Lajme

Kryeziu për mos organizimin e referendumit serb në Veri: “Qeveria, Presidenca e Kuvendi u bënë bashkë në mbrojtje të Kushtetutës së Kosovës”


Përparim Kryeziu, zëdhënës i Qeverisë së Kosovës

“Qëndrimet tona janë edhe veprime tona”, ishte deklarata e Kryeministrit të Kosovës Albin Kurti, më 29 dhjetor të vitit 2021, kur shteti Serb po fliste për mundësinë e organizimit të referendumit edhe në territorin e Kosovës me qytetarët serb.

Këtë deklaratë të kryeministrit e riktheu në kujtesë zëdhënësi i qeverisë së Kosovës, Përparim Kryeziu.

“Qëndrimet përveçse veprime i bëmë edhe vendime të zbatuara”, ka shkruar Kryeziu në llogarinë e tij në Facebook.

“Qeveria, Presidenca dhe Kuvendi i Republikës së Kosovë u bënë bashkë në mbrojtje të Kushtetutës dhe ligjeve të Kosovës, dhe kundër mbajtjes së referendumit të Serbisë në Kosovë dhe praktikave të dëmshme të deritanishme”, ka përfunduar Kryeziu.

Rezoluta e votuar në Kuvendin e Kosovës që obligonte qeverinë të ndërmarrë të gjitha masat për mos-lejimin e organizimit të Referendumit serb në territorin e Kosovës, ka bërë që qysh në orët e para të mëngjesit të së dielës, njësitet speciale të policisë të vendosen në Veri.

Dhjetëra autoblinda u nisën nga kampi “Belvedere” ende pa lindur dielli dhe u pozicionuan në pjesë të ndryshme të Mitrovicës së Veriut dhe pjesë të tjera të veriut të vendit, raporton nga vendi i ngjarjes, gazetari i Albanian Post, Valon Rashtiti.

Në pamundësi për të votuar në Kosovë, serbët lokalë të kësaj ane ia mësynë Serbisë përmes vendkalimit kufitar në Jarinje.

Disa të tjerë kishin vendosur që të protestonin në qendër të Mitrovicës Veriore në mënyrë simbolike.

Mos-lejimi i organizimit të referendumit serb në Kosovë u betonua edhe me miratimin e një rezolute nga ana e Kuvendit të Kosovës të shtunën e 15 janarit me 71 vota.

Në anën tjetër, pro referendumit ishin shtetet e QUINT-it dhe Shtetet Bashkuara të Amerikës.

Ambasadori i Serbisë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Marko Gjuriç, e ka quajtur “të pafalshme dhe zhgënjyese” moslejimin e mbajtjes së Referendumit serb në Kosovë.

Ai përmes një shkrimi në llogarinë e tij në Twitter shkroi se “kjo është në kontradiktë me kërkesat nga partnerët tanë në ShBA dhe BE”.

“Në një sulm të paprecedent ndaj demokracisë, Prishtina vendosi ta injorojë kërkesën e Sekretarin amerikan të Shtetit, Anthony Blinken, të bërë më pak se një javë më parë”.

Një ditë më parë, më 16 janar, qytetarët në Serbi iu drejtuan kutive të votimit për të votuar në referendumin që kërkon nga ta të përgjigjen nëse duan, apo jo, të bëjnë ndryshime kushtetuese, që lidhen kryesisht me pavarësimin e gjyqësorit nga legjislativi dhe ekzekutivi atje.

Kjo ishte edhe një nga kushtet e Serbisë për integrim në Bashkimin Evropian.

Gazeta serbe Danas ka bërë një përmbledhje të rrugëtimit që ka sjellur deri te momenti i Referendumit, cilat janë ndryshimet që do të ndodhin, pse po ndodhin dhe sa do të zgjasë deri tek implementimi i tyre i plotë.

Nevoja për ndryshimin e dispozitave të Kushtetutës që rregullojnë sistemin gjyqësor në Serbi ishte pranuar praktikisht që nga miratimi i Kushtetutës së Mitrovdanit në vitin 2006. Tashmë në pranverën e vitit 2007, Komisioni i Venecias, një organ ekspert i Këshillit të Evropës, lëshoi ​​një Opinion për Kushtetutën e Serbisë, duke kritikuar dispozitat që kanë të bëjnë me drejtësinë.

Gjegjësisht, Kushtetuta e vitit 2006 parashikonte ndikim të tepruar të pushtetit legjislativ dhe ekzekutiv në procesin e zgjedhjes dhe ngritjes në detyrë të gjyqtarëve dhe prokurorëve.

Në veçanti, problematike ishte dispozita që parashikonte një mandat “provë” për gjyqtarët dhe prokurorët.

