Mesazhi kyç i serialit Friends është aktual edhe sot, 30 vjet më pas

Vetëm tre minuta pas episodit pilot të Friends (The One Where Monica Gets a Roommate), audienca prezantohet me Rachel Green – luajtur nga Jennifer Aniston – ndërsa ajo shpërthen nëpër dyert e Central Perk-ut tashmë të njohur botërisht me fustanin e saj të nusërisë, pasi e u zhduk nga altari, duke lënë pas të fejuarin e saj ortodont Barry.

Ajo është larguar nga struktura e saj e mundshme shtëpiake – e martuar në moshën 24-vjeçare me një burrë që nuk e donte – për të kërkuar një jetë alternative në qytetin e madh. Më vonë gjatë episodit, ajo ulet në tryezën e kuzhinës së shoqes së saj të shkollës së mesme, Monica Geller, ndërsa të tjerët e inkurajojnë atë të shkurtojë kartat e kreditit të paguara nga babai i saj. Është një ndërprerje simbolike e lidhjeve me familjen e saj, pasi ajo fillon një jetë të re në qytet me Monica, Phoebe, Chandler, Joey dhe Ross. “Mirë se erdhe në botën reale”, thotë Monica. “Është e keqe. Do ta duash”.

Në atë episod hapës, i cili u shfaq premierë 30 vjet më parë si këtë muaj, Friends i bëri të ditur audiencës së tij saktësisht se për çfarë do të ishte shfaqja. Martesa u braktis (ose, në rastin e Ross, jo shumë kohë pasi kishte filluar). Prindërit ishin jashtë figurës. Njerëzit mbi të cilët këta personazhe do të mbështeteshin çdo javë ishin njëri-tjetri. Ata ishin gjashtë persona në të 20-at e tyre, të paditur, që ngatërronin rrugën e tyre përmes marrëdhënieve, punës dhe jetës. Nuk ishin të sigurt se ku po shkonin, por as shumë të shqetësuar për këtë.

Një vit më parë, në 1993-shin, Marta Kauffman dhe David Crane, kishin treguar shfaqjen e tyre për një grup miqsh në NBC, një rrjet televiziv, në kërkim të diçkaje për të kapur vëmendjen e një audiencë të re urbane. Në librin e tij të ri Still Friends, i cili ofron një histori mjekoligjore të shfaqjes, Saul Austerlitz shkruan se NBC dëshironte të gjente një shfaqje për të korruk suksesin e Seinfeld – gjithashtu për një grup miqsh që jetonin dhe punonin në New York.

Në fillim të viteve ’90, me sitcom si Roseanne, Full House, The Fresh Prince of Bel Air dhe Mad About You ende të fokusuar në familjen dhe jetën bashkëshortore, krijimi i Seinfeld ishte ende një gjë e rrallë – edhe pse atë verë kishte dalë në treg edhe Living Single, rreth një grupi njerëzish, miq me ngjyrë, që ndajnë një shtëpi në qytet në Brooklyn, premierë në Fox. Kishte qartë një audiencë për TV që pasqyronte një realitet të jetës së të rinjve: që ata kalonin më shumë kohë me miqtë sesa me familjen.

Për këtë janë miqtë

Kauffman dhe Crane nuk kishin shumë kohë që ishin transferuar në LA, duke lënë pas grupin e tyre të miqve të ngushtë në New York City. Kjo – e kombinuar me Kaufmann-in duke kaluar pranë një kafeneje në LA plot me mobilje të papërputhshme, divane të dëmtuara dhe grupe të rinjsh që rrinin jashtë – kishte ndezur idenë. Në zërin e tyre shkruhej: “Ka të bëjë me miqësinë, sepse kur je beqar dhe në qytet, miqtë e tu janë familja jote”.

