Jo më shumë se një javë më parë, ish-zëdhënësi izraelit, Eylon Levy, dhe ish-gazetari i “Al Jazeera-s” Mehdi Hasan u takuan në New York në një debat publik shumë të nxehtë.

Pyetja që të dy duhej t’i përgjigjeshin ishte sa e thjeshtë aq edhe themelore: A është i justifikueshëm veprimi i Izraelit në Gaza?

Është nëna e të gjitha pyetjeve dhe gjithashtu pyetja nga e cila fituesi tre herë i çmimit Pulitzer, Thomas L. Friedman, nis një arsyetim të gjatë që u shfaq në New York Times.

Kjo së bashku me një pyetje tjetër, po aq themelore: Çfarë duhet të kishte bërë Izraeli pas sulmit të 7 tetorit 2023?

Cila do të kishte qenë sjellje e pranueshme për veten dhe të tjerët?

“Është një çështje e fuqishme dhe e rëndësishme, që kritikët e Izraelit shpesh e shmangin. Por nuk janë të vetmit që i shmangen”, shkruan ai.

Më poshtë komenti i Friedman për NYT

Kjo qeveri izraelite e udhëhequr nga Benjamin Netanyahu dëshiron që ju dhe unë dhe çdo izraelit dhe të gjithë miqtë e Izraelit – dhe armiqtë gjithashtu – të besojnë se gjithmonë ka pasur vetëm një përgjigje të drejtë: Pushtoni Gazën, gjuani çdo udhëheqës dhe luftëtar të Hamasit, vrisni çdo një prej tyre, pastaj godisni Hezbollahun në Liban – dhe i bëni të dyja pa humbur kohë duke planifikuar një strategji daljeje.

Që nga dita e parë kam argumentuar se ky ishte një kurth, një kurth që më vjen keq të them se administrata e Bidenit nuk ishte mjaft e fortë ta parandalonte dhe jo mjaft e fortë për të këmbëngulur në një rrugë më të mirë.

Është gjithashtu linja që Kamala Harris po përpiqet të ndjekë kur, duke folur për situatën në Lindjen e Mesme, ajo konfirmon mbështetjen e saj për Izraelin për t’u mbrojtur dhe më pas shton: Por si e bën është e rëndësishme.

Pothuajse një vit pas ngjarjes që shkaktoi gjithçka, “si” po bëhet pothuajse më e rëndësishme se “pse” dhe po bëhet e tillë jo vetëm për shkak të presionit të opinionit publik global, por për vetë ekzistencën dhe mbijetesën e shtetit hebre, është sot në një rrezik të madh, shumë të rëndë.

Dhe rreziku vjen nga Irani dhe nga koalicioni aktual qeverisës izraelit.

Nuk kam pasur kurrë ndonjë iluzion për arsyet madhore të kësaj lufte.

Është shpalosja e një strategjie të madhe iraniane që synon shkatërrimin e ngadalshëm të shtetit hebre, dobësimin e aleatëve arabë të Amerikës dhe minimin e ndikimit të SHBA-ve në rajon – duke e penguar Izraelin të sulmojë objektet bërthamore iraniane – duke përdorur përfaqësuesit iranianë për të gjakosur Izraelin.

Kjo është historia makro.

Strategjia iraniane është e hollë nga këndvështrimi i Teheranit: Shkatërroni Izraelin duke sakrifikuar sa më shumë palestinezë dhe libanezë sa të jetë e nevojshme, por kurrë mos rrezikoni një jetë të vetme iraniane.

Iranianët janë gati të vdesin libanezin e fundit, palestinezin e fundit, sirianin e fundit dhe jemenasin e fundit për të eliminuar Izraelin (dhe për të shkëputur botën nga abuzimet e regjimit iranian ndaj popullit të tij dhe kontrolli imperialist mbi Libanin, Jemenin, Irakun dhe Sirinë).

Problemi për izraelitët dhe popullin hebre është se qeveria Netanyahu refuzoi të zhvillonte luftën në të vetmen mënyrë që mund të shpresonte të çonte në sukses, sepse ishte në kundërshtim me interesat politike të kryeministrit dhe me interesat ideologjike mesianike të koalicionit të tij.

Presidenti Biden dhe ekipi i tij i ofruan Izraelit një udhërrëfyes për atë kundërstrategji, por, për fat të keq, nuk patën kurrë forcën për t’ia imponuar Netanyahut me një kombinim të ndikimit, diplomacisë dhe ultimatumeve.

Një udhërrëfyes i tillë do të kishte përfshirë bindjen e aleatëve arabë të Amerikës për të reformuar rrënjësisht Autoritetin Palestinez në Bregun Perëndimor me një udhëheqje të re, të besueshme dhe më pas bindjen e Izraelit që të binte dakord për hapjen e negociatave në një rrugë afatgjatë për një zgjidhje për dy shtete.

Për t’iu kundërvënë kërcënimit iranian, Izraelit i nevojiteshin katër gjëra: shumë kohë, shumë burime dhe shumë aleatë arabë dhe evropianë, sepse Izraeli nuk mund të luftojë i vetëm në një luftë shkatërrimi.

Më e rëndësishmja: Kishte nevojë për shumë legjitimitet.

Dështimi i diplomacisë amerikane, mosgatishmëria e Netanyahut për të dëgjuar Biden dhe zbatimi i strategjisë së tij personale – pra, luftimi i Gazës, Libanit dhe Bregut Perëndimor në tre fronte pa ndonjë plan për pasojat: ishte katastrofike.

Izraeli aty ku është tani: në rrezik më shumë se kurrë, i izoluar.

Kurthi i famshëm për të cilin Biden e paralajmëroi edhe Netanyahun gjatë vizitës së tij në Tel Aviv në tetor, menjëherë pas sulmit të Hamasit.

Kur luftoni një luftë si kjo pa një horizont politik për kaq gjatë, operacioni ushtarak izraelit fillon të duket si vrasje si qëllim në vetvete.

Kjo është pikërisht ajo që duan Hamasi, Hezbollahu dhe Irani.

E vetmja gjë që di me siguri është se rruga në të cilën Netanyahu ka bllokuar Izraelin tani është një rrugë drejt shkatërrimit, e rrethuar nga një unazë zjarri.

Qëndroni në këtë kurs dhe njerëzit më të talentuar në Izrael do të fillojnë të largohen dhe Izraeli që ju njihni do të zhduket përgjithmonë.