Ndërron jetë nga kanceri shkrimtari amerikan Paul Auster

Paul Auster, autori i famshëm i gati tre duzina librash – duke përfshirë Winter Journal, Sunset Park, Invisible, The Book of Illusions dhe The New York Trilogy – skenaristi i Wayne Wang’s Smoke dhe regjisori i Lulu on the Bridge, ka vdekur.

Miku i tij, Jacki Lyden, e konfirmoi lajmin për New York Times. Auster ishte 77 vjeç.

Para “Cancerland”, vendi i kancerit, ashtu si gruaja e tij Siri Hustvedt kishte përcaktuar atë zonë dhimbjeje dhe sëmundjeje në të cilën kishte përfunduar i shoqi që nga dhjetori 2022, kur u diagnostikua me kancer në mushkëri, Paul Auster kishte pasur mundësinë të njihte nga afër atë çka fati fati apo rastësia ka për ty, të aftë për të shndërruar një ekzistencë në tragjedi.

“Vdekjet, aksidentet, takimet, lulet e pazgjedhura, shtigjet e shpërfillura vendosin në emrin tonë”, ka shkruar ai, duke thënë se asgjë në jetë nuk e ka tronditur si kur qe dëshmitar i vdekjes së një djali të goditur nga rrufeja, kur ishte vetëm katërmbëdhjetë vjeç.

“Të jetosh me dikë që ka kancer dhe është i bombarduar me kimioterapi dhe imunoterapi është një aventurë afërsie dhe ndarjeje”, shkroi Siri Hustvedt në Instagram duke njoftuar lexuesit dhe botën për sëmundjen e bashkëshortit të saj, ai më pak teknologjiku nga të gjithë shkrimtarët bashkëkohorë.

“Duhet të jesh mjaft afër për t’i ndjerë trajtimet, shqetësuese, pothuajse sikur të ishin të tuat. Dhe mjaft larg për të qenë një ndihmë efektive. Empatia e tepërt mund ta bëjë një person të padobishëm. Të ecësh në ekuilibër në këtë fije nuk është gjithmonë e lehtë, sigurisht, por është puna e vërtetë e dashurisë”, vazhdonte ajo në postimin e saj.

Kush ishte Paul Auster

Një tregimtar shumë i mirë, i cili në vitet 1980 me romanet e Trilogjisë së Nju Jorkut krijoi dhe pushtoi një hapësirë ​​që nuk ekzistonte më parë në fiksionin amerikan.

Auster tregoi në kujtimet e tij verbuese “The Invention of the Solitude of the Father’s Death”, por edhe se gjyshja nga babai kishte vrarë të shoqin, një sekret i mbajtur fshehur për një kohë të gjatë dhe i zbuluar thuajse rastësisht.

Në vitin 2022 iu desh të përballej me vdekjen e djalit të tij Danielit, nga gruaja e tij e parë, Lydia Davis, gjithashtu edhe ajo shkrimtare, e goditur nga një mbidozë pasi ai, nga ana tjetër, humbi vajzën e tij dhjetë muajshe (të cilën e la pa mbikqyrje), për shkaktë gëlltitjes të drogave psikotrope dhe heroinë.

Lindur në Newark, New Jersey (si gjigandi tjetër amerikan Philip Roth), më 3 shkurt 1947 nga prindër hebrenj me origjinë nga Evropa Lindore (gjyshi i tij nga babai kishte emigruar në vitin 1901 nga qyteti ukrainas Ivano-Frankivsk), pasi u diplomua në Universitetin e Kolumbisë, Auster kaloi një periudhë në Paris duke jetuar me punë nga më të ndryshmet, mësime private, bashkëpunime të herëpashershme me gazeta, përkthime veprash nga frëngjishtja.

E gjitha në një situatë të pasigurt që vazhdoi edhe pas martesës së tij me Lydia Davis dhe lindjes së djalit të tij të parë, Danielit, teksa ai do të tregojë më vonë, në vitin 1997 «Në fund të të tridhjetave kalova një periudhë në të cilën gjithçka që preka u shndërrua në një dështim. Martesa ime përfundoi me divorc, puna ime si shkrimtare u rëndua dhe e gjeta veten të përfshirë nga problemet financiare”.

Punët e para dhe suksesi

Më 1974 u vendos në Nju Jork dhe botoi përmbledhjen me vargje “Zbuloj”, e cila u pasua, ndër të tjera, me shfaqjen “Dafina dhe Hardy shkojnë në parajsë” në 1977 dhe teksti i tij i parë në prozë, “Hapësirat e bardha” (1980).

