Ebu Mohammad al-Jolani, krijimi i një heroi

Pak dihet për të. Vetëm gjërat thelbësore, ndoshta më pak.

Një fëmijëri në Arabinë Saudite, vokacion për gazetari, një qëndrim në një burg amerikan në Irak, një reputacion si i zellshëm në studime dhe një karrierë në xhihadizmin ndërkombëtar.

Pjesa tjetër është e paqartë. Jeta e tij private mbahet e fshehtë. Thuhet se është “pragmatik”, me inteligjencë të jashtëzakonshme, por pa ndonjë sharm të veçantë. “I rrezikshëm” dhe “oportunist” gjithashtu.

Daljet e tij publike mund të numërohen me gishtat e njërës dorë. Ai nuk i pëlqen turmat, nuk është i njohur për të qenë veçanërisht i dashur dhe sigurisht nuk është adhurues i fjalimeve të gjata.

“Ai vjen nga një mjedis xhihadist, udhëheqësit e të cilit nxjerrin shumë pak informacion në lidhje me jetën e tyre private, ose mënyrën në të cilën ata u zhvilluan dhe ndryshuan”, tregon Orwa Ajjoub, një studiues sirian i specializuar në grupet islamiste.

Megjithatë, reputacioni i tij i paraprin atij.

Duke u bërë njeriu i ri i fortë i Sirisë, Abu Mohammad al-Jolani vjen në ballë të skenës kombëtare me një atmosferë dhe zotërim të kodeve të komunikimit të paparë në Siri prej dekadash.

Disa e krahasojnë atë me ish-Sekretarin e Përgjithshëm të Hezbollahut, Hassan Nasrallah, të tjerë me udhëheqësin ukrainas Volodymyr Zelensky. “Ai u bë hero. Nëse do të kandidonte sot, do të fitonte. Nga një autokrat i përshkruar në Idlib si Assadi i ri, ai u bë gjeniu që përmbysi regjimin”, vazhdon Orwa Ajjoub.

I panjohur dhjetë vjet më parë, ai doli nga thellësia e revolucionit sirian në vitin 2011, kur kreu i grupit të Shtetit Islamik në Irak, Abu Bakr al-Baghdadi, e ngarkoi atë të themelonte degën siriane të organizatës xhihadiste. Duke u shfaqur me fytyrën e tij të maskuar në dhjetor 2013 për herë të parë para kamerës së kanalit të Katarit al-Jazeera, ai gradualisht hoqi velin mbi vetveten me kalimin e viteve.

Deri në inskenimin e paprecedentë të javës së kaluar.

Më 4 dhjetor, në Aleppon e çliruar, i rrethuar nga siguria e përforcuar dhe një turmë simpatizantësh, i forti i ri i vendit shijoi një moment i gjunjëzuar në barin e kalasë historike. Udhëheqësi i grupit islamik Hay’at Tahrir al-Cham (HTS), në krye të Qeverisë së Shpëtimit në Idlib që nga viti 2017, vazhdon transformimin e tij: dje një komandant i thjeshtë, njeriu ka ëndërruar të bëhet kreu i shtetit prej disa vitesh tashmë.

Por tani bota po e shikon dhe disa prej tyre kanë filluar të besojnë në këtë projekt që vetëm një muaj më parë dukej krejtësisht iluzion. Nëse sukseset e fundit ushtarake ofrojnë kredi të pamohueshme politike, personazhi është i vështirë për t’u zbutur. Rrobat e tij janë ushtarake, por gjuha e tij është politike.

Udhëtimi i tij është ai i një aktivisti xhihadist, fjalimi i tij është ai i një taktikani të moderuar. Me kalimin e viteve, ai ka zënë në befasi vëzhguesit më të zgjuar. Pas ndarjes me Shtetin Islamik në vitin 2013, njeriu u distancua nga al-Kaeda në vitin 2017.

Që nga viti 2020, ai pretendon se ka qenë “i ndikuar nga mjedisi salafist-xhihadist” në të kaluarën, por tani ka si referencë realitetin në terren. Pas pushtimit të Aleppo-s, Hamasë dhe Homsit në ditët e fundit, më pas rënies së regjimit Baathist të dielën më 8 dhjetor, trupat e tij po përgatiten të marrin përsëri frenat e aparatit shtetëror.

“Zgjedhjet e tij janë të guximshme, ai guxon të marrë vendime të vështira dhe t’i ndjekë, kurrë nuk ka reshtur së na surprizuari”,  shpjegon Silvia Carenzi, studiuese e specializuar në grupet e armatosura në Siri.

Megjithatë, motivimet e tij të vërteta janë shumë më pak të qarta.

