Flet burimi i Panama Papers: Kam frikë nga Putini, është cari i kompanive offshore

Në vitin 2015, një burim duke përdorur pseudonimin “John Doe”, kontaktoi gazetën gjermane “Sueddeutsche Zeitung” dhe u dorëzoi dy gazetarëve një sasi të madhe dokumentesh konfidenciale nga studioja Mossack Fonseca në Panama City, një nga qendrat më të rëndësishme ndërkombëtare për krijimin dhe menaxhimin e kompanive offshore.

Gazetarët gjermanë ndanë të gjitha ato të dhëna me Konsorciumin Ndërkombëtar të Gazetarëve Hulumtues (ICIJ), i cili organizoi dhe koordinoi një hetim ndërkombëtar, të quajtur Panama Papers.

Studimi mblodhi së bashku mbi 400 gazetarë nga më shumë se njëqind gazeta nga e gjithë bota, ndër ta edhe L’Espresso ekskluzivisht për Italinë.

Që nga prilli i 2016-ës, vërshimi i zbulimeve për kompanitë offshore, kompanitë anonime të përdorura nga VIP-at për të fshehur pasurinë në parajsat fiskale, kanë demaskuar për herë të parë mijëra evazues fiskal, politikanë të korruptuar, trafikantë droge dhe pastruesit mafioz të parave.

Ata shtynë ministrat dhe krerët e qeverive, nga Pakistani në Islandë, të jepnin dorëheqjen, duke ndezur protesta në kryeqytete të shumta kundër privilegjeve të elitave pa taksa.

Dokumentet e Panamasë lejuan më pas vende të ndryshme, përfshirë Italinë, të nisnin hetime tatimore dhe gjyqësore, të cilat kanë bërë të mundur rikuperimin e mbi 1.2 miliardë euro.

John Doe nuk e zbuloi kurrë identitetin e tij dhe deri më sot ai nuk kishte folur kurrë publikisht. Tani, për herë të parë, ai ka pranuar të intervistohet nga dy autorët e pesë viteve më parë, Frederik Obermaier dhe Bastian Obermayer, të cilët tani punojnë si gazetarë të pavarur me gazetën e tyre investigative, Paper trail media.

Si jeni? A ndiheni të sigurt?

“Mesa di unë ,jam i sigurt. Jetojmë në një botë të rrezikshme dhe ndonjëherë situata rëndon mbi mua. Por në fund jam mjaft mirë dhe e konsideroj veten shumë me fat”.

Ju keni heshtur për gjashtë vjet. A jeni tunduar ndonjëherë të zbuloni rolin tuaj si protagonist i zbulimit që ka nxjerrë në shesh afera sekrete me kompanitë offshore të krerëve të shteteve dhe qeverive, manjatë biznesi, kartele droge dhe kriminelë të të gjitha llojeve?

“Në të kaluarën më është dashur të luftoj, siç mendoj se shumë bëjnë, që puna ime të njihet, por në këtë rast fama nuk ishte kurrë pjesë e ekuacionit. Shqetësimi im i vetëm ishte të qëndroja gjallë aq gjatë sa, herët a vonë, të mund t’i tregoja dikujt historinë. Kisha menduar disa ditë përpara se të vendosja të publikoja të dhënat e Mossack Fonseca. Më dukej sikur po shihja tytën e një arme të mbushur. Por në fund u ndjeva i detyruar ta bëja”.

Kur kontaktuat me Sueddeutsche Zeitung, çfarë prisnit, çfarë kishit në mendje?

“Nuk e kisha absolutisht asnjë ide në atë kohë se çfarë do të ndodhte, apo edhe nëse do të më përgjigjeshit.  Kisha kërkuar tashmë gazetarë nga media të tjera, duke përfshirë New York Times dhe Wall Street Journal, të cilët nuk ishin të interesuar. Më pas kontaktova edhe me Wikileaks, i cili as që mori mundimin të më përgjigjej”.

Të gjitha botimet e “skuadrës globale” të Panama Papers publikuan artikullin e parë së bashku, në të njëjtën kohë, të dielën, 3 prill 2016. Çfarë dite ishte për ju?

“Ishte një e diel si të tjerat, isha duke drekuar me disa miq. Mbaj mend që nga ai moment kam parë mijëra komente të fluturojnë në internet. Diçka që nuk e kisha parë kurrë më parë, një shpërthim i vërtetë lajmesh. U habita kur zbulova se edhe Eduard Snowden, burimi i lajmeve për përgjimet masive të shërbimeve sekrete amerikane, ishte shumë i interesuar dhe e diskutoi personalisht. Edhe njerëzit që ishin me mua menjëherë filluan të flisnin për këtë. Bëra çmos që të sillesha sikur po e dëgjoja atë lajm për herë të parë”.

