi, por pas çorientimit fillestar, kundërofensiva e kthen ekuilibrin.

OKB-ja arrin armëpushimin, rezoluta vendos për negociata, për një paqe të drejtë dhe të qëndrueshme.

Ndërmjetësimi i Sekretarit Amerikan të Shtetit, Henry Kissinger, dhe Konferenca e Gjenevës përurojnë “diplomacinë e hapave të vegjël”, por asgjë nuk lëviz.

Vite aksionesh terroriste, pengmarrje, më shumë luftë (Liban 1982).

Me hapa vendimtare

1978, Camp David, Maryland, rezidenca e presidentit amerikan, Jimmy Carter.

Pas 12 ditë negociatash sekrete, marrëveshjet midis Sadat dhe kryeministrit izraelit, Menachem Begin, i hapin rrugën Traktatit të Paqes të vitit 1979.

Me këtë, Izraeli tërhiqet nga Sinai, duke “çmontuar” të gjitha vendbanimet dhe Egjipti bëhet shteti i parë arab që njeh Izraelin (Jordania pason në 1994).

Ligës Arabe nuk i pëlqen dhe dëbon Kajron.

Në vitin 1981 Sadat u vra nga një terrorist i xhihadit islamik.

Dy popuj, dy shtete

1987, në Gaza, nga kampi i refugjatëve Jabalya, fillon Intifada e parë.

Palestinezët hedhin gurë mbi ushtarët, vendosin barrikada, organizojnë greva dhe bojkot.

Lind Hamasi.

Një vit më pas, nga Algjeria, Arafati shpalli pavarësinë e shtetit të Palestinës në territoret e Gazës dhe Bregut Perëndimor me kryeqytet Jerusalemin Lindor.

Intifada vazhdoi deri në vitin 1993, vitin e Marrëveshjes së Oslos.

Me shtrëngimin e duarve mes Arafatit dhe kryeministrit izraelit, Yitzhak Rabin, hapet shpresa e dy popujve, dy shteteve.

Është hera e parë që izraelitët dhe palestinezët njohin njëri-tjetrin si bashkëbisedues legjitimë, OÇP-ja i jep fund terrorizmit dhe sheh lindjen e Autoritetit Kombëtar Palestinez (AKP), një organ vetëqeverisës i përkohshëm dhe i kufizuar me qendër në Ramallah, në Bregun Perëndimor të ndarë në tre fusha administrative.

Megjithatë, diskutimi për pikat vendimtare është shtyrë: kufijtë, vendbanimet, refugjatët dhe Jerusalemi.

Në 1994 Izraeli u largua nga Jeriko dhe Tulkarem në Bregun Perëndimor, pjesën më të madhe të Gazës dhe në 1997, 80% të Hebronit.

“Procesi i Oslos” nuk merr hov.

Vendbanimet e kolonëve po përshpejtohen, Hamasi dhe grupet e tjera fundamentaliste po rriten.

Kufizimet në lirinë e lëvizjes i pengojnë palestinezët nga vetë-mjaftueshmëria ekonomike.

Në vitin 1995, pas raundit të dytë të Oslos, i cili zgjeroi më tej territoret e qeverisura nga AKP-ja, fituesi i çmimit Nobel për Paqe, Rabin u vra nga një ekstremist i së djathtës izraelite që ishte kundër marrëveshjeve.

Mundësia e humbur

Korrik 2000, Camp David: Me Bill Clinton janë Arafat dhe kryeministri izraelit, Ehud Barak, ideja është ta mbyllim një herë e përgjithmonë.

Barak hapet për kthimin e pjesshëm të refugjatëve, ofron deri në 91% të Bregut Perëndimor dhe për herë të parë vë në pikëpyetje kontrollin izraelit, jo sovranitetin, mbi Jerusalemin Lindor.

Kompromisi për kryeqytetin dhe kufizime të tilla si pamundësia e ndërtimit të një ushtrie parandalon Arafatin, e kapur mes zhgënjimit të palestinezëve dhe avancimit të fondamentalistëve, për të pranuar.

Samiti ishte një dështim.

Në dhjetor Clinton provon përsëri dhe kujton të dy liderët.

Barak arrin joformalisht 97% të Bregut Perëndimor, Arafati mbetet i palëvizshëm.

Ndërkohë, Intifada e dytë filloi në Jerusalem, e shkaktuar nga ecja provokuese e liderit të opozitës izraelite të krahut të djathtë, Ariel Sharon, në Malin e Tempullit.

Një vit më pas Sharon u bë kryeministër dhe bashkë me të filloi ndërtimi i murit në Bregun Perëndimor.

Mur në mur

2002.

Ramallah, Jeriko dhe Tulkarem ripushtohen nga ushtria izraelite.

2002-2003, harta e katërshes SHBA-BE-Rusi-OKB e paraqitur nga George W. Bush nuk e kalon as nivelin e parë.

Në vitin 2005, Izraeli u tërhoq nga Rripi i Gazës, duke hequr 21 vendbanime.

2006: lufta e re me Libanin.

Hamasi fitoi në zgjedhjet palestineze dhe vitin e ardhshëm mori kontrollin e plotë të Rripit me armë, ndërsa Fatah i Abu Mazen mbeti në këmbë në Bregun Perëndimor.

Shtatë sulme dhe kundërsulme të tjera do të fillojnë nga Gaza dhe në Gaza.

Duke filluar nga viti 2020, përpjekja e fundit për të normalizuar marrëdhëniet midis Izraelit dhe botës arabe do të fillojë me “Marrëveshjet e Abrahamit” të promovuara nga presidenca Trump: marrëveshje dypalëshe të lidhura me Emiratet, Bahreinin, Marokun dhe Sudanin kanë arritur në fazën e negociatave me Arabinë Saudite.

Çështja palestineze është zhdukur.

Për OKB-në, vendbanimet mbeten të paligjshme, sepse, duke penguar vazhdimësinë territoriale, ato e bëjnë të pamundur një zgjidhje me dy shtete.

Midis Bregut Perëndimor dhe Jerusalemit Lindor sot ka 279 të tilla, duke përfshirë 147 poste të paautorizuara nga qeveria izraelite, për një total prej rreth 700 mijë kolonësh të vendosur mes 3 milionë palestinezëve nën pushtimin ushtarak.

7 tetor 2023, sulm nga Hamasi.

Toka e premtuar dhe e tradhtuar: nga fanatizmi politik, nga bota arabe që e ka përdorur gjithmonë çështjen palestineze për të luajtur lojëra të tjera në tavolina të tjera, nga terrorizmi.