Kosova shënon Ditën e Kushtetutës me shkeljet kushtetuese të Qeverisë Kurti: Janë cenuar bazat e shtetit

Në 3 vjet qeverisje, në mandatin 4 vjeçar, ekzekutivi i drejtuar nga Albin Kurti, ka shkelur plotë shtatë herë Kushtetutën e Kosovës – më shumë se çdo kush tjetër – derisa njohësit e çështjeve kushtetuese këtë fenomen negativ po e shohin si cenim i bazave të shtetit demokratik.

Këtë të marte, 9 prill, bëhen saktësisht 16 vjet që nga koha kur është miratuar Kushtetuta e Kosovës, që përbënë aktin me të lartë juridik të vendit.

Mirëpo, që nga koha kur në pushtet ka ardhur Lëvizja Vetëvendosje, shkelja e kushtetutës është bërë pothuajse normë qeverisëse. Qeveria Kurti, në këtë aspekt, në kontekstin krahasimtar me qeveritë e mëparshme, prin dukshëm. Përveç shkeljeve, ekzekutivi i Kurtit është kampion edhe në sulmet që i kanë bërë sistemit të drejtësisë në përgjithësi, e Gjykatës Kushtetuese në veçanti.

Ligji për Këshillin Prokurorial, ndërhyrja në kompetencat e komunës së Kamenicës për reformën në arsim, Ligji për Zyrtarët Publik, Ligji për Paga, Ligji për Masat e Përkohshme të Produkteve Themelore në raste të veçanta të destabilizimit në treg, shkarkimi i 8 anëtarëve të Bordit të televizionit publik, shkarkimi i 5 anëtarëve të Këshillit të Pavarur Mbikëqyrës për Shërbimin Civil të Kosovës, janë shtatë shkeljet e Kushtetutës nga Qeveria Kurti.

Duke pasur parasysh këto, Ehat Miftaraj, drejtor i Institutit të Kosovës për Drejtësi (IKD), ka thënë në një prononcim për Albanian Post, se “fatkeqësisht”, kjo legjislaturë dhe qeveria e udhëhequr nga Kurti “janë kampionë të shkeljeve kushtetuese në mënyrë masive dhe sistematike gjatë procesit të politikbërjes dhe vendimmarrjes”.

“Për më tepër, si asnjëherë më parë LVV ka ndërtuar kulturën e ushtrimit presionit politik ndaj Gjykatës Kushtetuese dhe gjykatave të rregullta sa herë që këto institucione marrin vendime që për qëllim kanë ruajtjen e gjyqësisë kushtetuese, drejtave dhe lirive të njeriut apo ligjshmërinë”, potencoi Miftaraj për AP.

Njohësi i çështjeve kushtetuese nuk ka asnjë pikë dyshimi që periudha kohore 2020-2024, “do të konsiderohen vite të errëta sa i përket përpjekjeve të partisë në pushtet për duke sulmuar dhe etiketuar gjyqtarët e GJK për poena politik”.

Me këtë, në vlerësimin e Miftarajt, janë “cenuar bazat e shtetit demokratik dhe cenuar pavarësinë e institucioneve kushtetuese”.

Ndërsa, avokati Arbër Jashari, thekson se shkelje të kushtetutës ka pasur nga të gjitha qeveritë paraprake, por nuk kanë qenë në nivelin e mazhorancës aktuale.

“Premtimet për ndryshime të mëdha nga njëra anë dhe të qenurit komod, me numra në Kuvend, ka bërë qe pozita aktuale, të shfaqet arrogante dhe mospërfillëse, në raport me disa prej parimeve bazë, mbi të cilat është ngritur shteti ynë, e qe janë të gravura në aktin më të lartë juridik Kushtetutën”, vlerëson Jashari në një prononcim për AP.

Sipas tij, për shkeljet e shumta të evidentuara nga Gjykata Kushtetuese, pozita aktual, “fajtorin duhet ta gjejë brenda vetes dhe të reflektojë në të ardhmen, qe ato të mos përsëriten”.

Cilat janë shkeljet e Qeverisë Kurti?

Shkeljen e parë do ta bënte Ministrja e Arsimit, Arbërie Nagavci. Ajo kishte ndërhyrë në kompetencat e Komunës së Kamenicës – që atë kohë udhëhiqje nga Qëndron Kastrati – për reformën në Arsim, prandaj edhe Gjykata Kushtetuese në një vendim të shpallur me 30 dhjetor të vitit 2022 kishte thënë se ka tejkaluar kompetencat e veta.

