Cila është mosha më e mirë për fëmijët që të mësojnë të lexojnë?

Në shumë vende, arsimi formal fillon në moshën katër vjeçare. Mendimi shpesh shkon se fillimi i hershëm u jep fëmijëve më shumë kohë për të mësuar dhe për të pasur sukses.

Rezultati, megjithatë, mund të jetë një “garë armatimi arsimor”, me prindërit që përpiqen t’i japin fëmijës së tyre avantazhe të hershme në shkollë përmes stërvitjes dhe mësimdhënies private, dhe disa prindër madje paguajnë që fëmijët deri në katër vjeç të kenë mësime private shtesë.

Krahasoni atë me edukimin e hershëm më të bazuar në lojëra të disa dekadave më parë, dhe mund të shihni një ndryshim të madh në politikë, bazuar në ide shumë të ndryshme se çfarë kanë nevojë fëmijët tanë për të ecur përpara.

Në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, kjo urgjencë u përshpejtua me ndryshimet e politikave të tilla si akti i vitit 2001 “asnjë fëmijë i lënë pas”, i cili promovoi testimin e standardizuar si një mënyrë për të matur performancën dhe përparimin arsimor.

Në Mbretërinë e Bashkuar, fëmijët testohen në vitin e dytë të shkollës (5-6 vjeç) për të kontrolluar se po arrijnë standardin e pritur të leximit. Kritikët paralajmërojnë se testimi i hershëm si ky mund t’i largojë fëmijët nga leximi, ndërsa përkrahësit thonë se ndihmon në identifikimin e atyre që kanë nevojë për mbështetje shtesë.

Megjithatë, shumë studime tregojnë pak përfitim nga një mjedis i hershëm tepër akademik. Një raport i vitit 2015 në SHBA thotë se pritshmëritë e shoqërisë për atë që fëmijët duhet të arrijnë në kopsht kanë ndryshuar, gjë që po çon në “praktika të papërshtatshme në klasë”, siç është zvogëlimi i të mësuarit të bazuar në lojë.

Rreziku i “shkollimit”

Mënyra se si fëmijët mësojnë dhe cilësia e mjedisit është jashtëzakonisht e rëndësishme. “Fëmijët e vegjël që mësojnë të lexojnë është një nga gjërat më të rëndësishme që bën arsimi fillor. Është thelbësore që fëmijët të përparojnë në jetë”, thotë Dominic Wyse, një profesor i arsimit fillor në University College London, në MB. Ai, së bashku me profesoreshën e sociologjisë Alice Bradbury, kanë publikuar një studim që sugjeron se mënyra se si ne mësojmë shkrim-leximin ka vërtet rëndësi.

Në një raport të vitit 2022, ata deklarojnë se përqëndrimi intensiv i sistemit shkollorë anglez në fonikë – një metodë që përfshin përputhjen e tingullit të një fjale ose shkronje të folur, me shkronjat e shkruara individuale, përmes një procesi të quajtur “tingëllimi” – mund të jetë i dështuar për disa fëmijë.

Një arsye për këtë, thotë Bradbury, është se “shkollimi i viteve të hershme” ka rezultuar në të mësuarit më formal më herët. Por testet e përdorura për të vlerësuar se mësimi i hershëm mund të ketë pak të bëjë me aftësitë e nevojshme për të lexuar dhe shijuar libra ose tekste të tjera kuptimplote.

Për shembull, testet mund t’u kërkojnë nxënësve të “tingëllojnë” dhe të shqiptojnë fjalë të pakuptimta, për t’i parandaluar ata thjesht të hamendësojnë ose të njohin fjalët e njohura. Meqenëse fjalët e pakuptimta nuk janë gjuhë kuptimplote, fëmijët mund ta kenë detyrën të vështirë dhe të çuditshme. Bradbury zbuloi se presioni për të fituar këto aftësi dekoduese – dhe për të kaluar testet e leximit – do të thotë gjithashtu se disa tre-vjeçarë tashmë janë të ekspozuar ndaj zërit.

Sipas një studimi, fëmijët e mësuar në një mjedis të bazuar në lojë kishin më pak probleme të sjelljes si të rritur

Në mënyrë të ngjashme, një tjetër studim i vogël zbuloi se fëmijët e pafavorizuar në SHBA, të cilët ishin caktuar rastësisht në një mjedis më të bazuar në lojëra, kishin probleme më të ulëta të sjelljes dhe dëmtime emocionale në moshën 23 vjeçare, krahasuar me fëmijët që ishin caktuar rastësisht në një mjedis më “udhëzim të drejtpërdrejtë”.

Studimet parashkollore si këto nuk hedhin dritë mbi ndikimin e shkrim-leximit të hershëm në vetvete dhe studimet e vogla në vende të veçanta duhet të trajtohen gjithmonë me kujdes, por ato sugjerojnë se mënyra se si mësohet, ka rëndësi. Një arsye pse edukimi i hershëm mund të rezultojë në rezultate pozitive sociale më vonë në jetë, mund të mos ketë të bëjë fare me mësimdhënien, por me faktin se ai ofron kujdes për fëmijët. Kjo do të thotë se prindërit mund të punojnë pandërprerë dhe të sigurojnë më shumë të ardhura në shtëpinë e familjes.

Anna Cunningham, një pedagoge e lartë e psikologjisë në Universitetin e Nottingham Trent, e cila studion shkrim-leximin e hershëm, argumenton se nëse një mjedis është i përqendruar shumë akademikisht herët, kjo mund të shkaktojë që mësuesit të stresohen gjatë testeve dhe rezultateve, gjë që nga ana tjetër mund të ndikojë te fëmijët.

“Sigurisht që nuk është mirë të gjykosh një fëmijë pesëvjeçar për rezultatet e tyre”, thotë ajo. Ankthi i prindërve rreth asaj se sa mirë po ecën fëmija i tyre në shkollë gjithashtu mund të ndikojë në këtë: sipas një sondazhi të porositur nga një organizatë bamirëse arsimore në MB, performanca e shkollës është një nga shqetësimet kryesore të prindërve.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.