Pushtimi i Izraelit dhe Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë: Çfarë do të ndodhë më pas?

Një panel i Kombeve të Bashkuara votoi javën e kaluar për të kërkuar një opinion nga Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë mbi pasojat ligjore të “pushtimit të zgjatur, vendbanimit dhe aneksimit të territorit palestinez” nga Izraeli që nga viti 1967.

Presidenti palestinez Mahmoud Abbas ka paralajmëruar prej kohësh se mospërputhja izraelite për të ringjallur procesin e paqes do ta shtynte atë të kërkonte korrigjim nëpërmjet kanaleve ndërkombëtare dhe Komiteti i Posaçëm Politik dhe Dekolonizimi i OKB-së është fusha e betejës së tij më të fundit të zgjedhur.

Palestinezët e mirëpritën pa rezerva hapin, me ministrin e Jashtëm Riyad al-Maliki që shprehu shpresën se rezoluta do të “hapte një epokë të re për mbajtjen e Izraelit përgjegjës për krimet e tij të luftës”.

Kryeministri në largim i Izraelit Yair Lapid e kritikoi mocionin, i cili tha se “nuk do të ndryshojë realitetin në terren, as nuk do të ndihmojë popullin palestinez në asnjë mënyrë; madje mund të rezultojë në një përshkallëzim. Mbështetja e kësaj lëvizje është një çmim për organizatat terroriste dhe fushata kundër Izraelit”.

Cili është mandati i GJND-së?

Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë në Hagë ka dy funksione kryesore: gjykimin e mosmarrëveshjeve ndërmjet dy shteteve dhe dhënien e opinioneve këshillimore për organet e OKB-së.

Votimi i OKB-së lidhet me avokatin e GJND-së, por aftësia për të zbatuar një opinion të tillë ligjor është e kufizuar.

“Është një funksion këshillimor dhe as Asambleja e Përgjithshme e OKB-së nuk është e detyruar prej tij”, shpjegon Yawl Ronen, profesor i së drejtës në Qendrën Akademike për Shkencën dhe Ligjin në qytetin qendror të Izraelit, Hod Hasharon.

Megjithatë, një opinion këshillues ka të ngjarë të ushqehet me pjesën tjetër të organeve të OKB-së dhe të rrisë presionin për veprime politike kundër Izraelit.

Cili është afati kohor?

Projekt-rezoluta u miratua nga Komiteti i Posaçëm Politik dhe Dekolonizimi i OKB-së të premten e kaluar dhe do të shkojë në Asamblenë e Përgjithshme për një votim përfundimtar muajin e ardhshëm.

Duke pasur parasysh shumicën e qartë pasi komiteti votoi 98-17 në favor të masës javën e kaluar, kërkesa për një opinion këshillues duket të jetë një përfundim i paramenduar – megjithëse disa klauzola rreth Jerusalemit mund të kundërshtohen deri në kohën e votimit përfundimtar.

Më pas, GJND-ja do të mandatohet të nisë një hetim, por procesi mund të zvarritet për muaj apo edhe disa vite.

Cilat janë opsionet e Izraelit kur merret me një hetim të tillë?

Sipas Prof. Yuval Shany, kryetar i Hersch Lauterpacht në të Drejtën Ndërkombëtare Publike në Universitetin Hebraik, nuk është çështje nëse Izraeli bashkëpunon apo jo.

“Ata ose do ta injorojnë të gjithë çështjen ose do të debatojnë vetëm për çështje juridiksionale”, që do të thotë nëse gjykata ka autoritetin për të vendosur mbi territoret.

Nga njëra anë, mosgatishmëria e Izraelit për të bashkëpunuar mund të forcojë përfundimet e gjykatës kundër Izraelit. Nga ana tjetër, do të shërbejë çdo përpjekje për të delegjitimuar hetimin.

GJND-ja lëshoi ​​opinionin e saj të parë dhe të vetëm këshillues lidhur me Izraelin në vitin 2004, mbi ndërtimin e barrierës ndarëse të Bregut Perëndimor, dhe ky shërben si treguesi më i mirë për reagimin e saj të mundshëm këtë herë.

