Brazili vë baste për një kthim në kapitalizmin shtetëror

Nën diellin e ndezur, punëtorët po i japin prekjet e fundit një sipërmarrjeje industriale që deri vonë dukej e destinuar të mbetej e papërfunduar.

Projekti Abreu e Lima u prezantua fillimisht në vitin 2005 nga presidenti i atëhershëm Luiz Inácio Lula da Silva si rafineria e parë e re e naftës në Brazil në dekada të tëra.

Përfundoi një nga më të shtrenjtat në botë.

Pasi vlerësimet e kostos u rritën në 20 miliardë dollarë, zhvillimi do të mbahej nga kritikët e Lula-s si një monument për humbjen, korrupsionin dhe paaftësinë gjatë qeverisjes së Partisë së tij të Punëtorëve ose PT.

E kapur në një skemë ryshfeti politike që vodhi miliarda nga kompania e naftës Petrobras e kontrolluar nga shteti, ndërtimi i saj u ndërpre në vitin 2014 nën pasardhësin e zgjedhur të Lulës, Dilma Rousseff, me vetëm gjysmën e objektit të planifikuar në funksion.

Megjithatë, pasi politikani 78-vjeçar fitoi një mandat të tretë jo radhazi si president vitin e kaluar, aktiviteti ka rifilluar për të përfunduar fabrikën, që ndodhet një orë larg Recife, kryeqyteti i shtetit verilindor Pernambuco.

Zgjerimi i rafinerisë bie në një program më të gjerë të punëve publike që është një shtyllë e planeve të krahut të majtë veteran për të nisur ekonominë më të madhe të Amerikës Latine dhe për ta tërhequr atë nga një periudhë e zgjatur mediokriteti.

Që nga kthimi në pushtet, Lula është përpjekur të forcojë rolin e shtetit në përpjekjen e tij për të hequr standardet e ndenjura të jetesës në vendin prej më shumë se 200 milionë banorësh.

Sipas planit për ekonominë, administrata e tij ka rritur pagesat e mirëqenies, ka lehtësuar kufizimet mbi shpenzimet publike, ka premtuar përmirësime të infrastrukturës dhe ka zbuluar një agjendë të gjelbër që synon tërheqjen e kapitalit të huaj.

Megjithatë, kritikët thonë se qasja e tij më praktike kërcënon të ringjallë një model të diskredituar të zhvillimit statistik që shkoi keq në të kaluarën.

Brazili kaloi një bum global të mallrave të nxitur nga Kina në fillim të shekullit të XXI-të për t’u bërë një i dashur i tregjeve në zhvillim, përpara një aksidenti brutal pothuajse një dekadë më parë, ndërsa çmimet për lëndët e para ranë.

Kundërshtarët thanë se shpenzimet e tepërta të PT-së dhe ndërhyrja politike nën Rousseff ishin faktorë kyç në recesionin më të keq të vendit në një shekull.

Zyrtarët e administratës njëvjeçare mbrojnë performancën duke vënë në dukje tregues pozitivë, si rënia e papunësisë, inflacioni dhe rritja.

Parashikimet fillestare të vitit të plotë nga analistët për rritjen e PBB-së nën 1 për qind në vitin 2023 janë përmirësuar në gati 3 për qind përpara numrave të tremujorit të katërt.

I ndodhur larg konfliktit ndërkombëtar dhe me burime të bollshme natyrore, avokatët e Brazilit thonë se vendi është në një pozicion ideal për të përmbushur potencialin e tij të vlerësuar prej kohësh.

Por investitorët dhe ekonomistët mbeten skeptikë ndaj planit të lojës ekonomike të Lula-s të drejtuar nga shteti.

Nëse ai shihet se ka humbur kontrollin e llogarive publike, ata paralajmërojnë se do të jetë e vështirë për bankën qendrore të vazhdojë të ulë normën bazë të kredisë, e cila në 11.75 për qind po ushtron një zvarritje të aktivitetit.

Me parashikimin e rritjes së PBB-së që do të ftohet gjatë vitit të ardhshëm, presidenti përballet me një zgjedhje: të marrë një rrugë makroekonomike më të moderuar – ose të dyfishojë shpenzimet në një përpjekje për të rindezur rritjen, me rrezikun e përsëritjes së historisë.

E vendosur në bregun e verilindjes së varfër të Brazilit, në një shtet të ndërtuar mbi tregtinë koloniale të sheqerit, zona metropolitane e Recife ishte një mikrokozmos i bumit dhe shkatërrimit të fundit të vendit.

Gjatë epokës së PT-së, mijëra vende pune u krijuan nga rafineria dhe kantieri detar i afërt i Atlântico Sul, i cili u hap në vitin 2008 dhe u faturua si më i madhi në hemisferën jugore.