Sipas Kushtetutës ende të vlefshme, Asambleja Kombëtare zgjedh gjyqtarët dhe zëvendësprokurorët, por titullarët e zgjedhur të funksioneve gjyqësore duhet të rizgjedhen pas tre vjetësh për të marrë një mandat të përhershëm.

Kjo praktikisht siguron që gjyqtarët dhe zëvendësprokurorët më të rinj të jenë jashtëzakonishtë varur për të paktën tre vitet e para, duke e ditur se nuk kanë garanci se do të qëndrojnë në atë detyrë.

Vetë qëndrimi kushtetues i Kuvendit Kombëtar ishte kritikuar edhe për kompetencat e tepërta të legjislativit në fushën e drejtësisë.

Kushtetuta e Serbise

Përveç zgjedhjes së gjyqtarëve dhe zëvendësprokurorëve, kuvendi aktualisht zgjedh edhe kryetarët e gjykatave dhe prokurorët publikë, si dhe bartësit e pozitave më të larta gjyqësore në Serbi – kryetarin e Gjykatës së Lartë dhe Prokurorin e Shtetit.

Kuvendi është i lidhur me propozimet e dërguara nga Këshilli i Lartë Gjyqësor dhe Këshilli i Prokurorit të Shtetit, por vetë fakti që “vula” është në duart e deputetëve i jep këtij legjislativi fuqi të madhe vendimmarrëse.

Nuk kanë qenë të rralla rastet kur Komisioni Parlamentar i Drejtësisë refuzonte pa shpjegim të gjithë listën e gjyqtarëve apo kryetarëve të gjykatave që u dërgohej për miratim nga Këshilli i Lartë Gjyqësor, sepse nuk i pëlqenin dy-tre kandidatë.

Një problem shtesë me Kushtetutën aktuale janë dispozitat që rregullojnë përbërjen e këshillave gjyqësorë.

Ekzistojnë dy këshilla gjyqësorë – Këshilli i Lartë Gjyqësor është përgjegjës për gjyqësorin dhe Këshilli i Prokurorit të Shtetit është përgjegjës për prokurorinë. Këto dy organe vendosin për disa nga çështjet më të rëndësishme që kanë të bëjnë me funksionimin e gjyqësorit. Këto organe propozojnë kandidatë për kryetarë gjykatash dhe prokurorë publikë, si dhe për gjyqtarë dhe zëvendësprokurorë për zgjedhjet e para.

Gjithashtu, KLGJ dhe KPSh vendosin për ngritjen në detyrë të gjyqtarëve dhe prokurorëve, transferimin e tyre, vlerësimin e punës së gjyqtarëve dhe prokurorëve, por edhe përfaqësojnë nivelin e dytë në procedimin disiplinor.

Ministri i Drejtësisë dhe Kryetari i Komisionit Parlamentar për Drejtësi janë të ulur në të dy organet, një përfaqësues i Avokatëve dhe një profesor nga Fakulteti Juridik. Këshilli i Lartë Gjyqësor kryesohet nga Kryetari i Gjykatës së Lartë dhe nga Prokurori i Republikës.

Gjithashtu, gjyqtarët zgjedhin gjashtë kolegë të tyre në KLGJ dhe e njëjta gjë është edhe me prokurorët. Megjithatë, edhe pse gjyqtarët dhe prokurorët kanë shumicën në këtë organ, është kritikuar vetë fakti që në to janë ulur edhe Ministri i Drejtësisë, edhe kryetari i Komisionit Parlamentar të Drejtësisë.

Ndërgjegjësimi për nevojën e ndryshimit të këtyre dispozitave është pjekur edhe në kohën kur parashikohej ndryshimi i Kushtetutës me Strategjinë Kombëtare të Serbisë të Reformës në Drejtësi të vitit 2013. Çështja u bë edhe më e rëndë në vitin 2016, kur ndryshimi i Kushtetutës në drejtim të depolitizimit të gjyqësorit u bë detyrim nga Plani i Veprimit në kapitullin 23 në kuadër të negociatave të anëtarësimit me Bashkimin Evropian.

Procesi dyvjeçar konsultativ me shoqërinë civile dhe shoqatat profesionale filloi në maj të vitit 2017, kur Ministria e Drejtësisë ftoi shoqatat të japin sugjerimet dhe propozimet e tyre për ndryshime në Kushtetutë. Në janar 2018, ministria publikoi versionin e parë të draft-amendamenteve, të cilat u kritikuan ashpër nga shumë organizata dhe shoqata profesionale.

Në përgjithësi, gjatë tryezave të rrumbullakëta atmosfera ndërmjet përfaqësuesve të shtetit dhe shoqërisë civile ishte shumë e keqe dhe në një moment përfaqësuesit e shumicës së OJQ-ve u larguan nga konsultimet.

