Me çfarë u përballën gazetarët dhe fotoreporterët në Mariupol

“Rusët na gjuanin. Ata kishin një listë me emra, duke përfshirë edhe tonën, dhe po mbylleshin brenda”.

Kështu do ta nisnin artikullin gazetarët dhe fotoreporterët e agjencisë së lajmeve ndërkombëtare “Associated Press”, duke përshkruar ndjenjën që përjetuan gjatë raportimit të tyre në Mariupol – qyteti që ka parë humbjet e jetëve dhe bombardimet më të shumta ruse që prej fillimi të agresionit më 24 shkurt.

Ata tregojnë se dokumentuan rrethimin e qytetit ukrainas nga trupat ruse për më shumë se dy javë dhe ishin të vetmit gazetarë ndërkombëtarë të mbetur në qytet.

“Ne po raportonim brenda spitalit kur persona të armatosur filluan të ndiqnin korridoret. Kirurgët na dhanë veshje të bardha si kamuflazh.

Papritur në agim, një duzinë ushtarësh shpërthejnë: ‘Ku janë gazetarët, për dreq?’

Shikova shiritat e tyre, blu për Ukrainën, dhe u përpoqa të llogarisja shanset që ata të ishin rusë të maskuar. Unë dola përpara për të identifikuar veten. ‘Ne jemi këtu për t’ju nxjerrë jashtë’, thanë ata.

Muret e operacionit u drodhën nga zjarri i artilerisë dhe automatikut jashtë dhe dukej më e sigurt të qëndronte brenda. Por ushtarët ukrainas kishin urdhër të na merrnin me vete”, shprehen ata.

Pas këtij makthi ata vijojnë të përshkruajnë frikën dhe si mënyrën si ia dolën mbanë të dilnin nga ai spital.

“Ne dolëm me vrap në rrugë, duke braktisur mjekët që na kishin strehuar, gratë shtatzëna që ishin granatuar dhe njerëzit që flinin nëpër korridore, sepse nuk kishin ku të shkonin. U ndjemë tmerrësisht keq duke i lënë të gjithë pas”.

Por, frika për ta nuk ndaloi, vijoi edhe pasi dolën në rrugë për të gjetur një mundësi shpëtimi dhe për t’i treguar botës të vërtetën që kishin parë aty.

“Nëntë minuta, ndoshta dhjetë, një përjetësi nëpër rrugë dhe ndërtesa apartamentesh të bombarduara. Ndërsa predhat u përplasën aty pranë, ne ramë në tokë. Koha matej nga një guaskë në tjetrën, trupat tanë të tensionuar dhe frymëmarrja e mbajtur. Vala e goditjes na tronditi gjoksin dhe duart na u ftohën.

Arritëm në një hyrje dhe makinat e blinduara na çuan në një bodrum të errët. Vetëm atëherë mësuam nga një polic që e dinim pse ukrainasit kishin rrezikuar jetën e ushtarëve për të na nxjerrë nga spitali.

‘Nëse ju kapin, do t’ju marrin në kamera dhe do t’ju bëjnë të thoni se gjithçka që keni filmuar është një gënjeshtër’, tha ai. ‘Të gjitha përpjekjet tuaja dhe gjithçka që keni bërë në Mariupol do të jenë të kota’.

Oficeri, i cili dikur na ishte lutur t’i tregonim botës qytetin e tij që po vdiste, tani na lutej që të shkonim. Ai na shtyu drejt mijëra makinave të goditura që përgatiteshin të largoheshin nga Mariupol-i”.

Sakaq ishte data 15 mars kur ata nuk e kishim idenë nëse do të dilnin të gjallë nga aty.

“Si një adoleshent, duke u rritur në Ukrainë në qytetin e Kharkiv, vetëm 20 milje nga kufiri rus, mësova se si të përdor një armë si pjesë e kurrikulës shkollore. Më dukej e pakuptimtë. Ukraina, arsyetova, ishte e rrethuar nga miq.

Që atëherë kam mbuluar luftërat në Irak, Afganistan dhe territorin e diskutueshëm të Nagorno Karabakut, duke u përpjekur t’i tregoj botës shkatërrimin nga dora e parë. Por kur amerikanët dhe më pas evropianët evakuuan stafin e tyre të ambasadës nga qyteti i Kievit këtë dimër dhe kur shikova hartat e grumbullimit të trupave ruse pikërisht përballë qytetit tim, mendimi im i vetëm ishte: ‘Vendi im i varfër’.

Në ditët e para të luftës, rusët bombarduan sheshin e madh të Lirisë në Kharkiv, ku kisha qëndruar deri në të 20-at.

