Në Napoli, Anri Sala mbërriti së fundmi për të prezantuar një vepër të nisur më shumë se një vit më parë, e përfshirë nga Parku Arkeologjik i Pompeit në programin e artit bashkëkohor “Pompeii Commitment”.
Lëndë arkeologjike.
Por prania e tij sot në qytet është edhe për shkak të ndarjes së një sërë veprash të pabotuara, në qendër të ekspozitës së inauguruar në galerinë Alfonso Artiaco, të cilat e shohin atë të mendojë edhe një herë për teknikën e afreskut, në raport me dimensionin kohor të praktikës artistike.
Më tej, kërkimi i artistit shqiptar buron nga magjepsja e tij me kohën, e cila hulumton thyerjet e krijuara nga marrëdhëniet midis imazhit, arkitekturës dhe zërit.
Kështu shkoi edhe në Pompei, për projektin Digital Fellowship, i cili e sheh atë si protagonist – në cilësinë inauguruese – së bashku me stilistë të tjerë ndërkombëtarë, artistë dhe mendimtarë, Sala punoi në kastet e dy viktimave të shpërthimit të Vezuvit në 79 para Krishtit dhe në një instrument të lashtë frymor të gjetur në zonë, duke propozuar një elegji kushtuar banorëve të lashtë të Pompeit.
Nuk është rastësi që Body Double, siç titullohet hulumtimi, ka pasur edhe një zhvillim muzikor, në formën e vinilit (kuruar nga Marcella Beccaria dhe Andrea Viliani), i sapo prezantuar në Muzeun Madre dhe i disponueshëm në një edicion të kufizuar.
Online, në faqen e internetit të Pompeit Commitment është e mundur të rigjurmohet gjeneza, evolucioni dhe objektivat e projektit; por me artistin donim të thelloheshim më thellë në kompleksitetin e këtij kërkimi në horizontin më të gjerë të art-bërjes së tij.
Intervista e Anri Sala për “Artribune”: Koha, imazhi, zëri
Çfarë është koha?
Koncepti përmban shumë kuptime, por masa e kohës që më intereson më shumë është ai çasti që aspiron të jetë njëkohësisht një pararojë e së ardhmes dhe një gjurmë e së shkuarës.
Ai momenti kalimtar në të cilin e kaluara kalon në të ardhmen: kur një frymë shndërrohet në tingull ose një mendim kthehet në veprim.
Dhe si zhvillohet marrëdhënia midis imazhit, arkitekturës dhe zërit në dimensionin kohor?
Koha ndikon në secilin prej këtyre mediumeve në një mënyrë të veçantë.
Nëse imazhet përfaqësojnë kohën, arkitektura e përmban atë dhe zëri e mat atë.
Megjithatë, kur këto nocione të dallueshme të kohës takohen në trajektoren e tyre me përvojën e spektatorit, vizitorit ose dëgjuesit, ato prodhojnë një përvojë tjetër të përkohshme, në të cilën përshtypje të veçanta bashkohen dhe vendosen përballë, për të prodhuar një ndjesi të mëtejshme: pikërisht dimensionin që unë dëshiroj të vë në skenë. kur konceptoj një ekspozitë.
Për shembull, cilësia e vazhdueshme e gjurmëve vizuale ose jehonës së tingullit – mënyra se si një imazh ose tingull vazhdon pas krijimit të tij fillestar – zbulon më shumë për imagjinatën tonë dhe rrethinën tonë sesa imazhi origjinal, para fragmentimit të tij ose tingulli origjinal, para tij bëhet një jehonë.
Puna juaj shpesh nis nga një kërkim që gërmon në kërkim të fragmenteve të humbura: si mund të imagjinohet e ardhmja duke e kërkuar në “rrënojat” e së shkuarës?
Gërmimi në të kaluarën në kërkim të fragmenteve – qofshin ato dokumente arkivore apo artefakte – mund t’i ofrojë artistit perspektiva të reja interpretimi, siç bën një aparat fotografik me rreze infra të kuqe kur zbulon gjatësi vale që nuk dallohen me sy të lirë.
Unë nuk i drejtohem gjërave të së kaluarës si fosile për t’u nderuar në formën e tyre origjinale. Unë i trajtoj ato si forma të gjalla dhe organizma që marrin frymë, të cilat mund të evoluojnë, për të na lejuar të dëgjojmë se si rezonojnë në të tashmen.
Ndodh, për shembull, kur i qaseni muzikës nga e kaluara si pjesë e procesit krijues.
Shpesh kam zgjedhur të punoj me kompozime të famshme si “Nata e Shndërruar” e Schoenberg, “Koncerti për piano për dorën e majtë” të Ravelit apo “Elegjia e Stravinskit për violën solo”, sepse këto kryevepra, pavarësisht se janë të parakohshme për kohën e tyre, thonë shumë për shoqërinë në të cilën ndodheshin, proceset e lindura dhe historike.
