A mundet Mark Rutte ta shpëtojë NATO-n?

Kanë kaluar më shumë se pesë vjet që kur Mark Rutte fitoi një pseudonim. Atë si “pëshpëritësi i Trump”.

Ishte korriku i vitit 2018 dhe Jens Stoltenberg, sekretari i përgjithshëm i NATO-s, i kishte nxjerrë të gjithë, përveç liderëve, ambasadorëve dhe një grushti stafi nga dhoma në selinë e aleancës ushtarake.

Minuta më parë, Donald Trump kishte prishur një diskutim për Gjeorgjinë dhe Ukrainën me një paralajmërim që Shtetet e Bashkuara do të shkonin në rrugën e tyre nëse vendet e tjera nuk do të fillonin të shpenzonin më shumë për ushtritë e tyre.

Gjendja ishte, për ta thënë butë, e tensionuar.

Presidenti francez, Emmanuel Macron, dhe kancelarja e atëhershme gjermane, Angela Merkel, u përpoqën të arsyetonin me presidentin e SHBA-ve, duke u ankuar se buxhetet e mbrojtjes nuk mund të rriteshin thjesht brenda natës, por sipas Timo Koster, një ish-drejtor i politikës së mbrojtjes në NATO, i cili ishte në dhomë, ishte Rutte, kryeministri i Holandës, i cili “shpëtoi” situatën.

Asokohe ai i siguroi presidentit të SHBA-ve se shpenzimet ishin rritur – dhe, më e rëndësishmja, ishte Trump ai që meritonte falënderimet.

Për sa i përket fakteve, ky ishte në rastin më të mirë një pretendim i diskutueshëm.

Shpenzimet mes aleatëve të NATO-s janë rritur që nga administrata e Obamës.

Por argumenti dukej se goditi shenjën e tij.

Në kohën kur Trump iu drejtua shtypit më vonë atë ditë, ai ishte plot zemërim, duke përmendur “një periudhë shumë të mrekullueshme dy-ditore në Bruksel” gjatë së cilës ai kishte arritur “progres të jashtëzakonshëm”.

Sot, duket se aftësitë pëshpëritëse të Rutte do të vihen në provë edhe një herë.

Udhëheqësi holandez është favoriti i largët për të zëvendësuar Stoltenberg si sekretar të përgjithshëm të aleancës kur mandati i tij të përfundojë në tetor.

Ndërkohë, Trump po ecën në rrugën e tij për të siguruar nominimin republikan për president, duke i dhënë atij një shans solid për të rrëzuar Presidentin Joe Biden në nëntor.

Dhe ai tashmë po kërcënon se do t’i lërë në baltë aleatët e Amerikës, duke shkuar aq larg sa të thotë se do të “inkurajojë” Rusinë të sulmojë vendet e NATO-s që nuk përmbushin detyrimet e tyre financiare.

“Midis liderëve të Evropës Perëndimore, Rutte pranoi ndryshimin rrënjësor në sigurinë evropiane”, tha ish-ndihmës Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Camille Grand, tani një anëtar i Këshillit Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë.

“Si një nga kryeministrat më jetëgjatë në Evropë, Rutte përjetoi ngritjen dhe rënien e Trump 1 dhe është i pozicionuar mirë për të përballuar një kandidat të mundshëm Trump 2”.

Procesi i zgjedhjes së një sekretari të përgjithshëm të NATO-s e bën zgjedhjen e një Pape të ri të duket si mishërim i transparencës.

Por përgjithësisht kuptohet se diktohet nga dy rregulla: Së pari, vendimi duhet të jetë unanim midis 31 anëtarëve të aleancës.

Së dyti, janë SHBA-të ato që e japin përfundimisht goditjen.

Një numër emrash të tjerë janë rrotulluar gjithashtu rreth kapelës së renditjes – duke përfshirë kryeministren e Estonisë, Kaja Kallas, ministrin e Jashtëm letonez, Krišjānis Kariņš, dhe presidenten e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, (derisa ajo njoftoi dëshirën e saj për një mandat të dytë në punën e saj aktuale).

Por Rutte është deri tani pretendenti kryesor.