E dija që forcat ruse do ta shihnin qytetin port lindor të Mariupol-it si një çmim strategjik për shkak të vendndodhjes së tij në Detin Azov. Kështu, në mbrëmjen e 23 shkurtit, u drejtova atje me kolegun tim prej shumë kohësh Evgeniy Maloletka, një fotograf ukrainas për ‘Associated Press’, me furgonin e tij të bardhë ‘Volkswagen’.

Rrugës, filluam të shqetësoheshim për gomat rezervë dhe gjetëm në internet një burrë aty pranë, i gatshëm të na shiste në mes të natës. I shpjeguam atij dhe një arkëtari në dyqanin ushqimor gjithë natën se po përgatiteshim për luftë. Na shikonin si të çmendur.

Rreth një e katërta e 430 mijë banorëve të Mariupol-it u larguan në ato ditë të para, ndërkohë që ata ende mundën. Por pak njerëz besonin se një luftë po vinte, dhe në kohën kur shumica e kuptuan gabimin e tyre, ishte tepër vonë.

Një bombë hodhën dhe rusët ndërprenë energjinë, ujin, furnizimet me ushqime dhe më në fund, ç’është më e rëndësishmja, celularin, kullat e radios dhe televizionit. Pak gazetarë të tjerë në qytet dolën para se të mbaronin lidhjet e fundit dhe të vendosej një bllokadë e plotë.

Mungesa e informacionit në një bllokadë realizon dy qëllime.

Kaosi është i pari. Njerëzit nuk e dinë se çfarë po ndodh dhe janë në panik. Në fillim nuk mund ta kuptoja pse Mariupol-i u shpërbë kaq shpejt. Tani e di që ishte për shkak të mungesës së komunikimit.

Mosndëshkimi është qëllimi i dytë. Pa asnjë informacion që dilte nga një qytet, pa foto të ndërtesave të rrënuara dhe fëmijëve që po vdisnin, forcat ruse mund të bënin çfarë të donin. Nëse jo për ne, nuk do të kishte asgjë”.

Ata rrëfejnë se kjo ishte arsyeja pse ndërmorën rreziqe të tilla për të qenë në gjendje t’i dërgonim botës atë që panë, dhe “kjo është ajo që e bëri Rusinë të zemëruar mjaftueshëm për të na gjuajtur”.

“Nuk e kam ndjerë kurrë se thyerja e heshtjes ishte kaq e rëndësishme.

Vdekjet erdhën shpejt. Më 27 shkurt, ne pamë teksa një mjek përpiqej të shpëtonte një vajzë të vogël të goditur nga predha. Ajo vdiq.

Një fëmijë i dytë vdiq, pastaj një i tretë. Ambulancat ndaluan të merrnin të plagosurit sepse njerëzit nuk mund t’i telefononin se nuk kishte sinjal dhe ata nuk mund të lundronin në rrugët e bombarduara.

Mjekët na lutën që të filmonim familjet që sillnin të vdekurit dhe të plagosurit e tyre dhe të na lejonin të përdorim fuqinë e tyre të pakësuar të gjeneratorit për kamerat tona. Askush nuk e di se çfarë po ndodh në qytetin tonë, thanë ata.

Granatimet goditën spitalin dhe shtëpitë përreth. Ai theu xhamat e fugonit tonë, hapi një vrimë në anën e tij dhe shpoi një gomë. Ndonjëherë ne vraponim për të filmuar një shtëpi që digjej dhe pastaj iknim prapa mes shpërthimeve.

Kishte ende një vend në qytet për të pasur një lidhje të qëndrueshme, jashtë një dyqani ushqimor të grabitur në ‘Budivel’nykiv Avenue’. Një herë në ditë, ne ecnim atje dhe rrinim strukur poshtë shkallëve për të ngarkuar foto dhe video në botë. Shkallët nuk do të kishin bërë shumë për të na mbrojtur, por ndihej më e sigurt se të ishe në natyrë.

Sinjali u zhduk më 3 mars. Ne u përpoqëm të dërgonim videon tonë nga dritaret e katit të 7-të të spitalit. Pikërisht prej andej pamë të ndaheshin pjesët e fundit të qytetit solid të klasës së mesme të Mariupol-it.

Qyteti port po plaçkitej dhe ne u nisëm në atë rrugë përmes artilerisë dhe mitralozëve. Dhjetëra njerëz vrapuan dhe shtynë karrocat e blerjeve të ngarkuara me pajisje elektronike, ushqime, rroba.

