Nga Basquiat te Warhol: Ja se si ndryshoi gjithçka në artin e 1984-s

Historia e artit është si një lak i pafund, i cili bashkon të zezën dhe të bardhën, pozitiven dhe negativen, alpha-n dhe omega-n, figuracionin dhe abstraksionin.

Është e vështirë në mes të një pafundësie të tillë të identifikosh vite vendimtare, momente të sakta ku gjithçka ndryshon për t’u bërë diçka tjetër.

E vështirë, por jo e pamundur.

Për shembull, viti 1881 njihet botërisht si viti në të cilin lëvizja impresioniste lulëzoi me ekspozitën e parë parisienë.

Në vitin 1917, me rastin e ekspozitës së Shoqërisë së Artistëve të Pavarur, gjeniu i madh Marcel Duchamp nxori nga kapela e tij një lepur të bardhë të quajtur Fountain dhe prezantoi konceptin e artit të gatshëm, që ndryshon përgjithmonë.

Action Painting lindi në vitin 1950 dhe do të revolucionarizonte vetë konceptin e pikturës, ndërsa dhjetë vjet më vonë, në vitin 1960, Pop Art zbarkoi në planetin Tokë me vepra të mjeshtrave si Andy Warhol dhe Roy Lichtenstein, të cilët do të ndikonin thellësisht në kulturën popullore dhe krijimtarinë bashkëkohore.

Pothuajse një version prej mishi dhe gjaku i paralajmërimeve distopike të përfshira në romanin vizionar të George Orwell me të njëjtin emër.

“Në errësirën e natës, disa ende guxojnë të pikturojnë në mure, të shkruajnë poezi sekrete, të krijojnë vepra arti klandestine”, shkroi ai në 1949.

“Ata janë rebelët e fundit të shpirtit njerëzor, që i rezistojnë tiranisë përmes bukurisë”.

Dhe nga kjo bukuri, në fillim të viteve 80, ka pak.

Sepse sezoni dominohet nga tjetërsimi dhe zhgënjimi, i pezulluar mes frikës së katastrofës bërthamore, asnjëherë kaq e lartë që nga ditët e JFK-së dhe krizës kubane, dhe asaj të epidemisë së AIDS-it që vazhdon të përhapet, duke marrë viktima në çdo shtresë të popullsisë.

MoMA në New York i kushtoi një nga ekspozitat e saj më vizionare vitit 1984, saktësisht njëzet e katër vjet më parë, në vitin 2000.

Rreth vitit 1984: Një vështrim në artin e viteve 80 ishte një shfaqje që për kritikët e asaj kohe ngjallte tashmë një shije shampanje dhe kokaine, simbole kontradiktore të një epoke po aq kontradiktore.

Në skenë në hapësirat Queens ishin veprat e artistëve si Keith Haring, Jean-Michel Basquiat, Ashley Bickerton, Jeff Koons dhe Jenny Holzer.

Disa prej tyre janë krijuar duke kombinuar, mbivendosur dhe ripërdorur stile të ndryshme falë asambleve dhe kolazheve.

Të tjerë kishin zgjedhur të rrëfenin në mënyrë kritike jetën e përditshme përmes mjediseve ekstreme teknologjike dhe mediave të reja.

Të tjerë eksploruan trillimet, kënaqësinë, politikën dhe pushtetin nga këndvështrimi i dallimeve gjinore.

Të gjithë, në mënyrën e tyre, kanë parashikuar disa nga çështjet më të nxehta të ditës së sotme.

Pabarazitë ekonomike, racizmi, mbrojtja e pakicave, barazia sociale, identiteti gjinor dhe të drejtat e LGBTQ+: pothuajse një shije paraprake e asaj që do të vinte menjëherë pas kësaj.

Carolyn Christov-Bakargiev, historiane e nderuar e artit shpjegon pse gjithçka rrotullohet rreth atij viti fatal.

“Pjesërisht për shkak të Orwell-it”, rrëfen ajo.

“Dhe pjesërisht është për shkak se ajo datë në të vërtetë paralajmëroi shoqërinë e sotme të fragmentuar, digjitale dhe të dominuar nga telefonat celularë dhe mediat sociale”.

“Pikërisht në vitin 1984 lindi Macintosh-i i parë. Nga ky moment filluan të tregtohen kompjuterët e parë. Nga pikëpamja artistike është një fazë vendimtare sepse shfaqen temat e para që lidhen me dallimet, veçanërisht ato etnike dhe gjinore”.

Për Carolyn Christov-Bakargiev, vitet ’80 janë si një diamant i ashpër me shumë aspekte.

Kuratorja i përkufizon si “mikrobotë” që as nuk komunikojnë dhe as nuk konkurrojnë me njëri-tjetrin.

Çdo fytyrë e këtij diamanti të çuditshëm tregon diçka.

“Është një stinë në të cilën shfaqet vetëdija për të jetuar në një botë që nuk është më lineare dhe plot aspekte, në kontrast të qartë me vitet 60 dhe 70”, thotë Christov-Bakargiev.

Shkurtimisht, për Christov-Bakargiev vitet 80 janë paksa si vitet 20 për Gatsby-n.

Kohë të zhurmshme, të cilat parashikojnë kriza financiare që do të fshijnë gjithë atë optimizëm dhe gëzim të gjallë.

Por si çdo realitet shumëplanësh dhe i përbërë që respekton veten, edhe kjo periudhë ka artistin e saj ikonë: është Jean-Michel Basquiat.

I vetmi që arriti të qëndrojë në ekuilibër të përsosur mes dy universeve diametralisht të kundërta.

Marrë nga “La Repubblica”, përshtatur për Albanian Post 

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.