Ministria publikoi gjithsej katër versione punuese të draftit, në të cilat u rafinuan disa dispozita, por përshtypja e përgjithshme e profesionistëve ishte se propozimi ishte akoma më i keq se Kushtetuta ekzistuese. Procesi i ndryshimit të Kushtetutës u shua në fund të vitit 2018 dhe për të dy vjet pothuajse nuk u fol më për këtë cështje.

Procesi u ringjall në qershor të vitit të kaluar kur Komisioni parlamentar për Çështjet Kushtetuese dhe Legjislacioni formoi një grup pune për hartimin e amendamenteve.

Në grupin punues, përveç përfaqësuesve të qeverisë dhe profesorëve të së drejtës kushtetuese, ishte edhe një përfaqësues i Shoqatës së Gjyqtarëve të Serbisë dhe Shoqatës së Prokurorëve të Serbisë, dy shoqata profesionale që më së shumti kritikuan draftet e mëparshme.

Ky grup pune e hartoi dhe ia dërgoi Komisionit të Venecias për vlerësim. Në mesin e muajit tetor, Komisioni i Venecias dha një opinion pozitiv për draftin, me disa kundërshtime. Ky version, me korrigjime diskrete, është formuluar në Aktin për ndryshimin e Kushtetutës dhe qytetarët po e votojnë këtë të diel në referendumin e 16 janarit.

 

Çfarë parashikojnë ndryshimet kushtetuese të votuara në referendum?

Referendumi për ndryshimin e Kushtetutës së Serbisë, i gjashti që nga futja e sistemit shumëpartiak, është i detyrueshëm. Kjo do të thotë se nëse qytetarët e konfirmojnë aktin për ndryshimin e Kushtetutës, atëherë do të konsiderojnë se akti është miratuar në ditën e referendumit, pra më 16 janar. Dhe anasjelltas – nëse qytetarët nuk e konfirmojnë aktin, do të konsiderohet se nuk është miratuar.

Suksesi i referendumit nuk kërkon regjistrimin si kusht ose, thënë ndryshe, pjesëmarrja nuk është e rëndësishme që referendumi të ketë sukses. Gjegjësisht, sipas Kushtetutës së vlefshme, ndryshimi i aktit më të lartë juridik është miratuar nëse në referendum e kanë votuar shumica e votuesve, por nuk ka rëndësi numri i votuesve që duhet të dalin.

Pyetja e referendumit është: “A jeni për konfirmimin e Ligjit për ndryshimin e Kushtetutës së Republikës së Serbisë?”.

Andaj, ndryshimet e propozuara kanë të bëjnë me pjesën e Kushtetutës që rregullon gjyqësorin dhe i referohen mënyrës së zgjedhjes së gjyqtarëve dhe prokurorëve, qëndrueshmërisë së funksionit gjyqësor dhe forcimit të funksionit të prokurorëve.

 

Ndryshimet në drejtësi

Për sa i përket gjyqësorit, ndryshimi i propozuar është që të gjithë gjyqtarët të zgjidhen nga Këshilli i Lartë Gjyqësor dhe mandati i gjyqtarit do të jetë i pakufizuar që në fillim, ndërsa Asambleja Kombëtare do të përjashtohet nga procedura e zgjedhjes së gjyqtarëve.

Sipas Kushtetutës aktuale, Asambleja Kombëtare zgjedh gjyqtarët që zgjidhen për herë të parë dhe mandati i parë (periudha e provës) zgjat tre vjet, pas së cilës nuk mund të rizgjidhet, ndërsa Këshilli i Lartë Gjyqësor zgjedh gjyqtarët për gjyqtarë të përhershëm. zyrë.

Sipas Kushtetutës aktuale, gjykata më e lartë në Serbi quhet Gjykata Supreme dhe është propozuar që emri të ndryshohet po ashtu. Kryetari i Gjykatës së Lartë do të zgjidhet nga Këshilli i Lartë Gjyqësor dhe jo nga Asambleja Kombëtare dhe mandati i tij, si më parë, do të jetë pesëvjeçar dhe i njëjti person nuk do të zgjidhet sërish kryetar i Gjykatës së Lartë.

Ashtu si më parë, Këshilli i Lartë Gjyqësor do të ketë 11 anëtarë, por përbërja e tij ndryshon.

Një risi në lidhje me Kushtetutën aktuale është se nëse Kuvendi Kombëtar nuk i zgjedh të katër anëtarët (juristët e shquar) brenda afatit të përcaktuar me ligj, anëtarët e mbetur do të zgjidhen nga një komision i përbërë nga kryetari i Kuvendit Kombëtar, Gjykata Kushtetuese. Kryetari, Kryetari i Gjykatës Supreme, Prokurori i Lartë Publik dhe Mbrojtësi i Qytetarëve dhe me shumicë votash.