“Gjykata theksoi se pushteti qendror dhe në rrethanat e rastit konkret, Ministria e Arsimit dhe Shkencës, përmes akteve nënligjore nuk mund t’i përcaktojë vetes kompetenca që nuk i janë përcaktuar me ligj të miratuar nga Kuvendi i Republikës, e të cilat kompetenca mund të ndërhyjnë në veprimtarinë e vetëqeverisjes lokale në fushën e arsimit apo të cenojnë përgjegjësitë komunale në këtë fushë”, thuhej në njoftim e Gjykatës.

Nagavcin do ta pasonte Ministrja e Drejtësisë, Albulena Haxhiu.

Ligji për Këshillin Prokurorial të Kosovës, i hartuar nga Haxhiu dhe kabineti i saj, ishte dërguar për t’u vlerësuar kushtetutshmëria e tij nga deputetët e opozitës.

Vendimi i Kushtetueses, i publikuar me 24 mars 2023, tregonte se ligji binte ndesh me nenet e Kushtetutës për Formën e Qeverisjes dhe Ndarjen e Pushtetit, Kompetencat e Kuvendit, Rolin e Avokatit të Popullit, Barazinë para Ligjit, e nenin për Këshillin Prokurorial.

“Gjykata njëzëri ka vendosur që të (i) deklarojë kërkesat e pranueshme dhe të konstatojë që: (ii) pika 1.3.2 e paragrafit 1 të nenit 6 dhe neni 8, përkatësisht neni 10/A i Ligjit të kontestuar, nuk janë në përputhshmëri me paragrafin 1 të nenit 4 [Forma e Qeverisjes dhe Ndarja e Pushtetit], paragrafin 10 të nenit 65 [Kompetencat e Kuvendit] dhe nenin 132 [Roli dhe Kompetencat e Avokatit të Popullit] të Kushtetutës”.

Shkelja e tretë do të konstatohej më 4 korrik 2023, kur Gjykata Kushtetuese, do të vendoste në favor të Komunës së Prishtinës, lidhur me dy vendime të ndara të Kuvendit Komunal të Komunës së Prishtinës, ku ishte miratuar propozimi i kryetarit të komunës, Përparim Rama, për këmbimin e pronës së paluajtshme komunale me pronë të paluajtshme në pronësi të personave privat, me qëllim të realizimit të planit rregullues “Prishtina e re – Lindje”, me destinim për ndërtim të shkollës, kopshtit dhe hapësirave gjelbëruese.

Kjo fitore e Komunës së Prishtinës ishte ndaj dy ministrive, asaj të Administrimit të Pushtetit Lokal, që udhëhiqet nga Elbert Krasniqi, dhe ndaj Ministrisë së Industrisë, Ndërmarrësisë dhe Tregtisë, të drejtuar nga Rozeta Hajdari.

Aktgjykimi konstatonte që përmes pezullimit të vendimeve të Komunës së Prishtinës, MAPL dhe MINT nuk e kishin ushtruar kompetencën e kontrollit administrativ në përputhshmëri me dispozitat e Kushtetutës, Kartës Evropiane për Vetëqeverisjen Lokale dhe Ligjit të Aplikueshëm.

“Gjykata, njëzëri, ka vendosur që të: (I) deklarojë kërkesat e pranueshme; dhe të konstatojë që: (II) në rastin KO159/21 (i) “Raporti i vlerësimit të ligjshmërisë së aktit komunal [nr. 020-558/17] i 12 korrikut 2021” i Ministrisë së Administrimit të Pushtetit Lokal në lidhje me (ii) “konfirmimin e ligjshmërisë së aktit të Komunës së Prishtinës [nr. 5133] i 9 korrikut 2021” i Ministrisë së Industrisë, Ndërmarrësisë dhe Tregtisë, nuk janë në pajtueshmëri me paragrafin 2 të nenit 12 [Pushteti Lokal], paragrafët 1 dhe 3 të nenit 123 [Parimet e Përgjithshme] dhe paragrafët 2, 3 dhe 7 të nenit 124 [Organizimi dhe Funksionimi i Vetëqeverisjes Lokale] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës; (III)…”

“…në rastin KO160/21 (i) “Raporti i vlerësimit të ligjshmërisë së aktit komunal [nr. 020-558/10] i 8 korrikut 2021” i Ministrisë së Administrimit të Pushtetit Lokal në lidhje me (ii) “konfirmimin e ligjshmërisë së aktit të Komunës së Prishtinës [nr. 6077] i 7 korrikut 2021” i Ministrisë së Industrisë, Ndërmarrësisë dhe Tregtisë, nuk janë në pajtueshmëri me paragrafin 2 të nenit 12 [Pushteti Lokal], paragrafin 1 dhe 3 të nenit 123 [Parimet e Përgjithshme] dhe paragrafin 2, 3 dhe 7 të nenit 124 [Organizimi dhe Funksionimi i Vetëqeverisjes Lokale] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës, dhe si të tilla shpallen të pavlefshme”, thuhej ndër të tjera.

