Charles Lindbergh, 50 vjet pas vdekjes së tij: fluturimi i parë i vetëm mbi Atlantik, simpatitë e tij naziste, roli i tij në rrëmbimin dhe vrasjen e djalit të tij

Idhulli i masave dhe njeriu i rekordeve, një lloj “heroi i shekullit të XX” që përfundoi në faqet e para të shumë gazetave në mbarë botën, kur në maj 1927 ishte i pari që përfundoi – i vetëm dhe pa u ndalur – një fluturim kalim në Atlantik.

Por ajo e Charles Lindbergh, i cili vdiq më 26 gusht 50 vjet më parë, në 1974, ishte një histori me më shumë hije sesa drita. Për simpatitë e tij naziste dhe antisemitizmin e tij, por edhe për përfshirjen e tij të supozuar në rrëmbimin dhe vrasjen e djalit të tij të parë (që frymëzoi Agatha Christie në romanin e saj më të famshëm, Vrasja në Orient Express).

Përpjekjet e para

Gjithçka filloi me një bast. Në vitin 1919, manjati francez Raimond Orteig, pronar i një zinxhiri hotelesh në Shtetet e Bashkuara dhe Kanada, ofroi 25 mijë dollarë për këdo që arrinte të arrinte në Paris nga Nju Jorku duke fluturuar pa ndalesë.

Kishin kaluar 16 vjet që kur vëllezërit Wright arritën të hidhnin në ajër një makinë të motorizuar “më të rëndë se ajri” me një pilot në bord për herë të parë në histori.

Tashmë në vitin 1919 anglezët John Alcock dhe Arthur Brown kishin përfunduar kalimin e parë në Atlantik, nga St. John’s (në bregdetin e Kanadasë) në Irlandë. Por udhëtimi nuk i plotësoi kërkesat e Orteig. Prandaj pasuan tentativa të tjera (tragjike). Ai i René Paul Fonck, në shtator 1926, me aeroplanin e tij i cili mori flakë ende pa u ngjitur në qiell: dy anëtarë të ekuipazhit vdiqën, ai u shpëtua si mrekulli. Ose ajo e dy aviatorëve të tjerë francezë, të cilët vitin e mëpasshëm u fundosën në Atlantik dhe nuk u gjetën më.

Fluturimi i Lindbergh

Lindbergh, i lindur në Detroit në 1902 nga prindër të pasur suedezë, filloi të fluturonte në moshën 20 vjeçare, në vitin 1922, kur u regjistrua si aviator student në Korporatën Nebraska Air Craft në Lincoln.

Në vitin 1924 ai u pranua në kursin e pilotëve të aviacionit ushtarak, në 1925 mori licencën dhe u punësua si transportues letrash në rrugën Saint-Louis-Chicago për Robinson Aircraft Corporation, në 1926 ai arriti gradën e kapitenit.

Ishte një pilot pak i njohur me vetëm disa muaj fluturim pas tij kur vendosi të pranonte sfidën e Orteig në Atlantik.

Avioni u ndërtua falë sponsorizimit të disa sipërmarrësve: ishte 14 metra i gjerë, tetë metra i gjatë, tre metra i lartë dhe peshonte 2 mijë e 330 kilogramë. Kostoja? 6 mijë dollarë.

Automjeti i riemërtuar Spirit of St. Për të lehtësuar automjetin, Lindbergh eliminoi gjithçka që ai e konsideronte të tepërt: radion, dritat, madje edhe parashutën.

Më 20 maj 1927, pak para orës tetë të mëngjesit, nisja nga Fusha e Roosevelt. Lindbergh kishte me vete një busull, një hartë, disa shishe ujë, dy sanduiçë, një termos kafe dhe 1 mijë e 700 litra benzinë. Videot nga ajo kohë tregojnë një ngritje më shumë se të lëkundur. A do të arrinte avioni i vogël që u ngrit duke rrëshqitur në ajër në anën tjetër të oqeanit? Pas 33 orësh e 39 minutash e 5 mijë e 790 kilometrash, me humbje në lartësi dhe shpesh herë dukshmëri të kufizuar gjatë kalimit, Spirit of St. Louis mbërriti në Paris, në aeroportin Le Bourge.

Emri i Charles Lindbergh bëri histori, duke u bërë i pari që përfundoi një kalim të vetëm të Atlantikut në fluturim, si dhe që fluturoi pa u ndalur asnjëherë për gjithë këto orë.

Ardhja në Paris: “Njeriu i vitit” për Time

Ishin mbi 150 mijë njerëz që e prisnin në pistën e uljes në Paris, dyfishi i një stadiumi të mbushur plot për një finale të Ligës së Kampionëve apo një koncert të Taylor Swift.