Ndërsa ai opinion këshillues zbuloi se muri ishte “e barabartë me aneksimin dhe i paligjshëm”, këshilltari ligjor i Izraelit u kundërpërgjigj duke argumentuar se vendimi bazohej në të dhëna të pjesshme dhe të vjetruara – sepse Izraeli nuk bashkëpunoi dhe as nuk i dha të dhëna ekipit faktmbledhës.

Pas vendimeve të Gjykatës së tij të Lartë, Izraeli ndryshoi në mënyrë të njëanshme rrugën e barrierës ndërsa zhvilloheshin seancat ndërkombëtare, duke vrarë çdo zbatim.

Megjithatë, duke pasur parasysh shtrirjen dhe ndjeshmërinë e opinionit këshillimor kësaj radhe, Izraeli nuk ka gjasa të zvogëlojë hetimin me veprime parandaluese.

Në çfarë do të fokusohej një sondë e re?

Projekt-rezoluta vjen pas një raporti të Këshillit të të Drejtave të Njeriut të OKB-së muajin e kaluar, i cili zbuloi se pushtimi i Izraelit është “i paligjshëm sipas ligjit ndërkombëtar”.

“Tashmë kishte një konsensus të gjerë ndërkombëtar për paligjshmërinë e vendbanimeve”, vëren Shany, por raporti i muajit të kaluar ka të ngjarë të pohojë atë që ishte një “pozicion radikal 20 vjet më parë” se pushtimi i territoreve palestineze nga Izraeli është në vetvete i paligjshëm.

Përtej kësaj, raporti zgjeroi hapësirën për të hetuar “shkaqet rrënjësore të tensioneve të përsëritura” dhe e zgjeroi hetimin për të përfshirë “diskriminimin dhe shtypjen sistematike të bazuar në identitetin kombëtar, etnik, racor ose fetar”.

Mocioni i OKB-së të premten e kaluar vijon në hap, duke përmendur “legjislacionin dhe masat diskriminuese”, të cilat Ronen beson se ushqehen me pyetjen nëse Izraeli po kryen krimin e aparteidit.

Ndërsa akuza nuk përmendet në mënyrë eksplicite, referenca ndaj diskriminimit “mund të forcojë Gjykatën Ndërkombëtare Penale të veçantë në hetimin e krimeve të aparteidit”, në fund.

Cilat janë pasojat e mundshme?

Ndryshe nga Gjykata Ndërkombëtare Penale, GJND-ja nuk ka fuqinë për të ndjekur penalisht individë, por kryesisht punon ndërmjet shteteve.

Çdo opinion këshillues nuk do t’i varë urdhrat e arrestit mbi kokat e gjeneralëve izraelitë së shpejti, por mund t’i japë vrull fushatave për të ushtruar presion politik mbi Izraelin.

Ndërsa mbështetësit dhe kundërshtarët më të vendosur ka të ngjarë të mbeten të palëkundur, një opinion këshillues ka të ngjarë “të përforcojë pritshmëritë nga shtetet e treta”, shpjegon Ronen, “dhe kjo fton presion më të fortë ndaj Izraelit në lidhje me politikat e tij në Bregun Perëndimor” në veçanti.

Një paralajmërim nga historia

Në vitin 2019, GJND-ja lëshoi ​​një opinion këshillues se Mbretëria e Bashkuar është e detyruar t’i japë fund kontrollit të saj administrativ mbi Ishujt Chagos “sa më shpejt të jetë e mundur” dhe se të gjitha shtetet anëtare “duhet të bashkëpunojnë me Kombet e Bashkuara për të përfunduar dekolonizimin e Mauritius”.

Asambleja e Përgjithshme e konfirmoi këtë në një rezolutë në 2021.

Megjithëse qeveria britanike hodhi poshtë juridiksionin e gjykatës, ajo ra dakord në fillim të këtij muaji për të hyrë në negociata me Mauritius mbi sovranitetin e Ishujve Chagos.

Marrë nga Haaretz, përshtatur për Albanian Post

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.