Libra

Gjashtë tituj filozofikë për të nisur “ndryshe” vitin 2022


Sugjerimet apo dhuratat e ndryshme të fundvitit rendisin mes tyre edhe titujt e librave – klasikë apo modernë qofshin.

Por, mes tyre mungon jo pak herë edhe emetimi i titujve që ndryshojnë qasjen e lexuesit.

Që nga vepërzimet tërësisht filozofike e deri te titujt që e zbrujn filozofinë mes rreshtave.

Për një vit që mbyllet sërish nën hijen e pandemisë COVID-19, perspektiva e përditshmërisë merr shkas dhe nga e kaluara.

Kierkegaard

Sugjerimi i parë është libri “Frikë dhe Drithërimë” nga autori Soren Kierkegaard, botuar nga Shtëpia Botuese Pika pa Sipërfaqe.

Kierkegaard është një filozof danez që transformoi një ngjarje biblike në një eventualitet ekzistencializmi.

Duke shkruar nën pseudonimin “Johannes de Silentio” (Joani i Heshtuar), Kierkegaard diskuton historinë nga Bibla, Zanafilla 22:1-18 – gatishmëria e Abrahamit për të sakrifikuar Isakun.

Në këtë vepër, Abrahami normalisht njihet si babai i besimit, por në ditët e sotme, vëren Johannes, askush nuk është i kënaqur me besimin.

Të gjithë mendojnë se mund të fillojnë me besimin për të shkuar më tej.

Në “Exordium” dhe “Eulogji mbi Abrahamin”, Johannes sugjeron se sa i pakuptueshëm është besimi i Abrahamit.

Abrahami nuk e pyeti Zotin, nuk u ankua apo qau, nuk ia shpjegoi askujt, ai thjesht iu bind urdhrave të Zotit.

Exordium na paraqet katër rrugë alternative që mund të kishte ndjekur Abrahami, të cilat mund ta kishin bërë Abrahamin më të kuptueshëm, por larg të qenurit babai i besimit.

Eulogjia pohon se nuk ka asnjë mënyrë që ne të kuptojmë Abrahamin, ose atë që ai bëri.

Celine

Sugjerimi i dytë është libri “Udhëtim në fund të natës” nga autori francez Louis Ferdinand Celine, botuar nga Shtëpia Botuese Zenit.

Ky libër është një roman modern i Celine, që u botua për herë të parë në gjuhën frënge në vitin 1932 nga shtëpia botuese pariziane Éditions Denoël et Steele.

Është një vepër gjysmë-autobiografike e përqendruar në jetën dhe udhëtimet e antiheroit cinik Ferdinand Bardamu.

Ngjarjet vendosen në disa dekada të jetës së Bardamut, duke filluar me shpërthimin e Luftës së Parë Botërore.

Romani pati influencë në lëvizjet e prozës avangarde, por (si shumë gurë të tillë prove) fillimisht nuk u pëlqeu nga kritika.

Popullariteti i tij bazohej në dy elemente të kundërta në punën e tij.

Fjalori shpesh i folur, i trashë dhe i thjeshtë që përdori është rritur nga mungesa e fjalive të gjata, aristokratike, proustiane.

Por gjuha e drejtpërdrejtë shoqërohet, veçanërisht në veprën e mesit të periudhës, me një përçmim modernist për ekspozimin e qartë dhe mbajtjen e dorës së lexuesit të neveritshëm borgjez.

Kështu, Céline është edhe Henry Miller, John Steinbeck dhe James Joyce në të njëjtën kohë.

Beckett

Sugjerimi i tretë është libri “Dashuria e Parë” nga autori irlandez Samuel Beckett, botuar nga Shtëpia Botuese Zenit.

Beckett e shkroi novelën në vitin 1946, pasi u kthye në Paris në fund të luftës. Kohë, kur filloi atë që më vonë e përshkroi si “një furi shkrimi”.

Kalimi në frëngjisht si gjuha e tij e kompozimit e çliroi atë.

Historia e “Dashurisë së Parë” është e qartë dhe e padeshifrueshme si një ëndërr.

Pas vdekjes së babait të tij, një tregimtar i paidentifikuar, i cili vuante nga kapsllëku, ose ndoshta nga diarreja, nxirret jashtë shtëpisë së tij.