Dy zyrtarë të lartë i thanë prestigjiozes “Politico” këtë javë se Rutte kishte siguruar mbështetjen e dy të tretave të udhëheqësve të vendeve të NATO-s.

Një zyrtar amerikan tha se Joe Biden ishte mes tyre.

Gjermania, Franca dhe Mbretëria e Bashkuar kanë deklaruar gjithashtu mbështetjen e tyre.

Holandezi – gati dy metra – shihet nga shumë njerëz në aleancë si i lezetshëm, simpatik, një tregtar i aftë dhe me prejardhje nga një vend që nuk është as shumë i madh dhe as shumë i vogël.

Edhe për Rusinë, ai nuk është as shumë i butë dhe as shumë i ashpër.

Në vendin e tij, Rutte-s po i vjen fundi i 13 viteve në pushtet – duke e bërë atë kryeministrin më jetëgjatë në historinë holandeze dhe udhëheqësin e dytë më të gjatë në Evropë pas Viktor Orbanit të Hungarisë.

Në të njëjtën kohë, megjithëse ai njihet në Holandë si “kryeministri i Houdinit” për aftësinë e tij për të shmangur rrezikun politik, Rutte duket se më në fund po i mbaron afati.

Ai dha dorëheqjen vitin e kaluar përpara zgjedhjeve në të cilat politikani i ekstremit të djathtë, Geert Wilders, zuri vendin e parë.

Koha e Rutte-s në pushtet i ka dhënë atij përballje me të dy pretendentët e mundshëm për Shtëpinë e Bardhë.

Mediat holandeze kanë raportuar se si Trump ashtu edhe Biden kanë vlerësuar më parë interesin e tij për postin.

Rasti më i fundit ishte në janar 2023 gjatë një vizite kokë më kokë me Biden në Washington, në të cilën presidenti i SHBA-ve i dha Rutte-s nderin e rrallë për t’u ulur pas tryezës së tij në Zyrën Ovale.

Një foto e rastit kapi Rutte-n duke marrë telefonin e presidentit për habinë e dukshme të Biden.

Biden, sipas një zyrtari amerikan, e gjeti Rutte-n “pasionant” dhe një “komunikues të mirë”, i cili, si udhëheqës i një vendi të vogël, ka propozuar mënyra “inovatore” për të mbështetur aleancën.

Ish-zëdhënësja e NATO-s, Oana Lungescu, konfirmoi se SHBA-të “e pyetën dy herë Rutte-n” nëse ai ishte i interesuar për këtë punë.

Rutte nuk ishte i disponueshëm në atë kohë për shkak të situatës së brendshme në Holandë, shtoi Lungescu, tani me Institutin Royal United Services me bazë në Londër.

Lodewijk Dekker, një mik i vjetër, konfirmoi se Rutte e konsideroi seriozisht punën e NATO-s rreth asaj kohe, por u pengua nga dy rezerva.

E para ishte se atij do t’i duhej të largohej nga posti i kryeministrit dhe të linte pas të papërfunduar atë që ai e perceptonte si punë.

E dyta ishte se atij do t’i duhej të çrrënjoste jetën e tij të regjimentuar në Hagë, ku lindi, u rrit dhe kaloi karrierën e tij politike.

Pengesa e parë u zhduk verën e kaluar pasi Partia Popullore për Liri dhe Demokraci (VVD) e Rutte-s detyroi një kolaps të qeverisë lidhur me politikën e azilit dhe ai papritur dha dorëheqjen.

Në fillim Rutte hodhi poshtë spekulimet për të ardhmen e tij, duke këmbëngulur se ai “nuk ishte në garë” kur u pyet për zëvendësimin e Stoltenberg në një samit të korrikut në Lituani.

Nga vjeshta ai ishte bërë më pak i çuditshëm, duke i thënë radios holandeze se në dritën e luftës në Ukrainë, kishte kuptim që ai të “bënte diçka ndërkombëtare”.

Por, kur u pyet për punën në NATO, ai edhe një herë nënvlerësoi perspektivat e tij, duke thënë se “mundësia ishte shumë e madhe” që t’i shkonte një gruaje.

“Ai ka marrë një vendim prej kohësh, kjo është e qartë”, tha Dekker.