Shumë ekspertë i kanë krahasuar Panama Papers me skandalin Watergate. Në atë rast “fyti i thellë”, zëvendësdrejtori i FBI-së Mark Felt, zbuloi identitetin e tij pas 33 vitesh.

“Kam menduar herë pas here për Felt dhe llojin e rreziqeve që ai ndërmori. Por profili im i rrezikut është i ndryshëm nga ai. Mund të më duhet të pres derisa të jem në shtratin e vdekjes”.

Përse?

“Dokumentet e Panamasë përfshijnë aq shumë organizata kriminale ndërkombëtare, disa prej tyre të lidhura me qeveritë, sa që është e vështirë të imagjinohet se si mund të vazhdoj të jetoj i sigurt duke zbuluar identitetin tim. Mark Felt duhej të shqetësohej mbi të gjitha për Presidentin Richard Nixon, i cili dha dorëheqjen pas disa vitesh. Në rastin tim, ka të ngjarë që edhe pas 50 vitesh, disa nga grupet që më shqetësojnë do të jenë ende mes nesh”.

A ia keni zbuluar ndonjëherë dikujt rolin tuaj në Panama Papers?

“Pasi u publikuan artikujt, fola vetëm me disa nga njerëzit që u besoj më shumë”.

Pse keni vendosur të flisni tani?

“E kisha menduar ta bëja edhe herë të tjera, në këto gjashtë vite, në periudha kur më dukej se bota po shkonte drejt katastrofës, ndaj ndjeva urgjencën për të ndërhyrë. Por më duhej të balancoja faktorë të tjerë. Së pari, siguria ime fizike dhe e familjes sime. Pastaj, fakti që bota është një hapësirë ​​e madhe me një kakofoni zërash që përpiqen të mbizotërojnë këndvështrimin e tyre. Doja që fjalët e mia të mbanin kuptimin, të mos humbisnin pas një postimi tjetër në Twitter nga Donald Trump. Në vitin 2016, unë nënshkrova një manifest që denonconte rrezikun që paqëndrueshmëria serioze globale ishte afër. Kam frikë se sot ka ardhur ai destabilitet”.

Çfarë lloj paqëndrueshmërie?

“Ngritja e fashizmit dhe autoritarizmit në nivel global, nga Kina në Rusi, nga Brazili në Filipine dhe tani edhe në Shtetet e Bashkuara. Amerika ka bërë gabime të tmerrshme në historinë e saj, por prej vitesh ka funksionuar si një forcë balancuese kundër regjimeve më të këqija. Sot ai funksion balancues ka pushuar së ekzistuari”.

Parajsat tatimore dhe kompanitë offshore duket se janë të një rëndësie vendimtare për të fortët e regjimeve autokratike.

“Sot Putin është një kërcënim më serioz për Shtetet e Bashkuara, aq sa ishte dhe Hitleri. Dhe kompanitë offshore janë miqtë e tij më të mirë. Janë kompanitë offshore, të cilat financojnë aparatin ushtarak rus, që vrasin civilë të pafajshëm në Ukrainë, paguajnë për raketat e lëshuara në qendrat tregtare. Kompani të tjera offshore, të cilat fshehin gjigantët industrialë kinezë, po vrasin punëtorë të mitur në minierat e kobaltit në Kongo. Kompanitë offshore i bëjnë të mundshme këto tmerre dhe i lehtësojnë ato, duke hequr çdo mundësi kontrolli të detyrimeve. Por pa kontrolle shoqëria jonë nuk mund të funksionojë”.

Shumë lajme në Panama Papers duken edhe më të rëndësishme pas sulmit rus në Ukrainë. Për shembull, një nga miqtë më të afërt dhe më të besuar të Putinit, violonçelisti Sergei Roldugin, u godit nga sanksionet në fund të shkurtit. Dhe arsyeja kryesore është ajo që gjetëm në Panama Papers: kompani offshore që zotërojnë miliarda, në emër të Roldugin, por me gjasë si figura e mikut të tij të fuqishëm. Jeni të kënaqur me këtë ndryshim?

“Jam i lumtur që shoh Roldugin të sanksionuar. Më duket një veprim i shkëlqyer”.

