Investimet, tregu i punës dhe arsimi – çfarë thotë raporti i fundit i Bankës Botërore për Shqipërinë

Ekonomia globale po përballet me një epokë të përkeqësimit të demografisë, presionit të vazhdueshëm të inflacionit dhe paqëndrueshmërisë financiare, sipas një raporti të ri të zymtë nga Banka Botërore.

Nëse ekonomia është si një makinë, shkalla e rritjes së saj potenciale është se sa shpejt mund të eci pa rrezikuar një gjobë – ose inflacion të tepërt.

Banka Botërore thotë se ky “kufi i shpejtësisë” ka rënë në mënyrë dramatike, duke paralajmëruar se forcat që nxisin rritjen ekonomike globale tani janë në tërheqje.

Për pjesën më të madhe të viteve 2010, investimet në disa ekonomi të ECA-s (Evropë dhe Azinë Qendrore) – duke përfshirë Shqipërinë, Armeninë, Bullgarinë dhe Rumaninë – nuk arritën të rifitonin terrenin e humbur si pasojë e krizës së borxhit të GFC-së, shkruan BB-ja në raportin e saj.

Sipas saj, në eksportuesit e energjisë në rajon, investimet u dobësuan krahas rënies së mprehtë të çmimeve të naftës gjatë viteve 2014-2016.

Rritja e tensioneve gjeopolitike pas aneksimit të Krimesë nga Rusia në 2014 shkaktoi gjithashtu një rënie të gjerë të besimit të investitorëve.

Pjekja e zinxhirëve të vlerës globale, zgjerimi i të cilave kishte qenë një shtytës kryesor i investimeve për rritjen e produktivitetit, gjithashtu ka të ngjarë të ketë luajtur një rol në ngadalësimin e akumulimit të kapitalit, duke pasur parasysh integrimin e thellë të ECA-s në tregjet globale, vëren Banka Botërore.

Tregu i punës, investimet dhe arsimi

Mospërputhjet ndërmjet nevojave dhe aftësive të tregut të punës formojnë një kufizim të rëndësishëm në rritjen e mundshme të prodhimit në ECA.

Vendet e ECA-s renditen mbi mesataren e BE-së në mospërputhjet e aftësive, ku boshllëqet janë veçanërisht të mëdha për Shqipërinë dhe Bullgarinë, kujton Banka Botërore.

Për pjesën më të madhe të dekadës para pandemisë, rënia e investimeve private vazhdoi pas krizës financiare globale pasi ekonomitë e ECA-s përjetuan goditje të shumta negative në vazhdimësi.

Financimi i investimeve u bë i vështirë për t’u siguruar nga sektorët bankar vendas, të cilët ende po shëroheshin nga krizat dhe bumet e mëparshme të kredisë.

Edhe deri në vitin 2019, investimet private nuk ishin rikuperuar në nivelet e vitit 2008 në gjashtë ekonomi të ECA-s (Shqipëri, Armeni, Bjellorusi, Bullgari, Ukrainë dhe Rumani).

Rimëkëmbjet në Evropën Qendrore dhe në Ballkanin Perëndimor ishin të dobëta midis viteve 2011 dhe 2016, si pasojë e krizës evropiane të borxhit, duke reflektuar ndërprerjen e ndërmjetësimit financiar dhe dobësimin e sistemeve bankare dhe sektorëve të korporatave, me rritje të mprehtë në raportet e kredive me probleme.

Rezultatet PISA të OECD-së dhe vitet e shkollimit të përshtatura sipas të nxënit sugjerojnë se nënrajonet dhe vendet ku përmirësimet në cilësinë e arsimit bazë nevojiten më shumë janë Azia Qendrore (Kazakistani, Republika Kirgistan, Taxhikistani dhe Uzbekistani); Kaukazi i Jugut (Azerbajxhani dhe Gjeorgjia); Ballkani Perëndimor (Shqipëria, Bosnja dhe Hercegovina, Kosova, Mali i Zi dhe Maqedonia e Veriut); dhe në Evropën Lindore, Bullgaria dhe Rumania.

Në rang global

Banka Botërore vlerëson se norma potenciale e rritjes ekonomike globale do të jetë mesatarisht 2.2 për qind gjatë pjesës tjetër të kësaj dekade.

Kjo do ta bënte atë normën më të ulët në 30 vjet.

Për kontekst, kjo normë ishte 3.5 për qind në fillim të viteve 2000 dhe 2.6 për qind midis viteve 2011 dhe 2021.

Arsyet për atë ngadalësim të prodhimit të mundshëm rrjedhin nga një sërë faktorësh, shumë prej të cilëve janë probleme që u përkeqësuan nga efektet e pandemisë dhe pushtimit rus të Ukrainës.

Kjo përfshin produktivitetin e ngadaltë dhe rritjen e fuqisë punëtore dhe tregtinë ndërkombëtare të zbutur.

Organizata tregon për një tronditje të qëndrueshme ndaj kapitalit njerëzor nga COVID-19, humbjet e mësimit dhe mbylljet e shkollave që do të peshojnë në rritjen e mundshme.

Heqja do të ketë pasoja të gjera, duke kufizuar aftësinë e çdo kombi për të investuar në masa që do të reduktonin varfërinë, do të luftonin ndryshimet klimatike ose do të nxisnin krijimin e vendeve të punës për të gjetur vende të reja për të rritur produktivitetin.

“Të gjitha këto gjëra do të kufizohen për shkak të rritjes potenciale më të dobët në vijim”, u tha gazetarëve këtë mëngjes Ayhan Kose, krye-ekonomisti i Bankës Botërore.

Banka Botërore thotë në përmbyllje se një sërë politikash – duke përfshirë ato që ulin kostot e lidhura me tregtinë, përqafojnë globalizimin dhe rrisin normat e pjesëmarrjes në fuqinë punëtore – mund të rrisin normën potenciale të rritjes së globit.

Megjithatë, ka shumë rreziqe, duke përfshirë potencialin për një përkeqësim të krizës bankare.

“Ngadalësimi që ne po përshkruajmë mund të jetë shumë më i mprehtë nëse shpërthen një krizë tjetër financiare globale, veçanërisht nëse ajo krizë shoqërohet nga një recesion global”, thotë Kose.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.