“Djalli fshihet në detaje me Rutte-n, ai mund t’i japë një përgjigje zyrtare një pyetjeje dhe më pas të mërmërisë disa fjalë shtesë ndërsa largohet, të cilat mbajnë mesazhin e vërtetë”, tha Alexander Kolks, një këshilltar politik në Parlamentin Evropian nga partia e Rutte-s.

“Mos ankoni”

Nëse Biden del në krye në zgjedhjet e nëntorit, puna e sekretarit të përgjithshëm të ardhshëm do të jetë mjaft sfiduese.

Nëse Trump fiton, do t’i bie atij personi që të mbajë presidentin amerikan në bord.

Në shikim të parë, Rutte do t’i priste punën e tij.

Gjatë gjithë mandatit të tij si kryeministër, Holanda ishte ndër ato vende që nuk përmbushën angazhimin e saj për të shpenzuar 2 për qind të PBB-së për mbrojtjen.

E megjithatë, udhëheqësi holandez ka dëshmuar se është i aftë në trajtimin e presidentit të paqëndrueshëm të SHBA-ve.

Gjatë një vizite në Washington në 2018, dhe me shtypin që po e shikonte, ai e ndërpreu Trumpin pasi ky i fundit sugjeroi se dështimi për të rënë dakord për tarifat mund të ishte “pozitiv”.

“Jo, nuk është pozitive”, ndërhyri Rutte, duke buzëqeshur.

Gazetarët më vonë e dëgjuan duke i thënë Trumpit: Tavolina juaj është e vogël!

Për të cilën presidenti amerikan u përgjigj: “E di”, më vonë duke shtuar: “Më pëlqen ky djalë!”

Gjatë një vizite në Washington në vitin 2019, Trump tha se ata të dy ishin bërë “miq”.

Rutte tundi me kokë në shenjë dakordësie, duke u përgjigjur: “Sigurisht.”

Ai ka përdorur një ton shumë më bujar kohët e fundit, duke thënë se Trump kishte gjithmonë “të drejtë” kur kërkonte më shumë nga BE-ja.

“Mos ankoni për Trumpin”, tha Rutte në Konferencën e Sigurisë në Mynih.

“Ne duhet të punojmë me këdo që është në pistën e vallëzimit”, shtoi ai, duke përdorur një frazë që e ka përdorur shpesh kur flet për ish-presidentin e SHBA-ve.

Krijesë e zakonit

Duke qenë se Rutte ka flirtuar hapur me mundësinë e drejtimit të NATO-s, ai duket i vendosur të mos frenohet nga pengesa e tij e dytë për këtë punë: ngurrimi për t’u larguar nga shtëpia.

Ata afër tij thonë se ai nuk ka gjasa ta ketë kaq të lehtë.

Më i vogli nga gjashtë fëmijët, Rutte lindi në një familje që kishte kërkuar pasurinë e saj në Indonezi, një ish-koloni holandeze, por u kthye në shtëpi e varfër.

Babai i tij i mbijetoi një kampi pune japonez gjatë Luftës së Dytë Botërore, por humbi gruan e tij; ai më pas u martua me motrën e saj, nënën e Rutte-s, e cila vetë i kishte mbijetuar një zie buke të orkestruar nga nazistët.

Kjo histori familjare, e diskutuar rrallë në shtëpi, dhe vdekja e vëllait të tij më të madh nga SIDA në vitet 1980, duket se e kanë predispozuar Rutte-n të mos ndalet tek gjërat negative.

“Ai është gjithmonë duke ecur përpara”, tha një person në Hagë, i cili punoi ngushtë me Rutte për vite dhe iu dha anonimiteti për të folur lirshëm.

Në çdo rast, edukimi i tij duket se e ka lënë Rutte të painteresuar për pasuritë materiale.

Ai e kaloi kohën e tij si kryeministër duke jetuar në një apartament në Hagë dhe për vite me radhë përdorte një telefon të vjetër Nokia; ai drejton një Saab të vjetër ose nget biçikletën e tij.

Moment i famshëm kur shkoi me biçikletë për në pallatin mbretëror për t’u betuar.