Kryeministrja e Serbise, Ana Brnabiq, duke votuar ne Referendum

 

Ndryshimet në prokurori

Kur bëhet fjalë për ndryshimet që propozohen në prokurori, më e rëndësishmja është – në vend të Kuvendit Kombëtar, Këshilli i Lartë i Prokurorëve do të zgjedhë prokurorët.

Sipas Kushtetutës aktuale, Këshilli Shtetëror i Prokurorëve ka 11 anëtarë dhe po aq do të jetë edhe në Këshillin e Lartë të Prokurorisë së sapo propozuar.

Risia në lidhje me Kushtetutën aktuale është: Nëse Kuvendi Kombëtar nuk i zgjedh të katër anëtarët brenda afatit të përcaktuar me ligj, anëtarët e mbetur do të zgjidhen nga një komision i përbërë nga Kryetari i Kuvendit Kombëtar, Kryetari i Kushtetutës. Gjykata, Kryetari i Gjykatës Supreme, Prokurori i Lartë Publik dhe Mbrojtësi i qytetarëve.

Ndryshimet kushtetuese parashikojnë gjithashtu se Prokuroria Supreme Publike është prokuroria më e lartë publike në Republikën e Serbisë, e udhëhequr nga Prokurori i Lartë Publik. Sipas Kushtetutës aktuale, Prokuroria Publike Republikane është prokuroria më e lartë publike, e udhëhequr nga Prokuroria Publike Republikane.

Risia është se Prokurori i Lartë Publik do të zgjidhet nga Kuvendi Kombëtar me propozim të Këshillit të Lartë të Prokurorisë, në vend të propozimit të Qeverisë dhe pas konkursit publik, me votat e tre të pestat e të gjithë deputetëve. Praktika e deritanishme është që prokurori publik republikan, me propozim të Qeverisë, dhe sipas mendimit të marrë nga komisioni kompetent i Kuvendit Popullor, të zgjidhet nga Kuvendi me shumicë votash.

Është paraparë që Prokurori i Lartë Publik të zgjidhet për një periudhë gjashtëvjeçare dhe risia kryesore është se ai nuk do të mund të rizgjedhet më në atë pozitë. Sipas Kushtetutës aktuale, Prokurori Publik Republikan zgjidhet për një periudhë gjashtëvjeçare dhe mund të rizgjidhet.

Ndryshim ka edhe për funksionet e prokurorisë. Kushtetuta aktuale parasheh emërimin e Prokurorit Publik Republikan, Prokurorit Publik dhe Zëvendës Prokurorit Publik. Funksionet e ardhshme prokuroriale janë: Prokurori i Lartë Publik, Kryeprokuror Publik dhe Prokurori Publik.

E reja është se Këshilli i Lartë i Prokurorisë do të zgjedhë në vend të Asamblesë Kombëtare, kryeprokurorët publikë dhe prokurorët publikë. Mandati i Kryeprokurorit Publik do të zgjasë gjashtë vjet, ndërsa funksioni i Prokurorit Publik do të jetë i përhershëm menjëherë.

Sipas praktikës së deritanishme, Kuvendi Kombëtar, me propozim të Këshillit Shtetëror të Prokurorëve, zgjedh për prokurorë publikë dhe zëvendësprokurorë publikë personat që zgjidhen për herë të parë në këtë pozitë. Mandati i prokurorit publik zgjat gjashtë vjet dhe mund të rizgjidhet, ndërsa zëvendësprokurori publik që është zgjedhur për herë të parë në detyrë zgjat tre vjet dhe pas rizgjedhjes funksioni është i përhershëm.

 

Po sikur të votohet kundër?

Nëse qytetarët votojnë kundër ndryshimeve të propozuara në Kushtetutë, atëherë nuk mund të shpallet menjëherë referendum i ri për të njëjtën çështje.

Ligji për Referendumin dhe Nisma Popullore parashikon që pasi qytetarët të marrin vendim kundër konfirmimit të një akti apo çështjeje që ka qenë objekt votimi, i njëjti akt/çështje nuk mund të vendoset sërish në referendum brenda më pak se një viti nga dita e referendum.

Ky afat është shtyrë në katër vjet me Ligjin për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për Referendumin dhe Nisma Popullore, por meqenëse ky referendum është shpallur para hyrjes në fuqi të këtyre ndryshimeve të ligjit, ligji në fuqi për të gjitha çështjet që kanë të bëjnë me këtë referendum të veçantë zbatohet ajo kohë.

 

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.

/Albanianpost.com


Lajmet kryesore