“Unë nuk mendoj se një shtet hebre është i mundur derisa të vijë Mesia, unë jam kundër konferencës së tij në qytetin tonë”, iu përgjigj kryerabini i Berlinit Teodor Herzl-it.

Ai që konsiderohet lideri themelues i Sionizmit modern, uli kokën pa shumë diskutime dhe u zhvendos në Bazel.

Zvicra ishte tashmë një vend mërgimi për socialistët dhe anarkistët, nuk do të ishte problem as për sionistët. Ishte viti 1897: Herzl (1860-1904), një hebre hungarez ishte gazetar në Vjenë.

Ai ishte personi tipik i asimiluar me pak ose aspak njohuri për traditën e tij fetare, i shtyrë për të kërkuar një zgjidhje për antisemitizmin pas Çështjes Dreyfus në Francë dhe në përgjigje të masakrave të vazhdueshme të përgjakshme kundër komuniteteve në Evropën Lindore.

Një vit më parë ai kishte shkruar një broshurë, Shteti i Judenjve, në të cilin ai argumentonte se ata nuk ishin thjesht një fe, por një grup kombëtar shumë i dallueshëm që priste të realizonte fatin e tij.

Ai ndryshonte nga impulset e grupeve të vogla mesianike të së shkuarës, të cilët gjatë shekujve kishin propaganduar nevojën për rindërtimin e mbretërisë së Izraelit.

Idetë e tij, përkundrazi, ishin rezultat i lëvizjeve kombëtare laike evropiane dhe problemeve në rritje për hebrenjtë, të cilët, pasi kishin përfituar nga rënia e anti-judaizmit tradicional të krishterë në një kontinent gjithnjë e më të laicizuar, tani po vuanin nga antisemitizmi racor.

Nëse më parë dikush mund të konvertohej për t’u pranuar, tani hebrenjtë u përjashtuan përgjithmonë në emër të ligjit të gjakut: një logjikë e pamëshirshme që nazizmi do ta çonte në pasojat e tij ekstreme me “zgjidhjen përfundimtare” më pak se gjysmë shekulli më vonë.

Ja nga ku është përgjigja e Sionizmit: hebrenjtë duhej të mbroheshin, të kishin një ushtri, të ngriheshin në statusin e një kombi midis kombeve.

Por konfliktet e brendshme ishin të ashpra që në fillim.

Një konstante: shkalla e grindjeve ka mbetur e rënduar edhe sot e kësaj dite.

A ishte më e rëndësishme të shpengohej toka e mbretërive të lashta të Izraelit apo të shpëtohej populli hebre nga persekutimi në diasporë duke krijuar shtetin e tij sa më shpejt ku të ishte e mundur? (Në ato faza të hershme kishte nga ata që propozuan krijimin e një enklavë hebreje në Argjentinë ose Madagaskar. Flitej edhe për Ugandën).

A mund të themelohen vendbanime bujqësore pa bekimin e rabinëve?

Dhe çfarë të bëhej ndryshe me popullsinë arabe: të integrohej, të paguhej dhe të nxiteshe të largohej, apo të dëbohej me forcë nëse do të ishte e nevojshme? Sionizmi i hershëm shpesh e shpërfillte këtë pikë.

Pas Kongresit të Bazelit, këshilli rabinik i Vjenës dërgoi një delegacion në Palestinë për të parë se çfarë mendonte popullata vendase. Ata u përgjigjën shkurt: “Nusja është madhështore, por e lidhur me një burrë tjetër”. Janë shkruar mijëra tekste për historinë e Sionizmit.

Një mënyrë për t’i përmbledhur ato është të kujtojmë dy shkollat kryesore të mendimit.

Për të majtën laburiste, ajo që kishte rëndësi ishte cilësia e popullsisë: më mirë të kiheshe një tokë më e vogël, por me një shumicë të qartë popullsi hebreje. David Ben Gurion (1886-1973), ndërtuesi i shtetit në vitin 1948, ishte i gatshëm të bënte shumë kompromise, duke përfshirë pranimin e planit të ndarjes së Palestinës të propozuar nga OKB-ja në 1947, për të marrë legjitimitet ndërkombëtar.

E djathta revizioniste, e lidhur më shumë me traditën fetare, në vend të kësaj e konsideroi thelbësore kthimin në kufijtë e dy mijëvjeçarëve më parë.

