Dokumenti Ekskluziv me propozimin ndërkombëtar: Asociacioni do jetë edhe autoritet administrativ, me identitet të dallueshëm juridik, por që nuk formon pushtet të tretë

Draft-statuti i propozuar me 2 maj në Bruksel nga Ekipi Menaxhues i përbërë nga serbë të Kosovës dhe i formuar me Planin e Zbatimit të Marrëveshjes së vitit 2013 bie ndesh pikërisht me këtë marrëveshje dhe me atë të parimeve të përgjithshme të vitit 2015, thuhet në një dokument ekskluziv që e ka siguruar Albanian Post, i shkruar nga një diplomat i lartë ndërkombëtar i pozicionuar thellë brenda procesit të normalizimit të marrëdhënieve në mes të Kosovës dhe Serbisë.

Sipas të njëjtit dokument, Asociacioni nuk do të jetë as çfarë kërkon Serbia dhe as çfarë është në gjendje të ofrojë Kosova, por një përzierje e “një forumi për bashkëpunim ndërkomunal, një organ për të mbrojtur interesat e komunitetit serb të Kosovës dhe një autoritet administrativ me detyra të kufizuara dhe të rregulluara ligjërisht”.

Dokumenti është një koment i detajuar mbi Statutin e Asociacionit të propozuar nga Ekipi Menaxhues si dhe mbi hapat e mëtejmë të procesit rreth themelimit të Asociacionit dhe prezanton pikëpamjen e ndërmjetësuesve ndërkombëtarë për atë se çfarë do të jetë Asociacioni.

“Siç është hartuar, Statuti i propozuar bie ndesh me marrëveshjet e 2013 dhe 2015 dhe frymën e Marrëveshjes për rrugën drejt normalizimit të marrëdhënieve”, thuhet në dokumentin që është i përbërë nga gjithsejtë 7 pika.

Sipas këtij dokumenti trefaqësh, “Asociacioni/Bashkësia është më shumë se thjesht një forum komunal koordinimi dhe bashkëpunimi” ndryshe nga sa e portretizon qeveria në Kosovë, por gjithashtu ai nuk formon një shtresë të tretë pushteti, siç i pëlqen qeverisë në Serbi.

“I pëlqen apo jo Prishtinës, sipas Ligjit Nr: 04/L-199 për Ratifikimin e Marrëveshjes së Parë (…), Asociacioni/Bashkësia ka një identitet të dallueshëm juridik”, shpalos dokumenti, duke sqaruar se po të ishte ndryshe “Ligjet e Kosovës për vetëqeverisjen lokale dhe bashkëpunimin komunal ofrojnë një kornizë gjithëpërfshirëse për bashkëpunim ndërkomunal” dhe “sipas ligjeve ekzistuese të Kosovës, komunave nuk u nevojitet ndonjë miratim apo dekret paraprak për të krijuar një organizatë thjesht për koordinim dhe bashkëpunim brenda fushëveprimit të kompetencave dhe përgjegjësive të tyre ekzistuese”.

Rrjedhimisht, duhet të pranohet se “Asociacioni/Bashkësia është LEPL (Person Juridik i së Drejtës Publike)”, por që “Sipas marrëveshjes së vitit 2015, pika 1, baza e vetme ligjore për themelimin e Asociacionit/Bashkësisë është Ligji Nr: 04/L-199 për Ratifikimin e Marrëveshjes së Parë, i miratuar nga Kuvendi i Kosovës më 27 qershor 2013”.

Kështu që “i pëlqen apo jo Beogradit, sipas marrëveshjes së vitit 2013, Asociacioni/Bashkësia është një LEPL i veçantë dhe nuk është një shtresë e re e qeverisjes”, thuhet në dokumentin e siguruar ekskluzivisht nga Albanian Post.

Megjithatë, edhe pse jo shtresë e tretë, dokumenti qartëson se LEPL, apo Personi Juridik i së Drejtës Publike “është një organizatë e ndarë nga organet legjislative dhe qeveritare, e krijuar sipas ligjit përkatës ose aktit të qeverisë të bazuar në ligj, e cila kryen në mënyrë të pavarur detyrat dhe kompetencat e përcaktuara me ligj”.