Keni frikë se regjimi rus mund të përpiqet të hakmerret?

“Është një rrezik me të cilin jetoj. Shërbimet sekrete të Moskës kanë kryer disa vrasje edhe në mes të ditës në kryeqytetet evropiane. Qeveria ruse ka deklaruar shprehimisht se dëshiron që unë të vdes. Mbaj mend që, para luftës, kanali Russia Today transmetoi një “doku-dramë” me dy pjesë në Panama Papers: në temën e hapjes shihet një personazh, i quajtur John Doe, me lëndime në kokë të shkaktuara nga torturat; pastaj një karikaturë me një varkë që lundron në gjakun e tij, sikur të ishte Kanali i Panamasë.

Sado i çuditshëm dhe ngjitës që ishte, nuk ishte një mesazh delikate. Në vende të tjera, gjithashtu, kemi parë njerëz të fuqishëm, të lidhur me llogaritë offshore dhe evazione fiskale, të përdorin vrasje, si në tragjeditë e gazetarëve Daphne Caruana Galizia dhe Ján Kuciak. Vdekja e tyre më ka prekur thellë. I bëj thirrje Bashkimit Evropian që të bëjë drejtësi për Daphne-n dhe Janin dhe familjet e tyre. Dhe për të rivendosur ligjshmërinë dhe sundimin e ligjit në Maltë, një nga juridiksionet ku operonte Mossack Fonseca”.

Është rutinë për oligarkinë ruse të përdorin struktura komplekse korporative offshore për të fshehur pronësinë e vilave luksoze, jahteve, avionëve privatë dhe pasurive të tjera. Si mund të ndalet kjo?

“Unë mendoj se bota perëndimore e ka parë për një kohë të gjatë Putinin si një shqetësim, i cili, megjithatë, mund të kontrollohet me stimuj ekonomikë. Natyrisht, kjo nuk funksionoi. Zbërthimi i gjëegjëzave të botës për offshore do të kërkonte një përpjekje të jashtëzakonshme, një lloj versioni modern të “Projektit Manhattan”. Shkathtësitë teknike dhe kompjuterike sigurisht që ekzistojnë. Çështja është nëse do të ketë vullnet politik. Deri më tani nuk kam pasur shumë prova për këtë”.

Pse nuk kemi parë ende një sinjalizues, një burim të brendshëm si ju, në Rusi?

“Për t’u bërë një sinjalizues, përveç një sasie të caktuar guximi, duhet dhe një shkallë e caktuar lirie. Duhet të jetë dikush tjetër që ta dëgjojë dhe duhet të ketë një dëshirë për të ndryshuar gjërat. Përveç faktit që Putini i ka ata që tregojnë këtë guxim të vrarë apo të burgosur, është shumë e vështirë të gjesh atë lloj lirie në një vend si Rusia”.

Me mijëra artikuj janë botuar në Panama Papers që nga viti 2016. A ka ende histori të pabotuara që bota duhet t’i dijë?

“Ka shumë prej tyre. Mund të mendoj për një: një trust që merrej me kontrolle komoditeti, i krijuar nga një firmë kolumbiane ndoshta për një kartel droge, i cili ishte i autorizuar të përdorte llogaritë e korrespondencës së një banke të madhe amerikane në Panama. Emrat e përfituesve janë stampuar në çeqe me makinë shkrimi. Të përkufizosh këto praktika si anormale është një nënvlerësim: ato ishin operacione për t’u raportuar tek autoritetet kundër pastrimit të parave”.

Sa i kënaqur jeni me ndikimin e Panama Papers?

“Jam i habitur me rezultatin. ICIJ ka arritur një objektiv të paprecedentë. Dhe jam shumë i lumtur, madje edhe krenar, që reformat e mëdha ligjore janë miratuar si rezultat i Dokumenteve të Panamasë. Një triumf i vërtetë është edhe fakti që është arritur një bashkëpunim gazetaresk i kësaj shkalle. Fatkeqësisht, kjo ende nuk mjafton. Nuk e kam menduar kurrë se zbulimi i të dhënave të një studioje të vetme ligjore mund të zgjidhë problemin global të korrupsionit. Janë politikanët ata që duhet të veprojnë. Të gjitha të dhënat për kompanitë e regjistruara në të gjitha juridiksionet duhet të bëhen publike, nga Ishujt e Virgjër Britanikë në Anguilla, nga Seychelles në Delaware. Dhe nëse ndjen ndonjë rezistencë, kjo është zhurma e një politikani që duhet larguar”.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.