Është bërë e qartë që herët në drejtimin e Friends se pse gjashtë personazhet kanë nevojë për njëri-tjetrin. Në episodin e dytë, Phoebe flet për vetëvrasjen e nënës së saj dhe Rachel zbulon se prindërit e saj po divorcohen. Prindërit Geller vijnë për të vizituar, duke u gënjyer mbi Ross-in, por duke e ulur vazhdimisht Monikën (“Kam lexuar për këto gra që përpiqen t’i kenë të gjitha dhe falënderoj Zotin, Harmonica jonë e vogël duket se nuk e ka atë problem”, thotë babai i saj). Më vonë në serial, Joey zbulon se babai i tij po tradhton nënën e tij dhe Chandler zbulon se prindërit e tij njoftuan divorcin e tyre gjatë darkës së Falënderimeve kur ai ishte nëntë vjeç.

Pikërisht në episodin e parë të Ditës së Falënderimeve, teksa të gjashtëve u prishen planet e tyre individuale dhe përfundojnë duke ngrënë djathë të pjekur së bashku në apartamentin e Monikës, që bëhet e qartë: familjet janë të çrregullta dhe të pabesueshme; janë miqtë tuaj nga të cilët mund të mbështeteni. “Kjo nuk ishte zgjedhja e parë e askujt”, thotë Joey. E megjithatë, tani e tutje, ata do të kalojnë gjithmonë pushimet së bashku.

Shumë elementë të Friends ishin fantastikë – të rriturit e papunësuar që jetonin në apartamente të mëdha në Greenwich Village për një – por ideja për të ndërtuar një familje alternative nga miqtë ishte ajo që rezonoi. Pasi normat e divorcit arritën kulmin në dekadën e mëparshme, shumë nga ata që hynë në moshën madhore në vitet ’90 erdhën nga shtëpitë e prishura dhe ata po e frenonin vetë martesën, me moshën mesatare për t’u martuar që rritet çdo vit.

Ardhja në moshë

“Ka marrëdhënie të ndërlikuara prindërore që ndodhin në sfond në Friends për të kuadruar këtë moshë madhore dhe kjo është sigurisht një nga apelet e saj,” thotë Neil Ewen, një pedagog i lartë në Shkollën e Medias dhe Filmit të Universitetit Winchester. “Ti po rritesh dhe po bëhesh i rritur, ke probleme me prindërit dhe kërkon mbështetje nga miqtë. Është një temë universale”.

Njëzet e pak vjeçarët po jetonin një adoleshencë të zgjatur – shumë të moshuar për të jetuar me familjet e tyre, shumë të rinj për të pasur një të tyren. Ishin miqtë ata që po mbushnin boshllëkun – në jetën reale dhe në ekran. Përmes marrëdhënieve të këqija, lidhjeve, lëvizjeve të dyshimta në karrierë, dasmave, divorceve, foshnjave dhe mosmarrëveshjeve prindërore, gjashtë personazhet në Friends ishin aty për njëri-tjetrin, edhe pse disa çifte kaluan nga platonike në romantike – dhe përsëri (por ishin ata janë në një pushim?).

Ideja e miqve si familja e re nuk ishte e vetmja mënyrë që shfaqja sfidoi normat e brendshme. Gjatë 10 sezoneve, tregimet e tij mbuluan martesat e të njëjtit seks, infertilitetin, birësimin, surrogacitetin dhe prindin e vetëm. Nuk e kuptoi gjithmonë si duhet – dhe është shkruar shumë për trajtimin e çështjeve të caktuara, veçanërisht babait transgjinor të Chandler. Kauffman ka thënë se shakatë transfobike të serialit dhe portretizimi i Helenës – luajtur nga Kathleen Turner – është një aspekt që ajo do të dëshironte më shumë të kthehej dhe të ndryshonte.