Mes asaj turme ishte edhe presidenti i atëhershëm francez në detyrë, i cili vrapoi për të përqafuar Lindbergh dhe që i dha Legjionin e Nderit.

Bëma e “Shqiponjës së vetmuar” përfundoi në faqet e para të të gjitha gazetave.

“Lindbergh e bëri! Për në Paris në 33 orë e gjysmë; Fluturon 1 mijë milje nëpër borë dhe akull; Brohoritja franceze e mbart jashtë fushës” (New York Times), “Lindbergh Lands in Paris” (Chicago Tribune), “Lucky Lindbergh Hops Off on Daring Flight to Paris” (Qytetari i Brooklynit). Dhe Corriere della Sera raportoi gjithashtu lajmin: “Fluturimi New York-Paris përfundoi në 33 orë e gjysmë”.

Në vitin 1927 revista Time e emëroi atë “Njeriu i vitit”.

Jeta pas këtij suksesi

Nëse 150 mijë njerëz e mirëpritën në Paris, pas kthimit në atdheun e tij, në Nju Jork, ishin gati 4 milionë: një nga mundësitë e para për Shtetet e Bashkuara për të demonstruar dhe festuar supremacinë e tyre teknologjike në industrinë e fluturimit të sapolindur.

Atij iu dha Kryqi i Shquar Fluturues nga Presidenti John Calvin Coolidge dhe shumë kompani aeronautike filluan t’i afroheshin atij dhe t’i ofronin kontrata astronomike.

Në vitin 1929 ai u martua me shkrimtaren dhe filozofen Anne Spencer Morrow. Ishte fati i fëmijës së tyre të parë – Charles August – që ndryshoi jetën (dhe reputacionin) e Lindbergh përgjithmonë.

Në vitin 1932 i parëlinduri i tyre u rrëmbye në rrethana misterioze dhe, megjithëse u pagua një shpërblim, ai u gjet i pajetë më 12 maj në New Jersey. Edhe Al Capone u mobilizua nga burgu për të gjetur djalin e vogël, por pa sukses.

Një ish-emigrant gjerman, Bruno Hauptmann, u akuzua për rrëmbimin dhe vrasjen, dhe pavarësisht se kishte deklaruar gjithmonë pafajësinë e tij, ai u dënua me vdekje dhe u ekzekutua në karrigen elektorale në prill 1936.

Por kjo çështje, siç do të shihet së shpejti , ka ende konturet e paqarta edhe sot. Dhe shumë kanë hipotezuar gjatë viteve se vetë Lindbergh ishte i përfshirë.

Admirimi për Hitlerin: “Ai është një njeri i madh”

Rrëmbimi i djalit të tyre dhe vala e vëmendjes mediatike që pati, e bindi çiftin, në vitin 1932, të largoheshin nga Shtetet e Bashkuara për në Angli.

Në vitin 1936, kur Hitleri ishte në pushtet për më shumë se tre vjet, me rekomandimin e qeverisë amerikane, Lindbergh shkoi për herë të parë në Gjermani për të studiuar zhvillimet e aviacionit nazist.

Prej këtu ai u bë një vizitor i rregullt në vend dhe përfundoi duke u magjepsur nga Fuhreri.

“Ai është sigurisht një njeri i madh dhe besoj se ka bërë shumë për popullin gjerman”, i shkroi ai një miku të tij në vitin 1936, disa ditë pas pjesëmarrjes në Lojërat Olimpike të Berlinit.

Dy vjet më vonë, ndërkohë që u transferua në Berlin, atij iu dha ylli i Urdhrit të Shqiponjës Gjermane, një nder që u jepet të huajve për shërbimet e kryera ndaj Rajhut të Tretë, me urdhër të drejtpërdrejtë të Hitlerit.

Më pak se një vit kishte mbetur para pushtimit gjerman të Polonisë dhe shpërthimit të Luftës së Dytë Botërore.

Kthimi në SHBA, beteja kundër ndërhyrjes në luftë

Në vitin 1939 ai u kthye në Shtetet e Bashkuara, duke hyrë në shërbim si kolonel në Forcat Ajrore Amerikane, dhe vitin e ardhshëm ai themeloi Komitetin e Parë Amerikan në Yale (të cilit u bashkuan edhe presidentët e ardhshëm Kennedy dhe Ford) për të kundërshtuar linjën ndërhyrëse të Roosevelt si dhe për të përhapur idetë antisemite që i ishte përmbajtur gjatë viteve gjermane.