“HTS është një projekt i ndërtuar në rrethana specifike dhe nuk do të zgjasë përgjithmonë. Ne nuk kemi një plan afatgjatë të paracaktuar”, tha lideri në 2020. Oportunist politik apo njeri me bindje, xhihadist i penduar apo strateg gjenial? Është e vështirë të thuhet se çfarë e shtyn me të vërtetë Abu Mohammad al-Jolani-n.

Askush nuk është në gjendje të saktësojë shkallën e sinqeritetit në marrëdhëniet që ai mban me organizatat ndërkombëtare xhihadiste, brenda të cilave ai evoluoi për më shumë se një dekadë. Edhe pse ai pretendon se ka kundërshtuar gjithmonë dhunën pa dallim të sulmeve nga grupi i Al-Kaedës, disa thonë se ai kurrë nuk ka hequr dorë plotësisht nga ideologjia xhihadiste.

“Testi i vërtetë do të jetë periudha që do të vijë”, vazhdon Silvia Carenzi. Historia e kohëve të fundit dhe e kaluara e njeriut gjithsesi ofrojnë disa elementë përgjigjeje që na lejojnë të deshifrojmë “softuerin Jolani”.

Kampi Bucca

Në intervistat e tij të rralla me shtypin, Abou Mohammad al-Jolani e prezanton veten si një produkt vendas.

I lindur në Riad në vitin 1982, ai kaloi shtatë vitet e para të jetës së tij në mbretërinë vehabiste, përpara se të kthehej dhe të vendosej në Damask në vitin 1989. Në shtëpi, nëna e tij ishte mësuese gjeografie, babai i tij është një ekonomist i përkushtuar ndaj ideve të arabëve, nacionalizmi i bartur nga Gamal Abdel Nasser.

“Prejardhja e tij i dha atij një fleksibilitet të caktuar. Ai ishte i ekspozuar ndaj mjediseve të ndryshme socio-politike – së pari ndaj radikalizmit fetar në Arabinë Saudite, përpara se të frekuentonte klasën e mesme damaskenase, veçanërisht në lagjen Mazzé ku sunitët, alavitët dhe të krishterët jetojnë së bashku. Kjo aftësi për t’u përshtatur është e dukshme në mënyrën se si ajo ka evoluar gjatë viteve”, vëren Orwa Ajjoub.

A e lartësoi lidhjen e tij me tokën dhe ndjenjën kombëtare kjo copëz fëmijërie në mërgim, larg atdheut?

Xhihadisti në çdo rast ka pretenduar gjithmonë një ndjenjë patriotizmi dhe një besnikëri ndaj Sirisë të gdhendur në ADN-në e familjes, gjyshi i tij ka qenë në ballë të rezistencës kundër mandatit francez. Duke shkuar kundër rrymës së organizatave ndërkombëtare të xhihadit nga vjen, të cilat refuzojnë idenë e kombit dhe theksojnë natyrën transnacionale të luftës që do të bëhet, ai nuk heziton t’i japë përparësi Sirisë.

Emri i tij i supozuar, “Jolani”, u zgjodh në homazh të rajonit nga vjen familja, Golan i pushtuar nga Izraeli që nga viti 1967 dhe i aneksuar zyrtarisht në 1981.

Njeriu është gjithashtu fryt i kohës dhe brezit të tij. Në fjalën e tij bien në sy dy ngjarje domethënëse.

Sulmet e 11 shtatorit (2001) më pas pushtimi amerikan i Irakut (2003) e shtynë atë në krahët e rezistencës xhihadiste në moshën 22 vjeçare, me thirrjen për një Bashar al-Assad të sapoardhur në pushtet në të njëjtin vit . Kjo sekuencë formëson vizionin e tij për botën dhe marrëdhëniet e fuqisë rajonale, të ankoruara tani në një ideologji fetare militante.

Pikërisht në këtë moment ndodh transformimi, së pari fizik, pasi rregullon mjekrën dhe e ndërron veshjen e studentit me rrobat salafiste. Pasi u nis për në Irak, muxhahidi i ri u arrestua dhe u burgos, fillimisht në Abu Ghraib, pastaj në burgun Cropper dhe në kampin Bucca.

Aty, afër qytetit të Basrës në Irakun jugor, ai shkroi një “manifest” që nuk mund të gjendet sot, por që duket se vendos gurin e parë të mendimit të tij politik. Ishte gjithashtu aty ku ai praktikoi për herë të parë aftësitë e tij politike, duke u përpjekur të bashkonte të burgosurit rreth një vizioni të përbashkët të Islamit.

Thyerja tjetër e madhe ndodhi më në jug, në Palestinë, ku revolta e gurëve nxiti zgjimin politik të një pjese të rinisë arabe gjatë viteve 2000: “Isha ende i ri, isha 18 apo 19 vjeç. Fillova të mendoj në atë kohë se si mund të vazhdoj detyrën time për të mbrojtur kombin, i cili u persekutua nga pushtuesit”, tregoi ai në vitin 2021.