“Pika 4 e marrëveshjes së vitit 2013 i referohet Kartës Evropiane të Vetëqeverisjes Lokale. Fjala kyçe këtu është ‘vetëqeverisja lokale’. Neni 4 i Kartës (Fushëveprimi i vetëqeverisjes lokale) e dallon autoritetin lokal nga pushteti rajonal ose qendror”, specifikon dokumenti.

Por, çfarë mund të jetë një mekanizëm që funksionon me pushtet të ndarë nga organet legjislative dhe qeveritare dhe në të njëjtën kohë nuk formon nivel të tretë të pushtetit?

Dokumenti jep referencë “rastin me Parlamentin Sami në Suedi” dhe funksionimin “si një përzierje institucionale”.

Parlamenti Sami në Suedi është një trupë përfaqësuese e njerëzve me prejardhje sami në Suedi dhe që operon si një institucion i autonomisë kulturore për popullin sami. Udhëheqësi i këtij institucioni zgjedhet nga Qeveria e Suedisë, por vetëm pasi që vjen si propozim nga Parlamenti Sami.

Dokumenti nuk kërkon orientim konkret nga ky shembull specifik, por vetëm se e jep atë si një model që tregon se mund të ekzistojë një institucion i shkëputur nga nivelet e pushtetit të përcaktuar me kushtetutë, porse prapë nuk ndërton një shtresë të re pushteti.

Siç është theksuar nga Përfaqësuesi Special i Dialogut, Miroslav Lajçak, draft-statuti i propozuar nga Ekipi Menaxhues është një pikënisje, megjithatë, dokumenti cekë se ndërkombëtarët kanë vërejtje të mëdha për këtë draft dhe se konstatohet që ai “nuk iu përmbahet disa parimeve kryesore”, të përcaktuara me marrëveshjet paraprake.

Problemi, sqaron dokumenti, fillon qysh tek emri, pasi “Sipas marrëveshjeve të vitit 2013 dhe 2015, Kosova do të ketë një ‘Asociacion/Komunitet të komunave me shumicë serbe’” dhe sipas po të njëjtave marrëveshje, “entitet me emrin ‘Bashkësia e Komunave Serbe’ nuk mund të ekzistojë”.

Për ndërkombëtarët “Asociacioni/Bashkësia e komunave me shumicë serbe në Kosovë nuk është një organizatë ndërkombëtare dhe as një territor nën mirëbesim”, prandaj “baza e vetme ligjore për themelimin e Asociacionit/Bashkësisë është Ligji Nr: 04/L-199 për Ratifikimin e Marrëveshjes së Parë”.

“Sipas marrëveshjeve të vitit 2013 dhe 2015, Asociacioni/Bashkësia do të jetë institucion i Kosovës i themeluar brenda kornizës ligjore të Kosovës”, precizion dokumenti, duke theksuar se “Statuti i propozuar nuk ka referenca për Kosovën”, prandaj edhe “bie ndesh me marrëveshjet e 2013 dhe 2015”.

Në dokumentin e siguruar nga Albanian Post gjithashtu bëhet e ditur se ndërkombëtarët duan “një rishikim përfundimtar të Statutit nga Gjykata Kushtetuese”, sepse kjo “është thelbësor për marrëveshjen e vitit 2015”.

“Gjykata Kushtetuese gjithashtu duhet të shqyrtojë çdo ndryshim të Statutit të propozuar nga Asociacioni/Bashkësia. Duke pasur parasysh se shqyrtimi i Gjykatës Kushtetuese është i detyrueshëm, është absurde të shpërfillet opinioni i Gjykatës nga viti 2015, siç është rasti me Statutin e propozuar nga Ekipi Menaxhues”.

Sa i takon palës kosovare, dokumenti thotë se “autoritetet e Kosovës duhet të kujtojnë qëllimet dhe synimet pas marrëveshjes së vitit 2013”, të cilat e bëjnë të ditur se “Asociacioni/Bashkësia është një mjet për të përmirësuar vetëqeverisjen lokale të serbëve të Kosovës dhe për të ndihmuar integrimin pa probleme të serbëve të Kosovës dhe të strukturave të financuara nga Serbia”.

