Lule 99 milionë vjeçare të ruajtura në mënyrë perfekte

Një studim i ri zbulon se lulet e ruajtura në mënyrë perfekte në topa qelibar në Afrikën e Jugut kanë mbetur të pandryshuara për 99 milionë vjet.

Dy lulet dikur lulëzuan në atë që tani është Mianmar, dhe tani mund të hedhin dritë mbi mënyrën se si bimët e lulëzuara evoluan – një episod madhor në historinë e jetës që dikur u përshkrua nga Charles Darwin si një “mister i neveritshëm”.

Lulet janë kalimtare: lulëzojnë, shndërrohen në fruta dhe më pas zhduken. Si të tilla, lulet e lashta nuk janë të përfaqësuara mirë në të dhënat fosile, duke i bërë këto lulëzime të lashta – dhe historinë që ato mbajnë me vete – veçanërisht të çmuara, raporton e përditshmja “CNN”.

“Gjethet prodhohen përgjithësisht në numër më të madh se lulet dhe janë shumë më të forta – ato kanë një potencial më të lartë ruajtjeje. Një gjethe hidhet ‘siç është’ në fund të jetës së saj të dobishme, ndërsa një lule shndërrohet në një frut, i cili më pas hahet ose shpërbëhet si pjesë e procesit të shpërndarjes së farës”, tha autori i studimit Robert Spicer, një profesor në Shkollën e Shkencave të Mjedisit, Tokës dhe Ekosistemit në Universitetin e Hapur në Mbretërinë e Bashkuar.

“Këto lule të veçanta janë pothuajse identike me të afërmit e tyre modernë. Nuk ka vërtet dallime të mëdha”, shtoi Spicer, i cili është gjithashtu një profesor vizitor në Kopshtin Botanik Tropikal Xishuangbanna në Kinë.

Evolucioni dhe përhapja e bimëve të lulëzuara (angiosperma) mendohet të ketë luajtur një rol kyç në formësimin e pjesës më të madhe të jetës që e njohim sot. Ai solli diversifikimin e insekteve, amfibëve, gjitarëve dhe shpendëve dhe përfundimisht shënoi herën e parë kur jeta në tokë u bë më e larmishme sesa në det, sipas studimit, i cili u botua në revistën “Nature Plants”.

“Bimët e lulëzuara riprodhohen më shpejt se bimët e tjera, kanë mekanizma më komplekse riprodhimi — një shumëllojshmëri e gjerë formash lulesh, për shembull, shpesh në ‘bashkëpunim’ të ngushtë me pjalmuesit. Kjo nxit bashkëevolucionin e ndërsjellë të shumë prejardhjeve të bimëve dhe kafshëve, duke formësuar ekosistemet”, tha Spicer.

Një nga lulet e ruajtura në qelibar u emërua nga studiuesit Eophylica priscatellata dhe tjetra Phylica piloburmensis, e njëjta gjini si lulet Phylica që janë vendase në Afrikën e Jugut sot.

U zgjidh misteri?

Shfaqja e papritur e bimëve të lulëzuara në të dhënat fosile në periudhën e Kretakut (145 milionë deri në 66 milionë vjet më parë), pa asnjë prejardhje të dukshme stërgjyshore nga periudhat e mëparshme gjeologjike, e kishte habitur Darvinin. Dukej se ishte në kundërshtim të drejtpërdrejtë me një element thelbësor të teorisë së tij të përzgjedhjes natyrore — që ndryshimet evolucionare ndodhin ngadalë dhe për një periudhë të gjatë kohore.

Ishte në një letër private drejtuar botanistit Joseph Hooker në 1879, botuar në një vëllim të letrave të Darvinit të vitit 1903, që ai e përshkroi atë si një “mister të neveritshëm”.

Nuk është ende e qartë se kur u shfaqën për herë të parë bimët e lulëzuara, tha Spicer, por lulet e hershme të ruajtura në qelibar hedhin pak dritë mbi misterin.

Mostrat shfaqin tipare që janë identike me ato që shihen në lule në zona të prirura ndaj zjarrit, siç janë rajonet unike fynbos të Afrikës së Jugut. Të 150 llojet e Phylica janë vendase në këtë rajon biologjikisht të pasur dhe të larmishëm. Ato u gjetën gjithashtu krahas qelibarit që përmbante bimë pjesërisht të djegura.

“Këtu ne kemi ruajtur në qelibar të gjitha detajet e një luleje të tillë të hershme pikërisht në kohën kur bimët e lulëzuara fillojnë të përhapen në të gjithë globin dhe ajo tregon përshtatje të shkëlqyer ndaj mjediseve të thata sezonale që mbështet bimësinë e ekspozuar ndaj zjarreve të shpeshta,” tha Spicer.

“Nëse shumë nga lulet e hershme janë ekspozuar ndaj zjarrit në peizazhe të tilla gjysmë të thata, kjo shpjegon pse fazat e hershme të evolucionit të angiospermës janë kaq të dobëta të përfaqësuara në të dhënat fosile”, shtoi ai.

Spicer tha se zjarri duhet të ketë qenë një ngjarje e shpeshtë për një periudhë të gjatë kohore që evolucioni të ketë formuar lulet në një formë që mund të përballet me zjarrin dhe të prodhojë fara që mund të gjejnë rrugën e tyre në sipërfaqen e tokës së djegur. Në rastin e Phylica-s, lulet e tyre mbrohen nga gjethet që grumbullohen në majën e degës.

Ndërsa shumë fier, halorë dhe disa bimë të lulëzuara që shihen sot, të tilla si rrapi dhe manjolia, u rritën gjatë kohës së dinosaurëve, Spicer tha se Phylica piloburmensis ishte bima e parë e lulëzuar e njohur që kishte një të afërm identik të gjallë sot.

Fosilet e qelibarit të epokës së dinosaurëve gjenden vetëm në depozitat nga shteti Kachin në Mianmarin verior dhe shqetësimet etike në lidhje me abuzimet e të drejtave të njeriut në lidhje me origjinën e qelibarit nga rajoni janë shfaqur vitet e fundit.

Shoqëria e Paleontologjisë së Vertebrorëve bëri thirrje për një moratorium mbi kërkimin mbi qelibarin me burim nga Mianmari pas vitit 2017, kur ushtria e vendit mori kontrollin e disa zonave të minierave të qelibarit.

Spicer tha se qelibari ishte blerë nga shitësit vendas para vitit 2016 dhe ishte marrë ligjërisht sipas rregullave në fuqi në atë kohë.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.