Këto kompozime i shoqëroj drejt së ardhmes së tyre dhe gjatë rrugëtimit materializohen dukuri të reja muzikore.
Ravel Ravel (2013) na lejon të dëgjojmë forma të muzikës që datojnë pas kompozimit origjinal të Ravelit, të tilla si aludime të xhazit ose sinkopimit që i bëjnë jehonë veprave të Steve Reich.
Në mënyrë të ngjashme, në The Present Moment (2014), kompozimi i dhomës së Schönberg, duke përshkuar hapësirën e instalimit, sugjeron tinguj dhe nxit veprime që i bëjnë jehonë proceseve të tilla si serializmi në muzikë, ndarja e punës dhe specializimi në prodhimin industrial.
Evolucione që mund të kishte parashikuar Nata e shpërfytyruar, por që do të shpërthyen më vonë në histori.
Ju jeni veçanërisht të interesuar për ngjarjet njerëzore të anashkaluara nga historia e madhe. A është detyra e artit bashkëkohor të riaktivizojë lidhjet e prishura?
Ndërsa rivendosja e lidhjeve të humbura mund të mos jetë qëllimi kryesor i artit bashkëkohor, padyshim që është një nga dhuratat e tij. Nëpërmjet praktikës sime si artist, jam i interesuar të zbuloj vazhdimësi alternative që ndryshojnë nga leximet lineare të ngjarjeve shumë shpesh të lidhura me Historinë.
Përpiqem t’i jap zë kundërnarrativave të jehonës ndaj rrëfimit të burimit të saj, duke shpresuar se kontekstet periferike ose ngjarjet e fshehura në foletë e historisë mund të na ndriçojnë me veçoritë e tyre të anashkaluara.
Mënyra se si një artist lidhet me modusin dhe përmbajtjen, transparencën dhe paqartësinë, si dhe të dukshmen dhe subkoshiencën, mund të pasurojnë të kuptuarit tonë si për të kaluarën ashtu edhe për të tashmen.
Anri Sala në Pompei: Si lindi Double Body
Si ishte takimi me Pompein? Çfarë reflektimi shkaktoi?
Gjatë një vizite të parë në vendin arkeologjik të Pompeit, u godita shumë nga kastet e viktimave të shpërthimit.
Kështu, kur u ftova të merrja pjesë në projektin Pompeii Commitment, duke pasur mundësinë të përfitoja nga kontributi shkencor i ekipit të punës së Pompeit, vëmendja ime u tërhoq nga zbulimi i vitit 2020 në rajonin Civita Giuliana, ku arkeologët sollën eshtrat e dy individëve, të cilët u nxorrën në dritë duke bërë gipsa.
Është ndoshta një skllav i ri me zotërinë e tij, i cili vdiq në shpërthimin e dytë të Vezuvit, më 25 tetor 79 para erës sonë, i cili vrau ata që i kishin mbijetuar rrjedhës së lavës një ditë më parë.
Ajo që më bëri përshtypje është intimiteti i sugjeruar nga trupat e tyre, që pothuajse prekin njëri-tjetrin.
Kjo rrethanë dramatike, që bashkon fatet e këtyre dy individëve, katalizoi projektin tim krijues, së bashku me përsëritjen e temës së “dyfishit”, që karakterizon edhe elementin tjetër të marrë në konsideratë, një aulos, një instrument muzikor me dy kallama. nganjëherë quhet “fyell i dyfishtë”.
E lidha këtë instrument të lashtë, strukturën e tij të veçantë dhe dy tingujt e njëkohshëm, por të veçantë që ai mund të lëshojë, me dualitetin e shpërthimeve dhe viktimave të përmendura më sipër. Kjo marrëdhënie më frymëzoi të kuptoj se si të përfaqësoj si hapësirat e banuara nga dy trupat, ashtu edhe tingujt e vazhdueshëm të lëshuar nga aulos, veçanërisht për “tonin e kombinuar” që mund të krijojë ky instrument, një “ton i tretë” i cili është një psikoakustik nga -produkt, i krijuar nga kombinimi i dy notave të njëkohshme dhe shumë të ngjashme, të luajtura vazhdimisht dhe me intensitet.
Ky “ton i tretë” është sa një iluzion aq edhe i vërtetë. Dhe ky reflektim mbi realitetet e dyfishta por divergjente më bëri të shqyrtoj episodet e pasqyrimit, transformimit dhe përsëritjes, bazuar në elementë të ngjashëm dhe të kundërt.
Imagjinoj se qasja me aktorët ishte intensive: u përpoqët të riprodhoni frymëmarrjen e tyre…
Kohëzgjatja e kompozimit muzikor të krijuar rrjedh nga llogaritja e kohës së marrë nga vëllimi i ajrit që mbetet në trupa – një hapësirë e bërë e prekshme nga vëllimi i derdhjeve të suvasë – për të rrjedhur përmes një aulos të luajtur nga fryma e një muzikanti.
