Çfarë nënkupton kthimi te energjia bërthamore ‘e pastër dhe e sigurt’?

Në Itali, hipoteza e kthimit te energjia bërthamore është e pranishme në programin e koalicionit të qendrës së djathtë që ka marrë qeverinë.

Në vende të tjera, si Japonia, pika e kthesës është tashmë në fazën operacionale.

Kina është vendi që ka ndërtuar më shumë: 40 reaktorë të rinj janë aktivizuar në 20 vitet e fundit.

Por çfarë do të ndryshojë me termocentralet e gjeneratës së katërt?

Është një familje e teknologjive më të avancuara të studiuara prej dekadash që lejon përdorimin e uraniumit me standarde sigurie më të larta se ato aktuale, pasi është i izoluar nga mineralet e tjera, pa procesin e kushtueshëm të pasurimit.

Kjo gjithashtu duhet të zvogëlojë sasinë e mbetjeve radioaktive.

Problemi është se megjithëse gjenerata e katërt është shumë e cituar, ne jemi ende në fazën e studimit dhe eksperimentimit, dhe nuk ka asnjë funksional në botë.

Për më tepër, ka shumë pengesa teknologjike për realizimin efektiv të këtyre impianteve.

Nga ana tjetër është vështirë për të dhënë një vlerësim unik se sa mund të kushtojë ky transformim.

Por, për shembull, uzina e Edf Flamanville 3 Epr në fazën përfundimtare të ndërtimit në Francë kushton 12.7 miliardë dhe duhet të kemi parasysh se Franca është një nga vendet me njohuritë më të larta teknologjike. në fushën e energjisë bërthamore me një prodhim të energjisë atomike që mbulon afërsisht 70 për qind të nevojave të vendit.

Puna nisi në vitin 2007. Do të jetë një nga impiantet më moderne dhe do të jetë në gjendje të furnizojë me energji një qytet si Parisi, një hap i madh përpara nga impianti i parë në histori, ai i ndërtuar në Rusi në Obninsk në vitin 1954.

Edhe sot, energjia bërthamore është më e shtrenjtë se energjia nga burimet fosile . Në ato bërthamore, hyrja në treg është shumë e ngadaltë dhe e shtrenjtë. Lëshimi edhe më shumë, siç dihet mirë në Itali.

Ekziston një çështje tjetër thelbësore: shumë lëndë të para të rralla nevojiten për të ndërtuar termocentrale bërthamore për qëllime civile., të tilla si ato për të kontrolluar ksenonin, një gaz që mund të bëhet një helm bërthamor, dhe për të reduktuar mbetjet e ndarjes dhe për të stabilizuar procesin.

Plutoniumi është një tjetër material radioaktiv i përmendur shpesh. Por nuk ka dyshim se lënda e parë thelbësore në çdo rast është uraniumi, edhe nëse flasim për termocentralet e ashtuquajtur të gjeneratës së katërt.

Në çdo rast, edhe në këto impiante të reja, pasi të jenë zgjidhur problemet teknologjike, në vend të uraniumit të pasuruar do të mund të përdoret produkti i përqendrimit të mineraleve që përmbajnë uranium.

Uraniumi do të mbetet gurthemeli i energjisë bërthamore.

Duke pasur parasysh se transaksioni është i mundur vetëm me vendet që kanë aderuar në traktatin e mospërhapjes bërthamore, cilat vende zotërojnë dhe shesin uranium?

Prodhuesit kryesorë janë Kazakistani, i ndjekur nga Australia (8%), Namibia (12%), Kanadaja (10%). Ndër prodhuesit kryesorë është edhe Nigeria dhe Rusia (rreth 5% secila).

Pas proceseve të përqendrimit të tregut në vitet 1990, uraniumi është tani në duart e shumë pak kompanive si Kazatomprom, Orano, Uranium One dhe Cameco.