Një politikë industriale e nënshkrimit të Lula-s synonte të ringjallte industrinë kombëtare të ndërtimit të anijeve me porosi të cisternave dhe platformave të Petrobras.

Por më pas, në vitin 2014, një hetim mbarëkombëtar zbuloi një mashtrim për ryshfet për kontrata me qendër gjigantin e naftës, duke çuar në burgosjen e dhjetëra politikanëve dhe biznesmenëve.

Vetë Lula vuajti dënimin për korrupsion që më pas u rrëzua.

Së bashku me skandalin, një rënie në çmimet e naftës së papërpunuar bëri që Petrobras të anulonte një numër blerjesh anijesh, duke i dhënë një goditje të rëndë kantiereve detare vendase tashmë të rrënuara nga tejkalimet buxhetore, dërgesat e vonuara dhe problemet financiare.

Pushimet masive në portin dhe kompleksin industrial Suape, vendi i madh ku ndodhet rafineria dhe kantieri detar, jehonë në të gjithë ekonominë lokale.

Trazirat kombëtare që pasuan ndihmuan në largimin e Rousseff nga detyra me shkarkim në vitin 2016 dhe ndotën trashëgiminë e Lula-s, një ish-sindikaliste e lindur në Pernambuco përpara se të transferohej në São Paulo si fëmijë.

Gjatë qëndrimit të tij të parë në detyrë, ai fitoi vlerësime për nxjerrjen e 20 milionë qytetarëve nga varfëria në një nga shoqëritë më të pabarabarta në botë përmes përfitimeve sociale.

Këto ëndrra ende mund të realizohen. Tani e kryesuar nga një aleat i Lula-s, Petrobras planifikon të vendosë përsëri porosi në kantieret detare vendase, ndërsa nis një rritje masive të parashikimit të prodhimit në det të hapur për të katapultuar Brazilin në nivelin më të lartë të prodhuesve të naftës së papërpunuar.

Por për të pasur sukses, industrisë do t’i duhet të kapërcejë faktorët që më parë e lanë atë në përpjekje për të qenë konkurruese dhe për të përmbushur afatet.

Kjo do të përfshijë trajtimin e çështjeve të thella strukturore si burokracia, infrastruktura e dobët logjistike, mungesa e aftësive dhe burokracia shtetërore e ngathët. Së bashku këta faktorë kontribuojnë në atë që njihet si custo Brasil – kostoja e ngritur e të bërit biznes në vend.

Miratimi i fundit i një amendamenti kushtetues për të thjeshtuar sistemin kompleks të taksave të vendit u mirëprit gjerësisht si një hap në drejtimin e duhur, me S&P që përmirësoi vlerësimin sovran të Brazilit një shkallë, megjithëse është ende nën shkallën e investimit.

Ai ndoqi reforma të tjera miqësore ndaj tregut nga qeveritë pararendëse të krahut të djathtë, duke përfshirë rishikimet e kodit të ngurtë të punës dhe dispozitave të pensioneve.

Nën paraardhësin e ekstremit të djathtë të Lula-s, Jair Bolsonaro, ministrat ndoqën privatizimin dhe një qeveri më të vogël.

Por sfida është e ashpër.

Produktiviteti i Brazilit – prodhimi për orë të punuar, thelbësor për rritjen e prosperitetit të një kombi – u rrit me vetëm 0.5 për qind çdo vit në katër dekadat deri në vitin 2022, sipas Institutit Getúlio Vargas.

Në përpjekjen për të nxitur rritjen, administrata e Lula-s është kthyer në një formulë të vjetër.

I prezantuar në bujë në gusht, programi i ri i qeverisë për punët publike – Programi i Përshpejtimit të Rritjes, ose PAC – rivlerësoi emrin e dy nismave të mëparshme me rekorde me kuadrate.

Nën PAC 1, të nisur nga Lula në vitin 2007, vetëm një e katërta e projekteve u realizuan në mënyrë efektive, sipas analizës nga konsulenti Inter B. Për PAC 2, i prezantuar tre vjet më vonë nën Rousseff, shifra u rrit në 36 për qind.

Zyrtarët, megjithatë, këmbëngulin se përsëritja e fundit është e ndryshme. Ajo ka prioritet përfundimin e projekteve të papërfunduara dhe do të ketë përfshirje më të madhe të sektorit privat përmes koncesioneve dhe partneriteteve.

Nga 290 miliardë dollarë të investimeve të synuara deri në vitin 2026, do të ketë 76 miliardë dollarë fonde federale.

Pjesa tjetër pritet të vijë nga financimi i bankave, lojtarët privatë dhe ndërmarrjet shtetërore si Petrobras.

Një fokus tjetër kyç është promovimi i sipërmarrjeve që luftojnë ngrohjen globale.

