Prej Paktit Aukus, Zelanda e Re mund të thellojë marrëdhëniet me Evropën dhe Paqësorin

Gjatë njoftimit se Amerika, Mbretëria e Bashkuar dhe Australia kishin formuar një pakt të ri mbrojtës Aukus – përuruar me shitjen e nëndetëseve amerikane me energji bërthamore në Australi – kryeministri australian Scott Morrison e cilësoi atë si një “partneritet përgjithmonë për një kohë të re midis miqve më të vjetër dhe më të besuar”.

Ky formulim ishte i dukshëm, duke pasur parasysh që marrëveshja përjashtonte Zelandën e Re, e cila historikisht ka qenë aq afër me Australinë – sa kushtetuta australiane parashikon integrimin e plotë të dy vendeve. Çuditërisht, qeveria e Zelandës së Re mësoi për marrëveshjen e Aukus-it, kur ajo filloi të raportohej në media të mërkurën.

Ky është treguesi më i fundit se Zelanda e Re po lihet pas nga partnerët e saj tradicionalë Anglosaksonë. Ironikisht, hendeku i zgjeruar midis Zelandës së Re dhe fuqive Aukus nuk është kryesisht i zgjedhur nga Zelanda e Re, pavarësisht angazhimit të tij të gjatë për “pavarësinë” e politikës së jashtme.

Përballë konkurrencës në rritje të fuqisë së madhe midis Kinës dhe Amerikës, Zelanda e Re ka bërë disa lëvizje drejt përafrimit me këtë të fundit.

Gjatë viteve të fundit, ajo ka blerë pajisje ushtarake amerikane, duke e quajtur në mënyrë eksplicite Kinën si një kërcënim ndaj rendit ndërkombëtar të bazuar në rregulla. Po ashtu ka refuzuar të lejojë kompaninë kineze “Huawei” të përmirësojë infrastrukturën 5G, për shkak të shqetësimeve të sigurisë.

Kohët e fundit, ajo u bashkua me Amerikën dhe të tjerët për të dënuar në mënyrë eksplicite agresionin kibernetik kinez. Kryeministrja e Zelandës së Re, Jacinda Ardern, miratoi kornizën “Indo-Paqësori” – një përpjekje amerikane për të ribalancuar retorikisht Azinë larg Kinës – në reagim ndaj “gjeopolitikës më sfiduese” në Paqësor.

Por edhe kur Zelanda e Re ndërmori këto hapa, Amerika, Britania dhe Australia lëvizën më tej dhe më shpejt drejt një qasjeje më agresive kundër Kinës.

Amerika dhe Australia kanë ringjallur partneritetin “Quad” me Japoninë dhe Indinë, me qëllimin e nënkuptuar të kufizimit të Kinës. Amerika, Britania dhe Australia gjithashtu nxitën që partneriteti i tyre “Five Eyes” me Kanadanë dhe Zelandën e Re të zgjerohet përtej fokusit të saj tradicional në mbledhjen e inteligjencës.

Britania, kohët e fundit, ka vendosur anije detare në Indo-Paqësor dhe blerja e nëndetëseve me energji bërthamore nga Australia do ta lejojë atë të marrë po ashtu një rol ushtarak më muskulor.

Njoftimi i Aukus nxiti një reagim armiqësor të papritur nga Kina. Zhao Lijian, zëdhënës i Ministrisë Kineze të Punëve të Jashtme, e dënoi marrëveshjen Aukus, si “sjellje krejtësisht të papërgjegjshme”, dhe tha se, “do të dëmtonte seriozisht paqen dhe stabilitetin rajonal, do të përkeqësonte një garë armatimi dhe do të dëmtonte marrëveshjet ndërkombëtare të mospërhapjes bërthamore”.

Përballë kësaj marrëdhënieje gjithnjë e më konfrontuese midis Amerikës, Britanisë dhe Australisë nga njëra anë dhe Kinës nga ana tjetër, Zelanda e Re ka ngurruar të shkojë aq larg sa partnerët e saj të mëparshëm. Krahasuar me kombet e tjera Anglosaksone, ajo ka ruajtur një qasje krahasimisht konstruktive me Kinën (e cila është deri tani partneri më i madh tregtar i saj).

Rezultati është një hendek i pagabueshëm midis tij dhe vendeve Anglosaksone, me të cilat është lidhur historikisht – ilustruar qartë nga fakti se, në përputhje me politikën e gjatë të Zelandës së Re pa mjete bërthamore, nëndetëset e reja australiane me energji bërthamore nuk do të lejohen të hyjnë në ujërat e Zelandës së Re.

Në fakt, qasja e Zelandës së Re tani është më e ngjashme me një grupim të ndryshëm “perëndimor”- Bashkimin Evropian – i cili gjithashtu ka marrë një qëndrim relativisht të pavarur ndaj konkursit kino-amerikan.

Në një dokument politikash të publikuar të enjten me titull “Strategjia e BE-së për Bashkëpunim në Indo-Paqësor”, udhëheqësit evropianë theksuan se ata do të bashkëpunonin me Kinën sa më shumë që të ishte e mundur, ndërsa njëkohësisht partnerizoheshin me shtetet e tjera Indo-Paqësore për të kufizuar fuqinë kineze dhe, “duke u kthyer prapa aty ku mosmarrëveshjet themelore ekzistojnë me Kinën – si për të drejtat e njeriut”.

Kjo përpjekje balancimi midis Amerikës dhe Kinës është në përputhje me “autonominë strategjike” të cilën presidenti francez Emmanuel Macron ka thënë se Evropa duhet të synojë.

Kjo paraqet një mundësi: është e mundur që Zelanda e Re të mund të thellojë marrëdhëniet e saj me partnerë si BE-ja (dhe Kanadaja, e cila gjithashtu u përjashtua nga partneriteti Aukus) për të kompensuar pjesërisht ndarjen në rritje brenda Anglosaksonëve.

Distanca nga kombet Anglosaksone mund të ndihmojë Zelandën e Re të thellojë marrëdhëniet me vendet e Paqësorit, të cilat ministrja e Jashtme e saj, Nanaia Mahuta, ka premtuar më parë se do t’i japë përparësi.

Sidoqoftë, dhe jo sipas zgjedhjes, Zelanda e Re po lihet gjithnjë e më shumë nga kombet, me të cilët ka qenë më afër për më shumë se një shekull.

Si rezultat, vitet e ardhshme do të jenë një provë nëse Zelanda e Re mund të lundrojë në rritjen e tensioneve gjeopolitike si aktori “i pavarur” që ka pretenduar prej kohësh, ose nëse do të detyrohet të zgjedhë përfundimisht një anë.