Për disa ditë, e vetmja lidhje që kishim me botën e jashtme ishte përmes një telefoni satelitor. Dhe i vetmi vend ku funksionoi ai telefon ishte në natyrë. Ulesha, bëhesha i vogël dhe përpiqesha të kapja lidhjen.

Të gjithë pyesnin, na tregoni kur do të përfundojë lufta. Nuk kisha përgjigje.

Çdo ditë, do të kishte një thashetheme se ushtria ukrainase do të vinte për të thyer rrethimin. Por askush nuk erdhi.

Në këtë kohë unë kisha parë vdekje në spital, kufoma në rrugë, dhjetëra trupa të futur në një varr masiv. Kisha parë aq shumë vdekje me sy”.

Bombardimet në rrëfimin e tyre nuk ndaleshin, raportimet për t’i treguar botës nuk u ndalën pavarësisht se jeta e tyre ishte në fije të perit.

“Më 9 mars dy sulme ajrore copëtuan plastikën e ngjitur me shirit mbi dritaret e fugonit tonë. E pashë topin e zjarrit vetëm një rrahje zemre para se dhimbja të më shponte veshin e brendshëm, lëkurën, fytyrën.

Ne pamë tym që ngrihej nga një maternitet. Kur mbërritëm, punonjësit e urgjencës po nxirrnin ende gratë shtatzëna të gjakosura nga rrënojat.

Bateritë tona ishin pothuajse të mbaruara dhe nuk kishim asnjë lidhje për të dërguar imazhet. Orari ishte disa minuta larg. Një oficer policie na dëgjoi duke folur se si të merrnim lajmet për shpërthimin e spitalit.

‘Kjo do të ndryshojë rrjedhën e luftës’, tha ai. Ai na çoi te një burim energjie dhe një lidhje interneti.

Kishim regjistruar kaq shumë të vdekur dhe fëmijë të vdekur, një rresht i pafund. Nuk e kuptoja pse mendonte se edhe më shumë vdekje mund të ndryshonin diçka.

Isha gabim.

Granatimet vazhduan, por oficerët e caktuar për të na shoqëruar nëpër qytet pritën me durim”.

Raportimi i tyre nuk ndalet….

“U kthyem në një bodrum hoteli bosh me një akuarium të mbushur tani me peshq të kuq të ngordhur. Në izolimin tonë, ne nuk dinim asgjë për një fushatë dezinformuese ruse në rritje për të diskredituar punën tonë.

Ambasada ruse në Londër publikoi dy postime në median sociale Twitter duke i quajtur fotot e AP-së false dhe duke pretenduar se një grua shtatzënë ishte një aktore. Ambasadori rus mbajti kopjet e fotove në një takim të Këshillit të Sigurimit të OKB-së dhe përsëriti gënjeshtra për sulmin në maternitet.

Ndërkohë, në Mariupol na përmbytën njerëz që na pyesnin për lajmet e fundit nga lufta. Kaq shumë njerëz erdhën tek unë dhe më thanë, të lutem më filmo që familja ime jashtë qytetit të kuptojë që jam gjallë.

Në atë kohë, në Mariupol nuk funksiononte asnjë sinjal radio apo TV ukrainas. Radioja e vetme që mund të kapje transmetonte gënjeshtra të shtrembëruara ruse – se ukrainasit po mbanin peng Mariupol-in, qëllonin ndërtesat, po zhvillonin armë kimike. Propaganda ishte aq e fortë sa disa njerëz me të cilët biseduam e besuan atë pavarësisht dëshmive të syve të tyre.

Mesazhi përsëritej vazhdimisht, në stilin sovjetik: Mariupol-i është i rrethuar. Dorëzoni armët”.

Por, ata rrëfejnë dhe vështirësitë e mëdha që kaluan për të fituar besimin se raportimet e tyre nuk ishin të rrema.

“Më 11 mars, në një telefonatë të shkurtër pa detaje, redaktori ynë pyeti nëse mund të gjenim gratë që i mbijetuan sulmit ajror të maternitetit për të vërtetuar ekzistencën e tyre. Kuptova se pamjet duhet të kenë qenë mjaft të fuqishme për të provokuar një përgjigje nga qeveria ruse.

I gjetëm në një spital në vijën e parë të frontit, disa me foshnja dhe të tjerë në lindje. Mësuam gjithashtu se një grua kishte humbur foshnjën e saj dhe më pas jetën e saj.

U ngjitëm në katin e 7-të për të dërguar videon nga lidhja e dobët e internetit. Prej andej, pashë si tank pas tank të mbështjellë pranë kompleksit të spitalit, secili i shënuar me shkronjën Z ​​që ishte bërë emblema ruse për luftën.