Miqtë arritën të ishin njëkohësisht përparimtarë dhe regresivë. Shfaqjes së famshme i mungonte diversiteti – megjithatë shfaqi disa marrëdhënie ndër-racore në mënyrë të vërtetë. Shumë shpesh homoseksualiteti luhej për të qeshur, por në sezonin e tij të dytë ishte një nga sitcom-et e para amerikane që shfaqi një martesë të të njëjtit seks – dhe shfaqi aktivisten e vërtetë të të drejtave të homoseksualëve Candace Gingrich duke zyrtarizuar.

Ai i trajtoi gjërat në mënyrë të ngathët – por i trajtoi ato. “Ajo që është interesante për Friends është se ai shkon në të gjitha këto rrugë të ndryshme, duke trajtuar këto çështje kulturore, por e bën atë nën mbulesën e kësaj lloj komedie të butë”, thotë Ewen. “Ai përfaqësoi dhe u dha zë atyre çështjeve për një audiencë të gjerë”.

Nuk ishte kurrë radikale – por nuk do të kishte qenë një nga shfaqjet më të njohura në TV nëse do të ishte, thotë Ewen. Austerlitz argumenton se ishte pikërisht sepse Friends nuk u larguan kurrë shumë nga mesi i rrugës që i bëri këto paraqitje kaq të rëndësishme. “Në përqafimin e saj të normales agresive në tregimin e saj, ajo ishte në gjendje të zgjeronte spektrin e normalitetit derisa mund të përfshinte edhe një martesë lezbike”, shkruan ai.

Megjithatë, sado që Friends i shtyn kufijtë e asaj se si mund të dukej familja, vlerat tradicionale në fund fituan. Në finalen e vitit 2004, Rachel sakrifikon karrierën e saj për t’u kthyer te Ross dhe për të rritur së bashku vajzën e tyre. Monica dhe Chandler marrin foshnjat që dëshironin dhe lëvizin në periferi. Phoebe është martuar me Maike. Vetëm Joey është ende beqar – i përshtatshëm për sitcom-in spin-off, Joey, që do të pasonte.

Por ndërsa një miqësi u vendos pa grupe të vetëdijshme, më shumë po mblidheshin bashkë – në “How I Met Your Mother”, “The Big Bang Theory”, “Happy Endings”, “New Girl”…

Një sërë shfaqjesh “shoqëruese” kanalizuan Miqtë, megjithëse asnjëra nuk përputhej me suksesin e saj. Edhe tani, 20 vjet nga finalja, ajo ka gjetur një audiencë të re në milenialët dhe adoleshentët. Në vitet 2018 dhe 2019, Friends ishte shfaqja më e transmetuar në Britani. Thuhet se u ngjit në krye të listave të transmetimit në SHBA në javën pas vdekjes së aktorit Matthew Perry në tetor 2023.

Për shikuesit më të rinj, mund të jetë e vështirë të kuptojnë një botë në të cilën miqtë shoqërohen çdo ditë fizikisht… ose më mirë, IRL (në jetën reale). “Unë mendoj se Friends flet me atë ndjenjë që ne po ndihemi të shqetësuar, po ndihemi të shkëputur,” thotë Ewen. “Ajo ofron një fantazi të asaj pjese të jetës suaj, idenë që ju thjesht mund të uleni me bashkëshortët tuaj për orë të tëra dhe të mos shqetësoheni për gjërat”.

Në Festivalin TV Tribeca në vitin 2019, Marta Kauffman shpjegoi se ajo kohë ishte e kufizuar: “Ky është një shfaqje për një kohë në jetën tuaj kur miqtë tuaj janë familja juaj,” tha ajo. “Dhe kur ke familje, kjo ndryshon”.

Ideja për të kaluar orë të tëra duke u shoqëruar me miqtë tuaj pa askënd të shpërqendruar nga telefoni i tyre është bërë aspiruese – një mendim paksa dëshpërues, por që zbulon se sa shumë Miqtë përgjuan një të vërtetë të qëndrueshme. Për shumicën prej nesh, të paktën për një kohë në jetën tonë, nuk kishte asgjë që do të donim të bënim.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.