A mjafton plani i Xi për të shpëtuar ekonominë e Kinës?

Teksa presidenti kinez Xi Jinping vizitoi provincën qendrore të Kinës Hunan javën e kaluar, zyrtarët lokalë u thirrën për të informuar udhëheqësin mbi planet për të përshpejtuar zhvillimin e “forcave të reja prodhuese”.

Slogani, i rrënjosur në mendimin marksist të shekullit të XIX-të, në fillim të vitit 2024 është bërë stenografi për vizionin e Xi për rritjen ekonomike të mbështetur nga industritë e prodhimit gjithnjë e më të avancuara të Kinës.

Këtë muaj fraza u përdor nëntë herë në një ese me 6 mijë fjalë të botuar nga agjencia shtetërore e lajmeve Xinhua, e cila gjithashtu ngriti rëndësinë e programit të reformës ekonomike të Xi në atë të Deng Xiaoping, të cilin shumë e konsiderojnë si arkitektin e Kinës moderne.

Ai u rendit edhe si prioriteti kryesor ekonomik i qeverisë për vitin 2024 nga numri dy i Xi, Kryeministri Li Qiang, kur ai konfirmoi objektivin e rritjes ekonomike të Kinës prej rreth 5 për qind më herët në mars.

Strumbullari i Xi drejt prodhimit të teknologjisë së lartë, në vend që të mbështetet në stimuj për të nxitur rritjen e udhëhequr nga konsumatorët, po tërheq vëmendjen brenda dhe jashtë vendit.

Rritja ekonomike është ngadalësuar që nga pandemia, 1.4 miliardë qytetarë të vendit po grumbullojnë kursime në vend të shpenzimeve dhe investimet e huaja direkte janë zbehur.

Kërkesa e dobët e brendshme ka ngritur frikën se shumë prej produkteve të teknologjisë së lartë që mbështet Xi do të përfundojnë duke u hedhur në tregjet e eksportit.

Administrata e Xi ka fituar lëvdata që më në fund ka kërkuar kohë për grumbullimin e paqëndrueshëm të triliona dollarëve borxh nga zhvilluesit e pasurive të paluajtshme të Kinës dhe shumica e qeverive të saj provinciale.

Por dështimi i administratës për të gjetur nxitës të rinj të rritjes ekonomike të përqendruar te konsumatorët, ka ngritur pyetje më themelore në lidhje me drejtimin ekonomik të zgjedhur nga udhëheqësi më i fuqishëm i vendit që nga Mao Ce Duni.

Asnjëherë në epokën post-Mao, partia komuniste kineze nuk ka ndjekur një rrugë rritjeje ku prona dhe infrastruktura nuk ishin ndër shtytësit kryesorë të investimeve, thonë ekonomistët.

Asnjë ekonomi e madhe moderne globale nuk ka orkestruar ndonjëherë një ulje të butë nga dekada të rritjes së nxitur nga borxhi pa ofruar mbështetje të konsiderueshme për familjet dhe konsumatorët.

12 vjet në udhëheqjen e tij, Xi duket me sy të qartë për sfidën ndërsa drejton ekonominë e dytë më të madhe në botë në një territor të pa eksploruar.

Kina, thonë ekspertët, është më e jashtëzakonshme kur bëhet fjalë për përqindjen e rritjes ekonomike që rrjedh nga investimet.

Sipas të dhënave të Bankës Botërore, investimet si përqindje e Produktit të Brendshëm Bruto global kanë lëvizur për dekada rreth 25 për qind.

Në vendet me investim të lartë, zakonisht në botën në zhvillim, përgjithësisht varion midis 30 dhe 34 për qind. Në Kinë, ka mbajtur mbi 40 për qind për dy dekada.

Rreth dy të tretat e këtij investimi ka shkuar në pronë dhe infrastrukturë. Por ndërsa këto mbeten pjesë të mëdha të ekonomisë kineze, nuk pritet më të mbështesin rritjen.

Në vitin 2021, në atë që tani konsiderohet si një moment historik, Pekini vendosi “tre vijat e kuqe” mbi kompanitë e pasurive të paluajtshme për të adresuar rritjen e levave në sektorin e pronave.

Strehimi është për të jetuar, deklaroi Xi, jo për spekulime.

