Gjeopolitika e medaljeve olimpike

Pse disa vende dominojnë Olimpiadën? Përgjigja mund të qëndrojë në korrelacionin midis performancës atletike dhe Prodhimit të Brendshëm Bruto.

Lojërat Olimpike të Parisit 2024 ishin një shembull: shtatë fituesit më të mirë të medaljeve – Shtetet e Bashkuara, Kina, Japonia, Australia, Franca, Holanda dhe Mbretëria e Bashkuar – janë të gjithë ndër 20 ekonomitë më të mëdha në botë.

Kjo mund t’i atribuohet pjesërisht demografisë: një popullsi më e madhe ofron një grup më të thellë talentesh atletike nga të cilat mund të nxirret. Sa më i populluar dhe më i zhvilluar të jetë një vend, aq më shumë ka gjasa të fitojë medalje olimpike.

Kjo mund të konfirmohet edhe në mënyrë empirike. Peshimi i numrit total të medaljeve të fituara nga secili vend sipas vlerës – tre pikë për arin, dy për argjendin dhe një për bronzin – zbulon se 12 vendet me numrin më të lartë të medaljeve në Paris janë të gjitha ekonomi të avancuara.

Vendet e G7, të cilat përbëjnë 43.5% të PBB-së globale, fituan 33.8% të të gjitha medaljeve. Afrika, me një pjesë 3% të ekonomisë botërore, kapi 3.7% të totalit. Dhe Amerika Latine, e cila përfaqëson 7.3% të PBB-së globale, siguroi pak më pak se 6% të medaljeve, me 29% të atyre që shkojnë në ekonominë e saj më të madhe, Brazilin.

Edhe pse korrelacioni midis PBB-së dhe performancës olimpike është i fortë, ai nuk është absolut. Merrni, për shembull, Bashkimin Evropian: pavarësisht se përbën 17.5% të PBB-së globale, vendet anëtare të BE-së fituan gati 30% të medaljeve në Paris. Kjo sugjeron se dominimi i vendeve evropiane është pjesërisht për shkak të politikave të tyre efektive sportive kombëtare dhe traditave të rrënjosura thellë atletike. Natyrisht që Evropa përfiton edhe nga fakti që aty u shpikën shumë sporte olimpike.

Azia, nga ana e saj, është shumë heterogjene politikisht dhe kulturalisht që performanca e saj olimpike të reduktohet në një shpjegim të vetëm. Ndërsa Azia dhe Oqeania janë shtëpia e tre fuqive kryesore sportive – Kina, Japonia dhe Australia – nënkontinenti Indian ka një rekord relativisht modest olimpik.

Në fakt, India është ndoshta shembulli më i mrekullueshëm se si GDP mund të jetë një parashikues i dobët i përsosmërisë olimpike. Pavarësisht nga një popullsi prej 1.4 miliardë banorësh dhe një ekonomi që përfaqëson 7.9% të PBB-së globale në terma të barazisë së fuqisë blerëse, India u rendit e 71-ta në mesin e vendeve fituese të medaljeve në Lojërat Olimpike 2024. Australia, me vetëm 26 milionë njerëz, fitoi 5% të medaljeve, duke e vendosur atë në vendin e katërt.

SHBA-të dhe Kina udhëhoqën në mënyrë të parashikueshme garën e medaljeve të vitit 2024, duke fituar respektivisht 12% dhe 10% të të gjitha medaljeve, kryesisht falë fuqisë së tyre ekonomike dhe madhësisë së popullsisë. Thënë kështu, numri i medaljeve të Amerikës ishte shumë më i ulët se sa do të sugjeronte fuqia e saj ekonomike, duke pasur parasysh se ajo përbën afërsisht 20% të PBB-së globale.

Sigurisht, vetëm zhvillimi ekonomik dhe demografia nuk mjaftojnë për të garantuar suksesin olimpik. Zhbllokimi i potencialit atletik të një vendi kërkon politika efektive dhe infrastrukturë adekuate, kjo është arsyeja pse vendet me popullsi të rrallë, por shumë të zhvilluar si Australia, shpesh shënojnë mbi peshën e tyre, ndërsa vendet me popullsi të dendur si Nigeria mezi fitojnë ndonjë medalje.

Kultura atletike gjithashtu luan një rol jetik. Vendet afrikane, për shembull, shkëlqejnë në pistë dhe fushë, veçanërisht në vrapim në distanca të mesme dhe të gjata, kryesisht për shkak të traditës së rrënjosur thellë të Afrikës Lindore të stërvitjes në lartësi të mëdha.

Veçanërisht, vrapimi në distancë nuk kërkon infrastrukturë të sofistikuar ose akses në objekte stërvitore të nivelit të lartë si sportet e tjera olimpike si noti, skerma dhe gjimnastika, të cilat mbeten të dominuara kryesisht nga vendet e pasura perëndimore dhe Kina. Për shembull, sensacioni francez i notit Léon Marchand, i cili fitoi katër medalje të arta në Paris, stërvitet në SHBA. Po kështu, gjimnastja algjeriane e medaljes së artë Kaylia Nemour stërvitet në Francë.

Pabarazitë në numërimin e medaljeve olimpike ofrojnë njohuri të vlefshme gjeopolitike, megjithëse të nuancuara. Në pamje të parë, numri i medaljeve 2024 duket se pasqyron botën tonë gjithnjë e më shumëpolare. Me 92 nga 206 vendet dhe territoret pjesëmarrëse që fituan medalje, Lojërat Olimpike të Parisit sugjeruan një peizazh global më të hapur dhe konkurrues.

Megjithatë, fakti që 50% e këtyre medaljeve u përqendruan midis vendeve të G7 dhe Kinës, të cilat së bashku përbëjnë 60% të PBB-së globale, tregon se ka ende një rrugë të gjatë për të bërë. Ndërsa sporti dhe ekonomia botërore po lëvizin drejt multipolaritetit më të madh, ky ndryshim mund të jetë më i ngadalshëm dhe më i kufizuar nga sa presin shumë.

Zaki Laïdi, një profesor në Sciences Po, është një ish-këshilltar special i Përfaqësuesit të Lartë të Bashkimit Evropian për Politikën e Jashtme dhe Sigurinë.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.