Body Double vendos një ekuivalencë matematikore dhe poetike midis kohëzgjatjes së pjesës muzikore dhe vëllimit të ajrit të lënë nga trupat e bllokuar në lavë.
Falë ndihmës së çmuar të Stefan Hegelit, profesorit të muzikës antike, ndër të paktët sot të aftë për të luajtur aulos, u bë e mundur të prodhohej përsëri muzikë me një instrument që kishte qëndruar i heshtur për gati dy mijë vjet, duke përdorur frymën imagjinare të fundit. nga pothuajse bashkëkohësit e saj.
Puna konsiston edhe në prodhim grafik…
Dy vizatime janë pjesë e këtij projekti.
E para kap një pamje ajrore të kallëpeve të suvasë, duke theksuar se ku preken trupat, sikur një linjë të shtrihet pa probleme nga një formë në tjetrën; vizatimi i dytë përfytyron një skenë nga disa çaste më parë, në të cilën njëri nga dy burrat shfaqet i paqëndrueshëm në këmbë, ndërsa tjetri tashmë ka rënë, por mbetet në gjunjë.
Për më tepër, kam punuar gjerësisht në hartimin e diskut që shoqëron këtë projekt. Vinili është projektuar me një bazë transparente që përmban modele gri, që rrethojnë etiketën qendrore, që të kujton një dritare që mjegullohet kur marrim frymë në një ditë të ftohtë: Doja të evokoja frymën e fundit nga figurat e ndërthurura.
Praktika dhe shijimi i artit sipas Anri Sala
Mbi të gjitha, përmes tingullit ju përforconi dimensionin eksperimental të punës suaj. Çfarë lloj përdorimi imagjinoni për veprat tuaja në epokën e hiperlidhjes dhe konsumit të menjëhershëm?
Arti ka aftësinë të zgjerojë këndvështrimet tona dhe të sfidojë besimet, supozimet ose zakonet tona të rrënjosura, të gjitha duke shmangur një ton pedagogjik ose didaktik.
Duke vënë në pikëpyetje normat e pranuara përgjithësisht, ai i jep kuptim margjinalit dhe e drejton vëmendjen tonë në zona të papritura dhe hapësira të nënvlerësuara.
Unë e konsideroj këtë një akt shumë politik, pasi ndihmon në zgjerimin e fushës së vizionit të një shoqërie përtej titujve të lajmeve të përditshme dhe qendrave të vëmendjes: është terren pjellor për ide të reja në një peizazh diskursiv shpesh steril, i cili tenton të mbyt mendimin e pavarur.
Si formohen bashkëpunimet me muzikantët dhe producentët që përfshini në projektet tuaja?
Tingulli dhe muzika janë shpesh në qendër të ideve të mia, për pasojë disa bashkëpunime zhvillohen që në fillim të rrugëtimit. Pikërisht atëherë fillon krahasimi im me dizajnerin e zërit Olivier Goinard, ose me muzikantin André Vida, për të përmendur disa, që më shoqëruan në kërkimin muzikor për një ide.
Kam pasur gjithashtu mundësinë të punoj me muzikantë të tjerë të jashtëzakonshëm, si Jemeel Moondoc, Louis Lortie, Jean-Efflam Bavouzet, Gérard Caussé ose Bertrand Chamayou.
Jeni duke punuar në projekte të reja?
Këtë vit u fokusova sërish te arti i afreskut, medium që e zbulova dhe u fokusova në mesin e viteve 1990.
Në atë kohë, shpejtësia e ndryshimeve shoqërore dhe politike në Shqipëri kishte krijuar tek unë një dëshirë për përthithje dhe përqendrim: më tërhoqi procedura e shtresuar dhe e artikuluar në kohë e pikturës së afreskut, sepse ndihmonte në largimin e gjesteve të trashëguara piktoreske, duke dhënë shkëlqyeshëm rëndësi për idenë e kompozimit me dhe me kalimin e kohës.
Afresku, për shkak të brishtësisë së suvasë së freskët, nuk lejon penelata të nxituara dhe gjeste të forta dhe të detyron të përqendrosh vëmendjen në shtresimin e pigmenteve: duhet të kuptosh se si t’i aplikosh dhe në çfarë radhe, duke mbetur në harmonizohen me kalimin e kohës dhe natyrën e materialeve.
Zbulimi i imazhit nga thellësia e suvasë së freskët, në vend që t’i linte penelatat e mia të impononin imazhin e tyre në një sipërfaqe të vendosur, më njohu me një hapësirë dhe qasje të veçantë për eksplorimin artistik: besoj se ishte përvoja e afreskut që më çoi më pas drejt fotografisë dhe video.
Tani puna ime mbi afresket është ekspozuar në Galerie Chantal Crousel në Paris dhe në Galleria Alfonso Artiaco në Napoli.
Intervistë e Anri Sala, dhënë për gazetaren Livia Montagnoli në mediumin Artribune
Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.
/Albanianpost.com
