Canova, Caravaggio dhe estetika e dhimbjes

Përsëri Caravaggio, gjithmonë Caravaggio. Vitin e kaluar u krahasua me Burri-n dhe Pasolini-n në Mart të Rovereto-s. Tani është futur mes gipseve të Antonio Canova-s, në një mjedis të kuruar nga Contemplazioni, për ekspozitën e Vittorio Sgarbi, e cila hapet më 1 maj në Possagno.

Dritat dhe hijet që shoqërojnë veprën, si dhe biografia e Caravaggio-s përfaqësojnë qartë një nga fiksimet e tij të dukshme.

Sgarbi e tërheq lexuesin në një labirint referimesh: të cilat së pari duket se i përjashtojnë, pastaj dyshojnë dhe më në fund ngulisin që Antonio Canova ishte në gjendje të shihte Magdalenën në ekstazë që Caravaggio pikturoi në agimin e shekullit XVII.

Canova do të ishte ndikuar nga përcaktimi i fundit i Magdalenës së tij, e bërë në vitet e pjekurisë së tij.

Nëse duket vështirë për t’u besuar që Canova e njihte vajin e Caravaggio-s në kanavacë, është e sigurt se si lotët, ashtu edhe dhimbja e treguar nga Shenjtori, janë tema e punës së tyre.

Te Caravaggio, ajo shfaqet e përlotur dhe e zhveshur, ndërsa nga Canova në lot dhe me zemër të zhveshur.

Ne nuk e dimë sa keqdashje vendosi Caravaggio në temën e tij, ndërsa mbetet një gjurmë e një vetëdijeje të sigurt nga ana e Canova-s që i shkruan Quatremère de Quincy:

“Unë ekspozova një model tjetër të një Magdalene të dytë, të shtrirë në tokë dhe duke i rënë të fikët pothuajse nga dhimbja e tepërt e pendimit të saj: një temë që më pëlqen shumë dhe që më ka sjellë shumë keqardhje dhe shumë lëvdata lajkatare”.

Linjat e këtij lloji shfaqen në shikim të parë të denjë për një emër jo shumë ndërtues: cinik. Por ajo që skulptori i madh i shkroi kritikut artistik francez në fillim të shekullit të nëntëmbëdhjetë është përkundrazi në mënyrë të përkryer në përputhje me një konceptim të dhimbjes fizike, absolutisht e pakuptimtë për ne bashkëkohësit, por që në të vërtetë zgjati me shekuj.

Këtu vjen në ndihmë reflektimi i Byung-Chul Han, i cili në Shoqërinë pa dhimbje përkundrazi identifikon saktësisht në dhimbje një konstrukt të saktë shoqëror, duke na kujtuar se si shoqëria pre-moderne, ajo e dëshmorëve dhe shenjtorëve, ka mbajtur gjithmonë një marrëdhënie intime.

Misticizmi i krishterë arrin pikën e saj të fantazmagorisë maksimale në figurat e Shën Terezës së Avilës. Në grupin e famshëm të mermerit nga Bernini pa asnjë kufizim, Shenjtori pret në një lugë shigjetën e artë që do t’i shpojë zemrën. Këtu dhimbja me të vërtetë “do të thotë”, thellon marrëdhënien me Zotin, prodhon një intimitet që e asimilon atë me ngjarjen erotike.

Për Canova-n si për Caravaggio-n, dhimbja është plotësuese e bukurisë.

“Dhimbja, sipas fjalëve të Byung-Chul Han, shtyn frymën për të ndërtuar një botë kundër shpëtimit, zhyt gjithçka në një dritë të re dhe joshëse, dhimbja gjallëron imagjinatën”.

Në “shoqërinë analgjezike” në të cilën jetojmë, përkundrazi, dhimbja është e privuar nga çdo histori: është e pamundur ta bësh atë në gjuhë, mbase ta mbulosh me një pamje edhe tërheqëse dhe në njëfarë mënyre të tallesh me të.

Dhimbja e hequr nga çdo estetikë është sot vetëm një çështje kimike dhe mjekësore. Diçka jo vetëm për t’u shmangur, por për t’u fshehur në çdo mënyrë: dhimbja i përket më së shumti botës së të dobëtve, të varfërve. Nuk ka të bëjë me trupin performues që vendosim çdo mëngjes.

Por edhe këtë herë është një iluzion: vetëm ndryshe. Për shkak se dhimbja në jetën e çdo individi është ende një nga gjërat që nuk mund të zhduket, as tani dhe as kurrë.

Përshtatur nga Huffington Post për Albanian Post

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.