Pra, “Asociacioni/Bashkësia është më shumë se thjesht një forum komunal koordinimi dhe bashkëpunimi”.

Cila është rruga përpara?

Në pikën 7 të dokumentit, të titulluar “the way forward (rruga përpara)”, thuhet se “ka shumë modele evropiane të LEPL-ve (Person Juridik i së Drejtës Publike) që funksionojnë në mënyrë perfekte (nga Suedia në Itali). Të gjitha këto modele i përgjigjen nevojave specifike të komuniteteve dhe veçorive të shteteve në fjalë”, çka nënkupton se dhe Asociacionin dizajnohet në përputhje me këto nevoja unike.

“Fatmirësisht, Kushtetuta e Kosovës ofron standardet më të larta të të drejtave të komuniteteve etnike apo fetare”, por “Asociacioni/Bashkësia, si LEPL e veçantë, duhet të dizajnohet për të ndihmuar komunitetin serb të Kosovës që të përfitojë nga të drejtat tashmë të sanksionuara në Kushtetutë dhe ligjet e Kosovës”.

Përfundimisht, Asociacioni, apo ky person juridik i së drejtës publike “duhet të jetë një përzierje e një forumi për bashkëpunim ndërkomunal, një organ për të mbrojtur interesat e komunitetit serb të Kosovës dhe një autoritet administrativ me detyra të kufizuara dhe të rregulluara ligjërisht”.

“Serbët e Kosovës kanë jetuar në Kosovë për shumë shekuj dhe ata kanë të drejtë të kërkojnë qartësi se ku qëndrojnë në Kosovë dhe ku qëndrojnë për marrëdhëniet e tyre të ardhshme, si komunitet, me Serbinë”, shkruan në dokumentin e siguruar nga Albanian Post.

“Asociacioni/Bashkësia do të ofrojë qartësi për këto shqetësime legjitime të komunitetit serb të Kosovës dhe gjithashtu do të ndihmojë Kosovën dhe Serbinë që përfundimisht të normalizojnë marrëdhëniet”, kështu që Asociacioni duhet të shihet si “një mjet për të krijuar dhe mbajtur besimin”.

Komuniteti ndërkombëtar aktualisht po pret që “Qeveria e Kosovës duhet të japë komentet, kundërshtimet, propozimet dhe alternativat konkrete për secilën pikë dhe nen të Statutit të propozuar dhe ta paraqesë atë për diskutime të mëtejshme në Bruksel”.

Në këtë vazhdë është aranzhuar edhe vizita e Lajçakut në Kosovë, takimi me kryeministrin Albin Kurti dhe vizita në Serbi.

Kur të shqyrtohen të gjitha propozimet dhe komentet – gjithmonë duke ruajtur besnikërinë edhe ndaj synimeve të Marrëveshjes Bazë të Brukselit, por veçanërisht marrëveshjeve të 2013 dhe 2015 – “ndërmjetësit duhet të paraqesin me shpejtësi Statutin e mbështetur nga BE-ja për diskutime përfundimtare”.

Në një pjesë përfundimtare të dokumentit shtohet si aneks që paralelisht me këto zhvillime, duhet edhe që “Autoritetet e Beogradit t’i këshillojnë serbët e Kosovës që të kthehen në institucione”, “Autoritetet e Prishtinës duhet të kërkojnë opsione ligjore për të zhvilluar zgjedhje në katër komunat veriore”, dhe duke marrë parasysh që katër palë nënshkruese (Shqipëria, Serbia, Kosova dhe Maqedonia e Veriut) kanë ratifikuar tashmë marrëveshjet e mobilitetit të Procesit të Berlinit, “BE-ja duhet t’i bëjë presion Kosovës dhe Serbisë që të vazhdojnë në të njëjtën frymë dhe, pa asnjë vonesë, të zbatojnë nenin 1 të Marrëveshja për rrugën drejt normalizimit të marrëdhënieve”.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.