Dy shkeljet e radhës u bënë publike në fillim të gushtit 2023, me vetëm dy ditë dallim, përkatësisht me 1 dhe 3 gusht.

Fillimisht u konstatua se shkarkimi i Bordit të Radio Televizionit të Kosovës (RTK) nga Kuvendi i Kosovës më 8 korrik 2021, nuk ishte në përputhje me Kushtetutën e Kosovës, por edhe bëri me dije se vendimi nuk ka efekt prapaveprues dhe nuk afekton të drejtat e fituara të palëve të treta.

Gjykata Kushtetuese kishte vendosur unanimisht që të deklaronte kërkesën nga deputetët e opozitës për Bordin e RTK-së të pranueshme dhe të refuzonte kërkesën për masë të përkohshme lidhur me efektet e vendimit të kontestuar.

“Me pesë vota për dhe dy vota kundër, gjykata ka vendosur të konstatojë që vendimi i 8 korrikut 2021 i Kuvendit të Kosovës për shkarkimin e të gjithë anëtarëve të Bordit të RTK-së nuk është në përputhshmëri me paragrafin 1 të nenit 7 [Vlerat] dhe paragrafin 9 të nenit 65 [Kompetencat e Kuvendit] të Kushtetutës së Kosovës”, potencohej ndër të tjera aty.

Ndërsa më 3 gusht 2023, Gjykata Kushtetuese njoftoi se disa nene të Ligjit për Zyrtarët Publikë ishin anti-kushtetues, kjo pasi që dy partitë opozitare; PDK-ja e LDK-ja e kishin dërguar në Kushtetuese.

Kolegji i gjyqtarëve të Gjykatës kishte vendosur njëzëri që Ligji për Zyrtarët Publikë nuk është në përputhshmëri me paragrafin 1 të nenit 3, Barazia para Ligjit, të Kushtetutës së Kosovës.

“Bazuar në konstatimet e mësipërme, Gjykata gjithashtu vendosi: (i) të konstatojë që në bazë të nenit 43 (Afati) të Ligjit për Gjykatën Kushtetuese, Ligji i kontestuar i dërgohet Presidentes së Republikës së Kosovës për shpallje, pa dispozitat e konstatuara në kundërshtim me Kushtetutën dhe sipas specifikave të përcaktuara në Aktgjykimin e Gjykatës”, thuhej ndër të tjera në vendimin e Kushtetueses.

Shkelja e gjashtë u konstatua të premten e 24 nëntorit, të vitit të kaluar.

Kushtetuesja e shpalli si anti-kushtetues Ligjin e propozuar nga Qeveria e Kosovës për çmimet tavan, apo “Ligji nr. 08/L-179 për Masat e Përkohshme të Produkteve Themelore në Raste të Veçanta të Destabilizimit në Treg”.

Vendimi i fundit i Kushtetueses thotë se ligji në fjalë bie ndesh me tri nene të Kushtetutës së Kosovës.

Ligji “shpallet i pavlefshëm në tërësinë e tij”, sqaron vendimi.

Janë plotë katër nene të ligjit anti-kushtetuese, sipas vendimit dhe ka shkelje në 11 paragrafë të katër neneve të ligjit të sponsorizuar nga Qeveria.

Ndërsa,  më 26 dhjetor të vitit të kaluar, Gjykata Kushtetuese kishte shpallur të pavlefshme disa pjesë të Ligjit për paga në sektorin publik, duke mos afektuar pagat që ishin rritur bazuar në këtë Ligj.

Në njoftimin e Gjykatës Kushtetuese thuhej se ankesa e Avokatit të Popullit për Ligjin për Paga ishte shpallur e pranueshme dhe ka konstatuar se disa nene të këtij ligji ishin në kundërshtim me Kushtetutën.

Sipas njoftimit, vendimi i Kushtetueses nuk i afektonte pagat e zyrtarëve publikë.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.