Kur u bë për herë të parë kryeministër në vitin 2010, ministri i tij i drejtësisë u përpoq ta bindte të pranonte një detaj sigurie, tha miku i vjetër Dekker.

Rutte refuzoi – vetëm duke e rimenduar në shtator 2021 pas dy atentateve të profilit të lartë në vend.

Sipas rrëfimit të vetë Rutte, nëna e tij nuk ishte aspak e impresionuar nga karriera politike e djalit të saj.

Deri në vdekjen e saj në 2020, gjatë pandemisë, ai bënte blerjet e saj javore.

Ai vazhdon të japë mësim në një shkollë lokale çdo të enjte në mëngjes – pa marrë parasysh se çfarë po ndodh tjetër në botë.

Rutina e Rutte-s nuk ka ndryshuar për pjesën më të mirë të një dekade.

Ai pi kapuçinon e fundjavës në të njëjtën kafene, viziton të njëjtin berber, ha në të njëjtin grusht restorantesh dhe tenton të porosisë të njëjtin vakt.

Ai nuk ka pasur asnjë lidhje serioze për të folur dhe vetëm disa të zgjedhur e kalojnë derën e tij të përparme; më shumë se një dekadë e shqyrtimit publik nuk ka zbuluar asnjë festë të vetme vallëzimi jashtë kontrollit.

I vizituar në Hagë nga Emmanuel Macron, ai e ftoi atë në restorantin e tij të preferuar indonezian, duke e trajtuar presidentin francez me një rijsttafel 32.50 euro, një vakt me pjata të vogla.

Çdo vit, Rutte shkon në të njëjtat pushime me të njëjtin grup miqsh: një herë për të bërë ski në Alpet zvicerane në shkurt, dhe një herë në pranverë në New York (mundësisht në një fluturim që arrin pasdite).

Kur ai viziton Brukselin, Rutte nuk qëndron vetëm në të njëjtin hotel – ai rezervon të njëjtën dhomë, tha një diplomat i BE-së që punon ngushtë me të.

Një nga gjërat e para që bëri Rutte si udhëheqës i VVD-së ishte dëbimi i rivales dhe kritikes së tij më popullore Rita Verdonk; lëvizja e zhyti partinë e tij në krizë dhe Rutte mezi u mbajt.

Në vitet që pasuan, aleatët dhe kundërshtarët janë ngritur dhe kanë rënë.

Në një moment e gjithë qeveria e tij dha dorëheqjen për një skandal në të cilin shërbimi tatimor holandez profilizoi mijëra familje bazuar në origjinën e tyre etnike ose kombësinë dhe i akuzoi gabimisht për ndërhyrje në përfitimet e fëmijëve.

Por Rutte gjithmonë ia dilte.

Në skenën evropiane Rutte është shfaqur si një element kyç, duke punuar me Merkelin për të ndërmjetësuar një marrëveshje me Turqinë për të ndihmuar në frenimin e fluksit të emigrantëve dhe duke u bashkuar me një grup vendesh më të vogla me të njëjtin mendim për të kundërshtuar shpenzimet shtesë nga Brukseli.

Kohët e fundit, në korrik, ai udhëtoi në Tunizi së bashku me von der Leyen dhe Giorgia Meloni të Italisë për të siguruar një marrëveshje tjetër migracioni.

Megjithëse zakonisht gjenial, ai njihet për vendosjen e bombës herë pas here, duke u paraqitur për shembull në një samit evropian 2020 me një biografi të Frédéric Chopin dhe një mollë – për të treguar se ishte gati të ulej në një takim të gjatë për të çimentuar kundërshtimin e tij ndaj një buxheti të propozuar.

Episodi thuhet se i dha atij një qortim nga Merkel për “sjellje fëminore”.

Ata të afërt me Rutte-n thonë se ai ishte i tronditur nga vendimi i Mbretërisë së Bashkuar për t’u larguar nga BE-ja, por në një nivel personal ishte rrëzimi i aeroplanit komercial MH17 mbi Ukrainën lindore në vitin 2014 që me të vërtetë la gjurmë tek ai.

Sulmi, në një zonë të kontrolluar nga separatistët rusë, vrau të gjithë 298 personat në bord, shumica prej të cilëve shtetas holandezë që fluturonin për në Malajzi.

