Lea Ypi plotëson ëndrrën: “Të lirë” promovohet në vilën e ish-diktatorit

Libri që bëri xhiron e botës duke lëvruar në ballinat e “The Guardian”, “The Times” apo “Financial Times”, i autores dhe mendimtares shqiptare Lea Ypi, kësaj radhe vjen në shqip me titull “Të lirë – Të rritesh në fund të historisë”.

Të pranishëm në promovimin e librit ishin edhe personazhet e librit – familjarët e Leas – të cilët luajnë dhe mbajnë peshën kryesore të narrativës ndajshtuar eseve filozofike.

Ceremonia u mbajt në premisat e vilës së ish-diktatorit shqiptar Enver Hoxha, në një nga sallat e pritjes, të cilën Lea e konsideroi kurorëzimin e një ëndrre.

“Gjithmonë kam dashur të kisha një objekt që të më kujtonte Enver Hoxhën në shtëpi, mesa duket erdhi mundësia që të bëj promovimin e këtij libri pikërisht në shtëpinë e tij”, satirizoi e buzëqeshur Ypi referuar zgjedhjes së kësaj rezidence.

Ceremonia

Botuesja Arlinda Dudaj u shfaq e lumtur në atë që ajo e quajti – promovim të një figure intelektuale, e cila me librin e saj, po korr suksese të njëpasnjëshme.

Drejtori i Bibliotekës Kombetare, Piro Misha, mbajti një referim të shkurtër lidhur me kapërcimet e forta që autorja e librit bën në dy faza të rëndësishme.

Misha kujtoi momentin kur Ypi në një moshe fare të vogël tronditej pasi gjendej përballë statujës pa kokë të Stalinit në qytetin e saj të lindjes, Durrësit.

Apo asaj që përbën dhe kthesën më të fortë të tregimit. Momentit kur Lea mëson se familja e saj ka qenë “me biografi të keqe”.

Kryebashkiaku i Tiranës, Erion Veliaj e konsideroi një hakmarrje gjeneratash librin e Ypit dhe me shaka i rekomandoi Leas të konsiderojë edhe një karrierë si “stand-up comedian”.

Mes kureshtarëve dhe atyre që janë njohur me letrën dhe fjalën e Ypit, kishte dhe personalitete të diplomacive të ndryshme si ambasadorja e Shteteve të Bashkuara, Yuri Kim, ambasadori britanik, Alastair King-Smith dhe ambasadori i Bashkimit Evropian, Luigi Soreca.

Ftesës së Ypit i ishin përgjigjur dhe krerët qeveritarë, si kryeministri Edi Rama, ministrja e Kulturës, Elva Margariti, ministrja e Turizmit dhe Mjedisit, Mirela Kumbaro, ministrja e Shtetit për Marrëdhënien me Parlamentin, Elisa Spiropali dhe kryetarja e Kuvendit, Lindita Nikolla.

Barazia dhe liria

Kur bien kundërshtitë ndaj ideologjive, njësoj siç Shqipëria nuk e gjeti zërin e vërtetë politik post-komunist, krejt natyrshëm ngrihet dhe koncepti i fundit të historisë.

Shqipëria u bë shtëpia e këtyre ideve iliberale që nuk gjejnë universalitet në një komb që ende nuk e dinte se çfarë ishte komunizmi dhe roli i Stalini-t tek Enver Hoxha si Hegel-i tek Kojeve.

Në narrativën e rritjes së autores Ypi në Tiranë, Hoxha si ish-diktator nuk jetonte më.

Por, ai ende mbizotëronte mbi jetën e njerëzve të tij.

Statuja e Stalin-it bëhet objekt i parë nominal midis trupit artistik dhe kokës së fryrë si dandelion.

Njësoj si Shqipëria komuniste, e cila përcaktoi rrugën e saj, duke u bërë aleate dhe më pas duke u prishur me Jugosllavinë, Bashkimin Sovjetik dhe më pas Kinën, Ypi nuk po dakordësohej me veprimet e orvatjet e shumë prej bashkëkohësve të saj.

Gjuha dhe politika

Kur u mendua se e keqja ishte prapa krahëve, Ypi mbeti me krahët ngërthyer kah leximit e shkrimit.

Arsyeja ishte ardhja e paralajmëruar e një konflikti post-ideologjik, që kulmoi me avullimin e plotë të shtetit në vitin 1997.

Këto ngjarje përcaktuan dhe fatet e jetës së Ypit, e cila pikënisi një rrugëtim ende prodhimtar të dijes ndajshtuar eksperiencës dhe sprovave medituese – në mendim dhe aq sa mbetet ndjesi.

Ndarja e madhe midis gjuhës së koduar të prindërve dhe të afërmve të saj për “të burgosurit politikë” ishte hapi i parë i një kuptimi të ri dialektik në jetën e saj – bashkëngjitur ndryshimeve që po pësonte Shqipëria.

Prindërit e saj refuzuan socializmin, sepse e barazuan atë me “mohimin e asaj që ata donin të ishin”.

Për Ypin, liberalizmi barazohet “me premtimet e thyera, shkatërrimin e solidaritetit, të drejtën për të trashëguar privilegjin, duke mbyllur një sy para padrejtësisë”.

Duke mbetur në gërmadha, sistemet mund të ndryshojnë, edhe pse historia duhet rimenduar përmes mundësisë së takimit me të – muret dhe bunkerët nuk flasin, por dëshmojnë – dhe përgjigjes ndaj së kaluarës.

Pasazhe nga libri

“Në Shqipërinë komuniste të viteve 1980, disa objekte kishin peshë të jashtëzakonshme. Merrni një kanaçe Coca-Cola. Këto ishin aq të rralla sa njerëzit blinin kanaçe të përdorura dhe të zbrazëta për t’i ripërdorur si stoli të çmuara për xhamat e tyre. Një gur mund të zinte vendin tuaj në radhën e bukës ndërsa prisni në radhën e qumështit, por nëse nuk do ta kthenit në kohë, do të hidhej tutje, papritmas do t’i hiqej funksioni i tij”.

“Në Galerinë Kombëtare të Tiranës është një Lenin me krahë të thyer, disa Stalinë dhe një Enver Hoxha me hundë të thyer”.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.