Ne ishim të rrethuar: dhjetëra mjekë, qindra pacientë dhe ne.

Ushtarët ukrainas që kishin mbrojtur spitalin ishin zhdukur. Dhe rruga për në fugonin tonë, me ushqimin, ujin dhe pajisjet tona, u mbulua nga një snajper rus që kishte goditur tashmë një mjek që dilte jashtë.

Orët kalonin në errësirë, ndërsa ne dëgjonim shpërthimet jashtë. Në atë moment erdhën ushtarët për të na marrë, duke bërtitur në ukrainisht.

Nuk dukej si një shpëtim. Dukej sikur po lëviznim nga një rrezik në tjetrin. Në atë kohë, askund në Mariupol nuk ishte i sigurt dhe nuk kishte asnjë lehtësim. Mund të vdisje në çdo moment.

U ndjeva jashtëzakonisht mirënjohës ndaj ushtarëve, por edhe i mpirë. Dhe më vinte turp që po largohesha.

U mbërthyen në një Hyundai me një familje me tre anëtarë dhe u futëm në një bllokim trafiku 5 kilometra të gjatë jashtë qytetit. Rreth 30 mijë njerëz dolën nga Mariupol atë ditë – aq shumë sa ushtarët rusë nuk patën kohë të shikonin nga afër makinat me dritare të mbuluara me copa plastike që përplaseshin.

Njerëzit ishin nervozë. Ata po ziheshin, duke i bërtitur njëri-tjetrit. Çdo minutë kishte një aeroplan ose sulm ajror. Toka u drodh.

Ne kaluam 15 postblloqe ruse. Në secilën prej tyre, nëna e ulur në pjesën e përparme të makinës sonë lutej me tërbim, aq me zë të lartë sa ta dëgjonim ne.

Ndërsa kaluam me makinë nëpër to – i treti, i dhjeti, i 15-ti, të gjithë të pajisur me ushtarë me armë të rënda – shpresat e mia se Mariupol do të mbijetonte po shuheshin. E kuptova që vetëm për të arritur në qytet, ushtrisë ukrainase do t’i duhej të depërtonte kaq shumë terren. Dhe nuk do të ndodhte.

Në perëndim të diellit, arritëm në një urë të shkatërruar nga ukrainasit për të ndaluar përparimin rus. Një kolonë e Kryqit të Kuq prej rreth 20 makinash ishte bllokuar tashmë atje. Të gjithë së bashku dolëm nga rruga në fusha dhe korsi të pasme.

Rojet në postbllokun e 15-të flisnin rusisht me theksin e përafërt të Kaukazit. Ata urdhëruan të gjithë kolonën të priste fenerët për të fshehur armët dhe pajisjet e parkuara buzë rrugës. Mezi dalloja Z-në e bardhë të lyer në automjete.

Ndërsa u ngjitëm në pikën e 16-të të kontrollit, dëgjuam zëra. Zëra ukrainas. Ndjeva një lehtësim të jashtëzakonshëm. Nëna në pjesën e përparme të makinës shpërtheu në lot. Ishim jashtë”.

Nga ana tjetër ata shprehen se njerëzit i kanë parë si një formë shpëtimi por, “ne jemi ende të përmbytur nga mesazhet e njerëzve që duan të mësojnë fatin e njerëzve të dashur që fotografuam dhe filmuam. Na shkruajnë në mënyrë të dëshpëruar dhe intime, sikur të mos jemi të huaj, sikur mund t’i ndihmojmë.

Kur një sulm ajror rus goditi një teatër ku qindra njerëz ishin strehuar në fund të javës së kaluar, unë munda të përcaktoja saktësisht se ku duhet të shkonim për të mësuar për të mbijetuarit, për të dëgjuar nga dora e parë se si do të ishte të ishe i bllokuar për orë të pafundme nën grumbuj rrënojash. E njoh atë ndërtesë dhe shtëpitë e shkatërruara përreth saj. Unë njoh njerëz që janë bllokuar nën të.

Dhe të dielën, autoritetet ukrainase thanë se Rusia kishte bombarduar një shkollë arti me rreth 400 njerëz në të në Mariupol.

Por ne nuk mund të arrijmë më atje”.

“Ne ishim gazetarët e fundit në Mariupol. Tani nuk ka asnjë”, përmbyllet dhe përshkrimi i tyre drithërues.

Marrë nga Associated Press, përshtatur për Albanian Post!

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.

/Albanianpost.com