Për ditë të tëra ai i kërkoi presidentit rus që të lejonte marrjen e trupave.

“Ju jeni ai që duhet ta bëni tani!”, i tha Putinit në një nga bisedat e tyre.

Në një intervistë të mëvonshme, Rutte tha se i vetmi moment që ai qau gjatë viteve të tij si kryeministër ishte kur mori lajmin se një tren që transportonte trupat nga MH17 ishte nisur për në Kharkiv.

Rutte nuk e la këtë çështje.

Në tetor, disa muaj më vonë, ai tha se e “nguli” Putinin në periferi të një samiti ndërkombëtar në Milano për t’i kujtuar atij “detyrimin pothuajse të shenjtë të një vendi për t’i rikthyer të gjithë”.

Gjurma e fushatës

Përpara se Rutte të mund të testojë aftësitë e tij simpatike për Trump, ai së pari do të duhet të marrë punën.

Duke iu drejtuar gazetarëve në fillim të këtij muaji, ambasadorja e SHBA-ve në NATO, Julianne Smith, konfirmoi ambicien e aleancës për të emëruar një pasardhës të Stoltenberg deri në pranverë – ose, më së voni.

E pyetur për Rutte-n, ajo tha se ai ishte “një person që aleanca po e shikon”.

Ndonëse nuk ka mbështetje të zhurmshme, thjesht përmendja e emrit të Rutte-s nga fuqia më e madhe në aleancë sugjeron se ai është favorit për të fituar.

Një zyrtar i lartë evropian tha se Washingtoni i ka bërë presion Rutte-s që të mos e marrë detyrën kryesore si të mirëqenë.

Mbështetja holandeze e Izraelit dhe pjesëmarrja në sulmet anti-Houthi në Jemen janë denoncuar gjithashtu nga disa si një përpjekje transparente e Rutte-s për të fituar pikë me Washingtonin.

Megjithatë, pavarësisht dominimit të SHBA-ve, emërimi do të duhet të nënshkruhet nga të gjithë anëtarët e NATO-s, dy prej të cilëve – Turqia dhe Hungaria – kanë hedhur më parë gjemba në punët e aleancës, ose të paktën janë përpjekur të marrin vendime të rëndësishme.

Një zyrtar i lartë evropian tha se Rutte ishte përpjekur të siguronte një takim me presidentin turk, Recep Tayyip Erdogan – deri më tani pa sukses.

Sipas diplomatëve evropianë, Turqia kërkon garanci se Rutte do të ndjekë gjurmët e Stoltenberg, i cili vjen nga Norvegjia jo anëtare e BE-së, dhe nuk do të favorizojë anëtarët e BE-së brenda aleancës.

Kryeministri hungarez, Viktor Orbán, një person që Rutte ka dështuar ta magjepsë, mund të jetë më i vështirë për të kënaqur.

Dy liderët janë përplasur në të kaluarën për shkeljet e sundimit të ligjit dhe të drejtat e LGBTQ në Hungari, me Orban që akuzon “djaloshin holandez” se e “urren” atë dhe vendin e tij dhe Rutte që sfidon njeriun e fortë hungarez të largohet nga BE.

Faktorë të tjerë mund të punojnë kundër Rutte-s.

Siç ka sugjeruar ai, ka një konsensus të gjerë se ka ardhur koha për një grua në post.

Ai do të ishte gjithashtu sekretari i katërt i përgjithshëm holandez i NATO-s.

Së fundi, është pyetja e vetë Rutte-s: A do të jetë vërtet në gjendje të përshtatet me jetën në Bruksel?

“Nuk ka asnjë dyshim se Haga do të mbetet epiqendra e jetës së tij”, tha Dekker.

Megjithatë, nuk ka gjasa që Rutte të gëzonte lirinë që bëri si kryeministër nëse do të bëhej kreu i aleancës më të madhe ushtarake në botë.

Rezidenca zyrtare e NATO-s në Bruksel ndodhet në një rrugë të mbyllur me siguri të madhe.

Marrë nga “Politico”, përshtatur për Albanian Post 

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.