Gjithashtu në të njëjtin vit, gruaja e tij botoi “Vala e së ardhmes”, e konsideruar nga shumë si manifesti i nazizmit amerikan, një lloj përkthimi jashtë shtetit i tezave të Mein Kampf.

Këto pozicione në kundërshtim me vijën presidenciale bënë që Roosevelt ta ftonte të kthente dekoratën naziste, por Lindbergh refuzoi, duke e quajtur atë “një fyerje të kotë për udhëheqjen gjermane”, gjë që e detyroi atë të jepte dorëheqjen si kolonel.

Ai u rehabilitua pjesërisht në vitin 1944, kur në Paqësor iu lejua të merrte pjesë në luftën kundër Japonisë, por vetëm si konsulent civil.

Përfshirja e supozuar në rrëmbimin e djalit të tij

Simpatitë naziste, antisemitizmi dhe përplasjet me Roosevelt, megjithatë, nuk arritën ta ndalonin plotësisht famën e Lindbergh, i cili në fund të luftës u rehabilitua nga presidenti i ri Eisenhower dhe rifilloi punën për zhvillimin e luftëtarëve për United Aircraft.

Por në vitin 2020, një ish-gjyqtar nga Kalifornia hodhi një tjetër hije mbi jetën e heroit të kalimit të parë në Atlantik.

Sipas Lise Pearlman, autore e librit “The Lindbergh Kidnapping Suspect No.1: the Man Who Got Away”, ishte Lindbergh ai që shpiku rrëmbimin për të mbuluar vdekjen e fëmijës, i cili në atë kohë ishte vetëm 20 muajsh, aventurë që ndodhi gjatë një eksperimenti mjekësor të kryer me pëlqimin e tij.

Pearlman u kërkoi autoriteteve të New Jersey të bënin publike dokumentet e hetimit të klasifikuara më parë. “U ndoqën shumë pista, një duzinë dëshmitarësh të prokurorisë deklaruan në mënyrë të rreme dhe mbrojtja e Hauptmann nuk u lejua të shihte 90 mijë faqe të hetimit”, tha ish-magjistratja për San Francisco Chronicle, sipas së cilës “njeriu i gabuar u ekzekutua”.

Pearlman është e bindur se Lindbergh iu drejtua një kirurgu të famshëm që mori çmimin Nobel për Mjekësi në 1912, Alexis Carrel, sepse ai ishte i pakënaqur me dobësinë dhe përmasat e djalit të tij.

“Unë mendoj”, shpjegon ajo “se fëmija është operuar nga Carrel me lejen e babait të tij, i cili gjithashtu mund të ketë qenë dëshmitar i operacionit. Ata operuan arterien karotide dhe ndoshta edhe tiroiden, fëmija u mbajt në jetë për gati një muaj, por ai vdiq në tryezën e operacionit”.

Në atë moment, babai dyshohet se organizoi rrëmbimin, i cili ndodhi më 1 mars 1932 brenda gjysmë ore, kohë në të cilën dadoja mungonte në dhomën e djalit të vogël.

Thuhet se Agatha Christie mori frymëzim nga kjo histori për romanin e saj të famshëm Vrasja në Orient Express dhe se rrëmbimi i vogëlushes Daisy Armstrong u frymëzua nga ai i Charles August.

Lindbergh vs. Roosevelt për Shtëpinë e Bardhë

Historia e shqiponjës së vetmuar ka frymëzuar filma dhe romane ndër vite. Njëra prej tyre, “Konspiracioni kundër Amerikës nga Philip Roth”, botuar në vitin 2004, nisi nga një pyetje: çfarë do të kishte ndodhur nëse Lindbergh, në vitin 1940, do të kishte kandiduar për postin në Shtëpinë e Bardhë kundër Roosvelt dhe të kishte fituar ato zgjedhje vendimtare, ndërkohë që bota ishte në luftë?

Si kandidat republikan, Lindbergh fitoi zgjedhjet duke u mbështetur në faktin se Roosevelt, tashmë dy herë president i SHBA-ve, do ta kishte tërhequr vendin në luftë.

Me Lindbergh në Shtëpinë e Bardhë, Shtetet e Bashkuara do të hynin në një pakt jo-luftëtar me Gjermaninë e Hitlerit, si dhe me Japoninë e Perandorit Hirohito, duke u deklaruar neutralë dhe në vend do të rriteshin impulset antisemite.

Por historia – siç e dimë – shkoi në një drejtim tjetër.

Marrë nga Corriere della Sera, përshtatur për Albanian Post

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.