Por është me “The Invention of Solitude” në 1982 (Shpikja e vetmisë), në të cilën portreti i babait, një njeri «kokëfortë, i errët, sikur i imunizuar nga bota», përzihet me një kompleks zërash shkrimtarësh dhe artistësh që ndikuan në zërin e tij. Kështu që emri i tij u vendos në mënyrë vendimtare në skenën letrare amerikane.

Ndërsa suksesi ndërkombëtar erdhi me botimin e Trilogjisë së Nju Jorkut, e cila përfshin “City of Glass” (Qyteti i qelqit) në 1985, “Fantazmat” në 1986 dhe “Dhoma e mbyllur”  në 1987.

Kritiku Michael Dirda shkroi për veprën e Auster “Që nga Qyteti i qelqit, vëllimi i parë i Trilogjisë së tij në Nju Jork, Auster ka përsosur një stil të qartë, rrëfimtar, më pas e ka përdorur atë për të vendosur heronj të çorientuar në një botë në dukje të njohur, të mbushur gradualisht me shqetësim në rritje, kërcënime të paqartë dhe halucinacione të mundshme”.

Tre romane Liberal, Auster ishte shkrimtar i përfshirë në beteja politike civile dhe të krahut të majtë, një mbështetës i madh i Obamës dhe një kundërshtar i ashpër i presidencës Trump. Në muajt e fundit ai dënoi ashpër pushtimin rus të Ukrainës, duke e krahasuar presidentin rus Vladimir Putin me Hitlerin.

Ai e përcaktoi gruan e tij, Siri Ustevedt, një shkrimtare dhe studiuese e psikanalizës, me të cilën kishte jetuar në Brooklyn që nga viti 1981 dhe me të cilën kishte vajzën e tij Sophie “një nga mendjet më të mira” që kishte njohur.

“Ajo është intelektualja e familjes, jo unë, dhe nëse unë di gjithçka për Lacan-in dhe Bakhtinin, i mësova drejtpërdrejt prej saj”, rrëfeu ai për I. B. Siegumfeldt në librin e intervistës “A Life in Words”.

Autor i tetëmbëdhjetë romaneve dhe pesë librave autobiografikë, në vitet 1990 Auster i dha zë pasionit të tij për kinemanë duke shkruar dhe drejtuar dy filma së bashku me Wayne Wang “Smoke and Blue in the Face”, i cili u pasua nga “Lulu në urë” dhe “Jeta e brendshme e Martin Frost” në 2007.

Stili dhe temat

Në romanet e Paul Auster-it, dominon ndjenja e tjetërsimit dhe e tjetërsimit të personazheve, identiteti individual shfaqet si një gjendje fluide e lidhur edhe me pasigurinë e ekzistencës, ndërsa kujtesa është gjithmonë diçka që shkon përtej përvojës së pastër personale.

“Nuk është aq shumë historia ime që më intereson, por duke përdorur përvojat e mia i bëj vetes pyetje rreth botës”, shpjegoi ai për revistën italiane të kulturës “la Lettura” në bisedë me mikun e tij David Grossman.

Auster ka luajtur shpesh në romanet e tij me veten narrative dhe me vetveten reale, si në “Qytetin e Qelqit”, ku shkrimtari i krimit Daniel Quinn “i humbur jo vetëm në qytet, por edhe brenda vetes” një natë merr një telefonatë nga dikush që kërkon të flasë me Paul Auster.

Ose siç bëri ai në “4321”, një roman guximtar, i aftë të shkatërrojë edhe një herë vetë konceptin e identitetit duke treguar katër jetët e mundshme, por reale, të Archie Ferguson në katër mënyra të ndryshme. Katër komplote që vijojnë paralelisht dhe në të cilat, në varësi të versioneve, protagonistët janë të mirë apo të këqij, të pasur apo të varfër.

Libri i fundit

Në vitin 2021, pas vitesh studimi dhe kërkimi, ai botoi “Boy in Flames”, një jetë shembullore që vjen direkt nga shekulli i nëntëmbëdhjetë, ajo e Stephen Crane (1871-1900).

Në më shumë se një mijë faqe, Auster tregon shëmbëlltyrën e shkurtër të një shkrimtari të harruar, autorit të “Marku i Kuq i guximit”, i cili vdiq nga tuberkulozi në moshën 28-vjeçare në vitin 1900. “Sa më shumë e njihja, aq më shumë e ndjeja si një personazh tjetër nga romanet e mia”, tha ai.

Vdekja dhe zia, ishte tema e shkrimit të fundit të Auster-it me titull “Baumgartner”, nga mbiemri i protagonistit Seymour Baumgartner, një profesor shtatëdhjetëvjeçar që nuk mund të gjejë paqe pas humbjes së gruas së tij Anna. Një libër i shkurtër, me një ndjenjë intime, një reflektim mbi pleqërinë, i aftë të përziejë ironinë dhe butësinë.