Nëse nuk e mbrojmë fjalën e lirë, jetojmë në tirani: këtë na e tregoi, Salman Rushdie
Shumë kohë më parë, saktësisht më 7 dhjetor 1992 isha në prapaskenën e një teatri të Torontos.
Me dy shkrimtarë të tjerë, Timothy Findley dhe Paul Quarrington, do të performoja një përzierje të klasikëve “country dhe perëndimor” të viteve 1950.
Në momentin që ne po bisedonim, trokitën në derë. Prapaskena duhej mbyllur.
Salman Rushdie ishte futur në vend.
Ai ishte gati të dilte në skenë me Bob Rae-n, kryeministrin e Ontarios, kreun e parë të Qeverisë në botë që e mbështeti atë në publik.
“Dhe ju, Margaret, si presidente e kaluar do ta prezantoni atë”, më thanë.
“Oh, në rregull”, thashë. Dhe kështu bëra.
Rushdie shpërtheu në skenën letrare në vitin 1981 me romanin e tij të dytë, “Fëmijët e mesnatës”, i cili fitoi çmimin Booker atë vit.
Nuk është çudi: fiktiviteti, shtrirja historike dhe shkathtësia e tij verbale ishin befasuese dhe u hapën derën brezave të mëvonshëm të shkrimtarëve.
Ai ka fituar çdo kuti përveç çmimit Nobel.
Rushdie është shpallur kalorës, ai është në listën e të gjithëve të shkrimtarëve të rëndësishëm britanikë, ai ka mbledhur një buqetë me çmime dhe nderime, por, më e rëndësishmja, ai ka prekur dhe frymëzuar shumë njerëz në mbarë globin.
Një numër i madh shkrimtarësh dhe lexuesish i kanë një borxh prej kohësh – një borxh të madh.
Papritur, i detyrohen një tjetër.
Ai ka mbrojtur prej kohësh lirinë e shprehjes artistike kundër të gjithë të ardhurve, tani, edhe nëse shërohet nga plagët e tij, ai është martir për këtë.
Në çdo monument të ardhshëm të shkrimtarëve të vrarë, të torturuar, të burgosur dhe të persekutuar, Rushdie do të jetë i madh.
Më 12 gusht ai u godit me thikë në skenë nga një sulmues në një klub letrar në Chautauqua, një institucion i nderuar amerikan.
Demokracia amerikane është nën kërcënim si kurrë më parë: tentativa për vrasjen e një shkrimtari është vetëm një simptomë më shumë.
Pa dyshim, ky sulm iu drejtua atij sepse romani i tij i katërt, “Vargjet Satanike”, një fantazi satirike që ai vetë besonte se kishte të bënte me çorientimin e ndjerë nga emigrantët nga (për shembull) India në Britani, u përdor si një mjet në një politikë.
Lufta për pushtet në një vend të largët.
Kur regjimi juaj është nën presion, një djegie e vogël librash krijon një shpërqendrim popullor.
Shkrimtarët nuk kanë ushtri.
Ata nuk kanë miliarda dollarë. Ata nuk kanë një bllok votimi. Ata janë kaq të lehtë për t’u fajësuar.
Mediumi i tyre janë fjalët, të cilat për nga natyra janë të paqarta dhe subjekt keqinterpretimi, dhe ata vetë janë shpesh gojëhapur, nëse jo të paqarta.
Më keq, ata shpesh i thonë të vërtetën pushtetit.
Edhe përveç kësaj, librat e tyre do të mërzitin disa njerëz.
Siç e kanë thënë shpesh vetë shkrimtarët, nëse ajo që ke shkruar pëlqehet botërisht, duhet të jesh duke bërë diçka të gabuar.
Por kur ofendoni një sundimtar, gjërat mund të bëhen vdekjeprurëse, siç kanë zbuluar shumë shkrimtarë.
Në rastin e Rushdie, fuqia që e përdori atë si peng ishte Ajatollah Khomeini i Iranit.
Në vitin 1989, ai lëshoi një fetva.
Khomeini ofroi gjithashtu një shpërblim të madh për këdo që do të vriste Rushdie.
Pati shumë vrasje dhe tentativa për vrasje, duke përfshirë therjen me thikë të përkthyesit japonez Hitoshi Igarashi në vitin 1991.