Tashmë 450 reaktorët e pranishëm në të gjithë botën dhe të lidhur me rrjetin konsumojnë të gjithë prodhimin vjetor të uraniumit (48 mijë ton) për të prodhuar 396 gigavat ekuivalent.

Dhe kjo është rreth 10 për qind e nevojave të botës për energji.

Por çfarë do të ndodhte nëse gara për energji bërthamore civile do të fillonte sërish, duke pasur parasysh se prodhimi i armëve bërthamore është rritur edhe në frontin ushtarak?

Sipas një raporti nga IAEA, Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike, në skenarin më të mirë nga tani deri në vitin 2040, prodhimi mund të rritet në një maksimum prej 626 GWe.

Çka do të kërkonte një shfrytëzim më të madh të burimeve totale të uraniumit në Tokë, të cilat nuk janë shumë: depozitat kryesore janë në Australi, e cila mban 28 për qind të uraniumit në klasën nën 130 dollarë për kilogram.

Kurse Kazakistani ka thuajse 50 për qind të uraniumit më poshtë 80 dollarë për kilogram.

80 dollarë konsiderohen aktualisht si kostoja e prodhimit të uraniumit për kilogram, që do të thotë se ia vlen të shfrytëzohet kur çmimi të rritet. Gjë që nuk po ndodh.

Gjatë 20 viteve të fundit, uraniumi ka arritur kulmin në rreth 350 dollarë për kilogram, por sot ai tregtohet nën 100 dollarë.

Gjithashtu uraniumi shpesh shoqërohet me toka të rralla, thelbësore për teknologjinë dhe procesi i nxjerrjes së uraniumit nga mineralet e tjera i shkatërron ato.

Në mbarë botën ka pak më shumë se gjashtë milionë tonë uranium për t’u nxjerrë. Duke qenë se me këtë ritëm ne tashmë konsumojmë një milion ton çdo 20 vjet, tashmë e dimë se kemi burime për maksimumin 120 vjet.

Kushdo që do të hynte sot në treg do ta gjente veten me kosto shumë të larta dhe me perspektivë për të hedhur gjithçka brenda një shekulli.

Duhet shtuar se rreziku i prekshëm që lidhet me sigurinë kibernetike po shfaqet: sipas një raporti të shtatorit 2022 nga Zyra e Përgjegjësive të Qeverisë së SHBA-ve, shumica e termocentraleve bërthamore amerikane nuk përputhen me standardet e sigurisë së informacionit.

Përpara se të planifikohen impiante të reja, ato të vjetra duhet të çmontohen: Trino (VC), Caorso (PC), Latina dhe Garigliano (CE) dhe siguria e materialit radioaktiv të pranishëm në impiantet e lidhura me ciklin e karburantit bërthamor: Eurex of Saluggia ( VC) , ITREC e Rotondella (MT), Ipu dhe Opec në Casaccia (RM) dhe FN e Bosco Marengo (AL).

Detyra iu besua Sogin-it në vitin 2001. Në fund të vitit 2021 Sogin ka përfunduar vetëm 30 për qind të punës. Sipas raportit të vitit 2021 të Komisionit Parlamentar, dalja nga energjia bërthamore shtyhet për në vitin 2035 dhe do të kushtojë 7.9 miliardë lekë.

Nga ana tjetër, premtues është eksperimentimi i shkrirjes bërthamore, për të cilin flitet shumë dhe që pritet brenda 30 vjetësh nëse shkon mirë.

Fakti i sigurt është se në çdo rast nuk do të jetë në gjendje të mbulojë nevojat globale për energji dhe mendohet si një stabilizues i burimeve të rinovueshme, por jo konstante.

Ndaj ka kuptim të shtyhen politikat e kursimit të energjisë, investimet më të mëdha në burimet e rinovueshme dhe kërkimin shkencor, sepse përparimi teknologjik mund të bëjë të mundur atë që nuk është ende e mundur.

Marrë nga “Corriere della Sera”, përshtatur për “Albanian Post”.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.