Udhëheqësi duket se ka pritur përfundimin e një armëpushimi midis Izraelit dhe Libanit më 27 nëntor përpara se të niste ofensivën. Por nëse Palestina zë një vend simbolik, si në mendjet e shumë banorëve të rajonit, gjithçka na bën të besojmë se lidhja me kauzën nuk do të përkthehet në veprime konkrete politike apo ushtarake në të ardhmen.

“Kur Izraeli bombardon pozicionet siriane ditët e fundit, HTC as nuk merr një pozicion për ta denoncuar atë publikisht”, nënvizon Orwa Ajjoub.

Nëse revolucioni sirian i 2011 ofron një hapësirë ​​të re në skenën kombëtare, janë zgjedhjet operacionale të liderit të ri që e lejojnë atë të provojë veten në Idleb nga viti 2017. Pas ndarjes me Shtetin Islamik dhe al-Kaedën, Abu Mohammad al- Jolani e vendos grupin në rrugën e praktikës, disiplinës dhe moderimit.

Pragmatizmi i tij e shtyn atë të vendosë një mënyrë jetese me pakicat që jetojnë nën qeverisjen e tij, veçanërisht me të krishterët. Brenda, komandanti demonstron aftësinë e tij për të menaxhuar konfliktet, mbyllur mospajtimet dhe për të bashkuar radhët, nëse është e nevojshme edhe përmes dhunës.

Pasi kishte hequr skajet më ekstremiste islamiste që refuzuan divorcin nga Al-Kaeda, në vitin 2020, toleroi një formë të caktuar protestash sociale, ndërsa iu drejtua arrestimeve masive dhe burgosjeve për të ruajtur pushtetin e tij.

“Ishte në gjendje të siguronte qeverisje më të mirë sesa në zonat e kontrolluara nga Ushtria Kombëtare Siriane (SNA, pro-turke, shënimi i redaktorit) ose regjimi. Por qeveria e tij mbetet autoritare. Ai nuk është demokrat. Arsyeja e vetme që ai lejon demonstratat popullore është sepse ai nuk dëshiron të dëmtojë bazën e tij lokale, të cilën ai e ka ndërtuar prej vitesh tani”, vëren Orwa Ajjoub.

Nisur në të njëjtën kohë, riemërtimi i jashtëm i “markës” HTS gjithashtu e lejoi atë të hapte një formë dialogu me Perëndimin. Duke argumentuar se veprimi i grupit nuk është i drejtuar kundër botës së jashtme, duke pretenduar se dëshiron të kursejë jetë të pafajshme dhe duke kujtuar se ka luftuar qelizat e Shtetit Islamik, Abu Mohammad al-Jolani tani refuzon kategorikisht etiketën terroriste që i është bashkangjitur në Perëndim.

Një reporter në Lindjen e Mesme prej vitesh, Martin Smith u kontaktua nga ekipet e al-Jolani në shkurt 2021 për të kryer një intervistë me kreun e Qeverisë së Shpëtimit të Idlibit.

“Në atë kohë, më thanë se donte të fliste me shtypin perëndimor. Ai ishte i hapur, i gatshëm për t’iu përgjigjur të gjitha pyetjeve të mia dhe shumë komod. Ai po përpiqej të hiqte të kaluarën e tij dhe të theksonte se qëllimi i tij ishte përmbysja e regjimit të Asadit. Pas disa intervistave u binda nga sinqeriteti i qasjes së tij”, kujton gazetari në PBS-Frontline.

Ky popullaritet deri tani hezitues merr një kthesë të re me ofensivën e 27 nëntorit 2024. Një kapitull i ri hapet në historinë e liderit. Kjo e fundit tashmë do të jetë e pandashme nga fati i Sirisë.

Ai që vetëm dje hezitoi të dilte në publik, nga frika e atentatit, tani po e shfaq popullaritetin e tij para kamerave në mbarë botën.

“Diskursi ka ndryshuar, kritikat që kemi dëgjuar më parë në Siri në lidhje me lidhjet e saj me al-Kaedën janë zhdukur”, vëren Orwa Ajjoub.

Pas turmës së Alepos, i forti i ri i vendit tani u drejtohet drejtpërdrejt bashkëqytetarëve të tij. “Kjo fitore, vëllezërit e mi, është një triumf (…) për të gjithë bashkësinë islame. Kjo fitore, vëllezërit e mi, është historike për rajonin”, thotë shpall ai brenda Xhamisë së Madhe Umajad në Damask.

Duke nënshkruar tani emrin e tij të vërtetë, Ahmad al-Chareh, udhëheqësi ushtarak ka një ndryshim simbolik. Në rrugën drejt politikës.

Marrë nga L’ Orient le Jour, përshtatur për Albanian Post