Tre vjet më vonë, ka prova në rritje se një trajtim i ngjashëm po u bëhet atyre qeverive provinciale dhe lokale që shpenzojnë shuma të paqëndrueshme për infrastrukturën joproduktive.

Sipas një dokumenti të parë nga Financial Times, Këshilli i Shtetit, kabineti i Kinës, ka ndaluar 10 provinca dhe rajone të ngarkuara me borxhe dhe dy qytete të mëdha të ndërtojnë autostrada, ndërtesa qeveritare dhe projekte të tjera të reja.

19 rajone të tjera janë inkurajuar të raportojnë qytetet e tyre më me borxhe, në mënyrë që qeveria qendrore të mund të përpunojë plane të mëtejshme për reduktimin e borxhit.

Qeveria lokale në Yunnan, një provincë në jugperëndim të Kinës, ka ndaluar shpenzimet për më shumë se 1 mijë e 500 projekte infrastrukturore, sipas një dokumenti tjetër të parë nga Financial Times.

Edhe këtë muaj, katër qytete, përfshirë Harbinin, kryeqytetin e provincës më veriore të Kinës, iu tha të shkurtonte ndërtimin e hekurudhave nëntokësore.

Një nga pyetjet më të rëndësishme për Kinën tani, thonë ekonomistët, është se deri në çfarë mase prodhimi mund të mbushë boshllëkun që ka krijuar heqja e prioriteteve të pasurive të paluajtshme dhe infrastrukturës.

Duke rrëfyer largpamësinë e Xi Jinping si një planifikues ekonomik, eseja e Xinhua-s tregonte deri në revolucionin kulturor të Maos.

Në vitet 1970, adoleshenti Xi udhëhoqi zhvillimin e objekteve të gjenerimit të biogazit në një fshat rural, duke zëvendësuar drutë e djegur për ndriçim dhe gatim – një shembull i hershëm, sipas tij, i shfrytëzimit të ‘forcave të reja cilësore prodhuese”.

Ndër forcat e tilla sot, sipas Kryeministrit Li, janë “treshja e re” e automjeteve elektrike, baterive litium-jon dhe qelizave fotovoltaike diellore.

Eksportet e këtyre artikujve u rritën 30 për qind në 147 miliardë dollarë vitin e kaluar, sipas të dhënave zyrtare të doganave.

Tanimë, fabrikat e Kinës përbëjnë rreth 28 për qind të PBB-së, krahasuar me një mesatare globale prej 16 për qind, sipas të dhënave të Bankës Botërore.

Pjesa më e madhe e prodhimit të tyre ka qenë historikisht eksporte me vlerë më të ulët në elektronikë dhe makineri.

Por Kina po bëhet gjithnjë e më konkurruese, dhe në disa raste dominuese, në shumë teknologji të avancuara, duke përfshirë turbinat me erë dhe materialet e baterive.

Po kap shpejt hapin e çipave kompjuterikë, inteligjencës artificiale dhe automjeteve autonome dhe synon shkrirjen bërthamore, llogaritjen kuantike, hidrogjenin, anijen kozmike dhe prodhimin biologjik.

Teksa ekspertët janë të vetëdijshëm për paqartësinë që rrethon planet e Pekinit, ka pak dyshim se një ndryshim i rëndësishëm është duke u zhvilluar.

Gjithashtu theksojnë se ajo përputhet me qëllimet kryesore të Xi për vetëbesimin teknologjik dhe pavarësinë e burimeve për Kinën.

Në Pekin, planifikuesit ekonomikë argumentojnë se ata po përpiqen të shmangin përsëritjen e të njëjtave gabime që çuan në borxhet gjymtuese të lidhura me zhvillimin e pronës dhe infrastrukturës.

Zyrtarët në Bankën Popullore të Kinës tregojnë për më shumë mbikëqyrje qendrore pasi burimet financiare të shtetit rialokohen drejt forcimit të kredisë për sektorët kryesorë në zhvillim dhe strategjikë.

Të dhënat zyrtare sugjerojnë se ndryshimi tashmë po merr formë.

Përtej brigjeve të Kinës, shumë ekspertë dhe zyrtarë qeveritarë e shohin perspektivën e rritjes së mbështetjes së Pekinit nga prodhimi për rritje si një kërcënim në zhvillim.