Ishte vendi që përcaktonte sipas tyre shkallën e të qenit hebre.

Ze’ev Jabotinsky (1880-1940), lideri i saj karizmatik nganjëherë i frymëzuar nga fashizmi italian, e kundërshtoi ndarjen në çdo mënyrë: sipas tij, vetëm forca do të kishte imponuar një fakt të kryer.

Në një artikull të famshëm të vitit 1923 ai shkroi se arabët do të kundërshtonin “në çdo mënyrë kundër pranisë hebreje derisa të kenë shpresën për të na dëbuar” dhe për këtë arsye duhej një “mur i hekurt”.

Ndërkohë kishte filluar fenomeni i Alyia-s, emigracioni hebre.

Vala e parë u bë midis 1882 dhe 1902, rreth 30 mijë hebrenj, pothuajse të gjithë nga Evropa Lindore, arritën në Palestinën Osmane.

Por ishte Alyia e Dytë, rreth 40 mijë njerëz nga viti 1904 deri në 1914, që përbënte gurin e themelit të asaj që do të ishte Yshuv, komuniteti hebre përpara lindjes së shtetit: koheziv, i vendosur, themelues i kibucëve, njësive ushtarake dhe institucioneve që më pas nga viti 1947 deri në vitin 1949 do të bënte të mundur fitimin e Luftës së Pavarësisë.

Ishin ata që konceptuan idenë e “hebreut të ri”.

Ata u frymëzuan nga miti i kananitëve; me punë bujqësore do të ishin “martuar” me tokën, do ta kishin hebraizuar, do të përmbysnin piramidën shoqërore të diasporës.

Në shtetet evropiane ata ishin këmbyes parash, bankierë, tregtarë, mësues, nëpunës. Këtu u bënë bujq, punëtorë, ushtarë.

Më 2 nëntor 1917, kur ministri i jashtëm britanik Arthur Balfour i dorëzoi Deklaratën e famshme Lordit Rothschild, në të cilën për herë të parë përmendej një “shtëpi hebreje” në Palestinë, Yshuv-i numëronte rreth 56 mijë njerëz (përveç disa mijëra ortodoksë midis Jerusalemit dhe Zfatit që i shohin pionierët si djall) kundrejt mbi 600 mijë arabëve.

Kolonitë e reja janë të përqendruara në Galile, në pjesën veriore të luginës së Jordanit, rreth Haifës dhe më pas në fushën bregdetare të Jaffës, ku po krijohej Tel Avivi.

Por tashmë kishte njohje ndërkombëtare, liderët sionistë kërkonin mbështetjen angleze dhe amerikane, ata vizituan kryeqytetet evropiane.

Emigracioni u rrit pas Luftës së Parë Botërore. Revoltat e para të rëndësishme arabe u zhvilluan në vitin 1920 midis Jerusalemit dhe Jaffës. Anglezët imponuan “letrat e bardha” të para për të kufizuar emigracionin.

Në vitin 1929, pogromi serioz i Hebronit ishte një prelud i trazirave të mëdha anti-hebreje të vitit 1936, kur parlamenti britanik dërgoi Komisionin Peel, i cili deklaroi: dy popujt nuk mund të bashkëjetojnë, duhet të krijohen dy shtete.

Lufta e Dytë Botërore e ngriu konfliktin. Por në vitin 1945 shfaqja e humnerës së Holokaustit rivendosi legjitimitetin dhe njohjen e nevojës për një shtet për hebrenjtë.

Filloi lufta guerile. Britanikët vendosin të braktisin rajonin deri në pranverën e vitit 1948.

Ushtritë e Egjiptit, Jordanisë, Irakut, Sirisë dhe Libanit luftojnë së bashku me guerilët palestinezë dhe mposhten.

Para luftës, hebrenjtë në Palestinën e Mandatit ishin 630 mijë, arabët 1 milion e 350 mijë.

Më 14 maj lindi Izraeli, në territorin e tij kishte 720 mijë hebrenj dhe 156 mije arabë.

Kjo është pjesa e parë e rrëfimit të gazetarit italian, Lorenzo Cremonesi, për “Corriere Della Sera”

Sionizmi, historia e një ideje që lindi një shtet: Nga ëndrra e Herzl në votën e OKB-së