Shkencëtarët zbulojnë një planet gjigant në fillimet e tij

Një ekip astronomësh kanë vënë re një planet rreth nëntë herë më të madh se masa e Jupiterit, në një fazë jashtëzakonisht të hershme të formimit – duke e përshkruar atë si ende në mitër – në një zbulim që sfidon të kuptuarit aktual të formimit planetar, shkruan “The Guardian“.

Studiuesit kanë përdorur teleskopin “Subaru”, pranë majës së një vullkani joaktiv Havai, dhe teleskopin hapësinor “Hubble” në orbitë për të zbuluar dhe studiuar yllin e quajtur “AB Aurigae b” – një gjigant gazi që rrotullohet jashtëzakonisht larg nga ylli i tij i ri pritës.

Gjigantët e gazit njihen si planetët më të mëdhenj të sistemit tonë diellor, Jupiteri dhe Saturni, të përbërë kryesisht nga hidrogjeni dhe heliumi, me gazra rrotullues që rrethojnë një bërthamë më të vogël të ngurtë.

“Ne mendojmë se është ende shumë herët në procesin e ‘lindjes’ së tij”, tha astrofizikani Thayne Currie i teleskopit Subaru dhe qendrës kërkimore Nasa-Ames, autori kryesor i studimit të botuar të hënën në revistën “Nature Astronomy”.

“Dëshmitë sugjerojnë se kjo është faza më e hershme e formimit e vërejtur ndonjëherë”.

Ai është i ngulitur në një disk të gjerë gazi dhe pluhuri që mban materialin që formon planetët dhe rrethon një yll të quajtur “AB Aurigae”. Ndodhet 508 vite dritë nga Toka. Ky yll pati një moment fame të shkurtër kur imazhi i tij u shfaq në një skenë në filmin “Don’t Look Up”.

Janë identifikuar rreth 5 mijë planetë përtej sistemit tonë diellor, apo ekzoplaneteve. Ky është ndër më të mëdhenjtë. Po i afrohet madhësisë maksimale për t’u klasifikuar si një planet, një trup ndërmjetës midis planetit dhe yllit, i cili nxehet nga gazi dhe pluhuri që bie në të.

Pothuajse të gjithë ekzoplanetët e njohur kanë orbita rreth yjeve të tyre brenda distancës që ndan diellin tonë dhe planetin e tij më të largët Neptun. Por ky planet rrotullohet tre herë më shumë se Neptuni nga dielli dhe 93 herë largësia e tokës nga dielli.

Lindja e tij duket se po ndjek një proces të ndryshëm nga modeli standard i formimit planetar.

“Mendimi konvencional është se shumica – nëse jo të gjithë – planetët formohen nga grumbullimi i ngadalshëm i trupave të ngurtë në një bërthamë shkëmbore dhe se gjigantët e gazit kalojnë këtë fazë përpara se bërthama e ngurtë të jetë mjaft masive për të filluar grumbullimin e gazit”, tha astronomi dhe bashkëpunëtori i studimit, Olivier Guyon.

Në këtë skenar, protoplanetët e ngulitur në diskun që rrethon një yll të ri gradualisht rriten nga objekte të forta me madhësi pluhuri në një gur dhe, nëse kjo bërthamë arrin disa herë masën e tokës, atëherë fillojnë të grumbullojnë gaz nga disku.

“Ky proces nuk mund të formojë planetë gjigantë në distancë të madhe orbitale, kështu që ky zbulim sfidon të kuptuarit tonë të formimit të planetit”, tha Guyon.

Në vend të kësaj, studiuesit besojnë se “AB Aurigae b” po formohet në një skenar në të cilin disku rreth yllit ftohet dhe graviteti e bën atë të copëtohet në një ose më shumë tufa masive që formohen në planetë.

“Ka më shumë se një mënyrë për të gatuar një vezë”, tha Currie. “Dhe me sa duket mund të ketë më shumë se një mënyrë për të formuar një planet të ngjashëm me Jupiterin”.

Ylli “AB Aurigae” është rreth 2.4 herë më i madh se dielli ynë dhe pothuajse 60 herë më i ndritshëm. Është rreth 2 milion vjeç- një foshnjë sipas standardeve yjore – krahasuar me rreth 4.5 miliardë vjet për diellin tonë të moshës së mesme. Dielli në fillim të jetës së tij gjithashtu ishte i rrethuar nga një disk që lindte tokën dhe planetët e tjerë.

“Vëzhgimet e reja astronomike sfidojnë vazhdimisht teoritë tona aktuale, duke përmirësuar përfundimisht të kuptuarit tonë për universin”, tha Guyon. “Formimi i planetit është shumë kompleks dhe i çrregullt, me shumë surpriza ende përpara”.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.