Strategjia synon të ndryshojë një të ashtuquajtur deindustrializim “të parakohshëm” dhe mbështetësit e Lula-s thonë se shenjat e hershme janë inkurajuese.

Prodhuesi kinez i automjeteve BYD vitin e kaluar njoftoi se do të fillojë prodhimin e makinave elektrike në Brazilin verilindor si pjesë e një investimi prej 3 miliardë dollarësh.

Kryetari lokal i kompanisë, Alexandre Baldy, thotë se vendimi ishte rezultat i angazhimit të Lula-s për dekarbonizimin dhe takimit të tij me themeluesin e kompanisë në një udhëtim në Kinë.

Ardhja e BYD tregon se burimet natyrore të vendit mund të shndërrohen në “industri të fundit”, sipas ekzekutivit.

Për të ndihmuar prodhimin vendas, qeveria po vendos tarifa për automjetet elektrike të importuara.

Megjithatë, disa ekonomistë të zakonshëm janë të kujdesshëm ndaj proteksionizmit dhe dhurimeve të korporatave, duke argumentuar se izolimi nga rivalët e huaj historikisht shpesh çoi në mungesë të konkurrencës në prodhimin brazilian, të tillë si automobilat.

Dhe ka pak hapësirë për manovrim në buxhetin federal të Brazilit, pasi rreth 90 për qind e tij është caktuar për artikuj jo-diskrecionalë si sigurimet shoqërore dhe pensionet.

Administrata synon të financojë shpenzime shtesë me rritjen e mbledhjes së të ardhurave.

Ministri i Financave Fernando Haddad ka thënë se qëllimi është t’i jepet fund përjashtimeve, zbrazëtirave dhe shmangies, në vend që të rritet barra e përgjithshme e taksave tashmë e ngritur e vendit.

Përveç dyshimeve nëse kjo është realiste, shqetësimi në qarqet e korporatave është një rritje në nivelet e huamarrjes.

Borxhi publik, aktualisht në 74 për qind të PBB-së, është relativisht i lartë për një ekonomi në zhvillim. Skeptikët paralajmërojnë për efektet e mundshme të dëmtimit për inflacionin dhe besimin e investitorëve.

Pas shkarkimit të Rousseff, u miratua një amendament kushtetues që kufizoi rritjen e buxhetit në inflacion.

Investitorët e konsideruan atë si gur themeli të besueshmërisë fiskale.

Që nga kthimi i Lula-s, ai është zëvendësuar me një sërë rregullash më të lira që, ndërkohë që vendosin kufizime të caktuara, kërkojnë që shpenzimet të rriten në terma realë.

Kuadri i ri premton gjithashtu rritje graduale të suficiteve primare buxhetore – pra, para pagesave të interesit – pas balancimit të llogarive në vitin 2024.

Ndërsa objektivi i deficitit zero të këtij viti mbrohet nga Haddad, Lula ka sugjeruar se mund të mos arrihet. Ai po përballet me presionin nga partia e tij për të shpenzuar më shumë përpara zgjedhjeve të rëndësishme komunale në tetor.

Teksa Lula thotë se qëndrimi i tij i mëparshëm në detyrë është dëshmi e mirëbesimit të tij fiskal, kritikët e akuzojnë atë se ka nisur më vonë një fazë më ekspansioniste të përqafuar nga Rousseff.

Dhe megjithëse një Kongres i fuqishëm i dominuar nga konservatorët mund t’i rezistonte çdo kthese radikale, dyshimet e investitorëve mbeten.

Vizioni i Lula-s për të ringjallur industritë e rënda të shkollave të vjetra duke stimuluar sektorë të rinj inovativë do të testohet në kompleksin e portit Suape.

Menaxheri i përgjithshëm i rafinerisë Petrobras, Marcio Maia, thotë se zgjerimi do të dyfishojë kapacitetin e përpunimit, duke ndihmuar në uljen e varësisë nga importet e naftës.

“Është shumë e rëndësishme për Petrobras dhe për Brazilin.”

Megjithatë, si shtetet e tjera në verilindjen me erë dhe me diell, Pernambuco konsiderohet gjithashtu si një qendër e mundshme për hidrogjenin e gjelbër (H2) – një lëndë djegëse e pastër e prodhuar nga energjia elektrike e rinovueshme.

Guvernatorja e shtetit Raquel Lyra, nga një parti e qendrës së djathtë, e përshkruan këtë si një cikël të ri zhvillimi.

“Ne kemi një dritare të jashtëzakonshme mundësish. H2 i gjelbër mund të eksportohet në Evropë, e cila është në krizë për shkak të luftës në Ukrainë”.

Marrë nga “Financial Times”, përshtatur për “Albanian Post”.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.

/Albanianpost.com