Krahasimet e politikës industriale janë jashtëzakonisht të vështira. Por Qendra për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare e përshkruan mbështetjen e shtetit kinez si unike, duke e vlerësuar atë në 406 miliardë dollarë, ose 1.73 për qind të PBB-së, në vitin 2019.

Kjo krahasohet me 0.39 për qind të PBB-së në SHBA dhe 0.5 për qind në Japonia.

Në SHBA dhe Evropë, politikanët kanë frikë se shpenzime të tilla të rënda do të rezultojnë në një valë eksportesh të teknologjisë së lartë me kosto të ulët nga Kina që mund të zhvendosin industritë vendase dhe të paraqesin rreziqe rreth sigurisë kombëtare.

Washington-i dhe Brukseli kanë nisur hetime të veçanta në industrinë e automjeteve elektrike të Kinës, e para që synon rrezikun e sigurisë për amerikanët, ndërsa e dyta mbi akuzat për mbështetje të padrejtë nga shteti.

Presidenti Joe Biden gjithashtu ka premtuar së fundmi miliarda dollarë për të zëvendësuar vinçat e kontejnerëve të prodhuar në Kinë në portet e SHBA-ve, duke përmendur shqetësimet që hakerat mund të prishin zinxhirët e furnizimit.

Pas takimit me Xi dhe Li në Pekin në dhjetor, presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen vuri në dukje se deficiti tregtar i BE-së me Kinën ishte rritur në 400 miliardë euro, nga 40 miliardë euro 20 vjet më parë, teksa theksoi një sërë ankesash duke përfshirë mbikapacitetin industrial të Kinës.

Në bisedat private me homologët e tyre kinezë, zyrtarët ekonomikë amerikanë kanë paralajmëruar Pekinin se SHBA dhe aleatët do të ndërmarrin veprime nëse Kina përpiqet të lehtësojë problemin e mbikapacitetit të saj industrial duke hedhur mallra në tregjet ndërkombëtare.

Pekini sakaq ka bërë disa lëvizje për të zbutur shqetësimet ndërkombëtare.

Në sfondin e rritjes së shqetësimit ndërkombëtar, ekspertët besojnë se strategjia e prodhimit nuk do të përmbushë objektivat e rritjes së Pekinit.

Eksportet tashmë përbëjnë një të pestën e PBB-së dhe pjesa e Kinës në prodhimin global qëndron në 31 për qind.

Në mungesë të një shpërthimi të kërkesës, ata thonë se nuk ka gjasa që pjesa tjetër e botës të thithë eksportet e Kinës pa zvogëluar prodhimin.

Ndërkohë, plani i Kinës drejt prodhimit të teknologjisë së lartë vjen në një moment delikat për ekonominë e saj.

Që nga heqja e kufizimeve të rrepta pandemike në fund të vitit 2022, tregjet financiare kanë kërkuar një lloj stimuli të përqendruar te konsumatori për të ndihmuar në nxitjen e rritjes.

Duke ilustruar ankthin e vazhdueshëm mes kinezëve për të ardhmen e tyre, kursimet e familjeve mbeten në nivelet rekord prej 19.3 trilion dollarësh më shumë se një vit pas heqjes së kufizimeve.

Mungesa e kërkesës së konsumatorit i ka shtyrë çmimet në deflacion.

Investitorët mbeten të kujdesshëm. Investimet e huaja direkte kanë rënë në nivelin më të ulët në terma absolutë që nga viti 1993, kur në krye ishte lideri reformist Deng.

Indeksi standard i aksioneve të Kinës, CSI 300, ka humbur 32 për qind që nga fillimi i vitit 2021; S&P 500 i Amerikës ka fituar 39 për qind në të njëjtën periudhë.

Besimi, thonë ekspertët, nuk është rikuperuar pas vitesh goditjesh ndaj gjithçkaje, nga liderët e lartë të biznesit dhe teknologjitë e konsumit me rritje të shpejtë deri te publikimi i të dhënave ekonomike dhe opinioneve që kundërshtojnë narrativën zyrtare.

Marrë nga “Financial Times”, përshtatur për “Albanian Post”.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.

/Albanianpost.com