Ai gjen një stol në një varrezë dhe vendoset aty për të kaluar natën, vetëm për t’u shqetësuar nga një grua.

Në pamundësi për t’u çliruar nga shqetësimi i shkaktuar nga gruaja, rrëfimtari futet në banesën e saj me dy dhoma dhe, pasi pastrojnë të gjitha mobiljet në korridor, ata ndajnë një natë dashurie, ngjizin një fëmijë dhe vëzhgojnë tharjen e një zymbyli.

Natën që gruaja shkon për të lindur, rrëfimtari, i cili nuk mund të durojë zhurmën e britmave të saj, vesh pallton dhe kapelën e tij duke u larguar për të mos u kthyer më.

Të ofrosh një përmbledhje të “Dashurisë së Parë” është po aq absurde sa të ofrosh një përmbledhje të vetë dashurisë.

Melville

Sugjerimi i katërt është libri “Kopisti Bartëlbi” nga autori amerikan Herman Melville, botuar nga Shtëpia Botuese Onufri.

“Kopisti Bartëlbi” është një tregim i shkurtër i Melville, i serializuar fillimisht në mënyrë anonime në dy pjesë në botimet e nëntorit dhe dhjetorit të vitit 1853 të Revistës Putnam’s.

Avokati është tregimtari i paidentifikuar i “Kopisti Bartëlbi”. Ai zotëron një firmë ligjore në Wall Street dhe punëson katër burra si kopistë.

Avokati është rreth gjashtëdhjetë vjeç. Ai është mendjemprehtë, punëtor dhe di si të menaxhojë biznesin e tij.

Ai është i mirë në marrëdhëniet me njerëzit, derisa takohet me Bartëlbin.

Bartëlbi është një djalë i ri i punësuar nga Avokati për të shërbyer si kopisti i ligjit.

Ai e nis si një kopist i shkëlqyer, por kur i kërkohet të ekzaminojë punën e tij për gabime, ai përgjigjet se “do të preferonte të mos e bënte”.

Bartëlbi së shpejti i përgjigjet çdo gjëje që i kërkohet të bëjë me “Unë do të preferoja të mos e bëja,” dhe ai dalëngadalë çmend Avokatin dhe kolegët e tij.

Mark Aureli

Sugjerimi i pestë është libri “Meditime” shkruar nga Mark Aureli, botuar nga Shtëpia Botuese Pema.

Mark Aureli ishte perandor romak nga viti 161 deri në 180 dhe është një nga filozofët më të rëndësishëm stoikë.

Ajo që sot njihet nën titullin “Meditime” ka formën e një fletoreje personale, e cila nuk ishte menduar për botim.

Aureli i etiketoi ato “Shkrime për veten time”. Ato ishin të shkruara në greqisht, edhe pse gjuha e tij amtare ishte latinishtja.

Mendohet se librat e shkurtër ishin kompozuar gjatë fushatave ushtarake në Evropën Qendrore.

Sot ajo konsiderohet gjerësisht si një nga veprat më të rëndësishme në të gjithë letërsinë perëndimore.

Ai vdiq, me shumë gjasa nga murtaja ose kanceri, në një fushatë ushtarake në Austrinë e sotme. Vepra është e ndarë në 12 libra të shkurtër.

Lea Ypi

Sugjerimi i fundit është libri “Të lirë – Të rritesh në fund të historisë” i profesoreshës shqiptare Lea Ypi botuar nga Shtëpia Botuese Dudaj.

Kur bien kundërshtitë ndaj ideologjive, njësoj siç Shqipëria nuk e gjeti zërin e vërtetë politik post-komunist, krejt natyrshëm ngrihet dhe koncepti i fundit të historisë.

Shqipëria u bë shtëpia e këtyre ideve iliberale që nuk gjejnë universalitet në një komb që ende nuk e dinte se çfarë ishte komunizmi dhe roli i Stalini-t tek Enver Hoxha si Hegel-i tek Kojeve.

Në narrativën e rritjes së autores Ypi në Tiranë, Hoxha si ish-diktator nuk jetonte më.

Por, ai ende mbizotëronte mbi jetën e njerëzve të tij.

Statuja e Stalin-it bëhet objekt i parë nominal midis trupit artistik dhe kokës së fryrë si dandelion.

Njësoj si Shqipëria komuniste, e cila përcaktoi rrugën e saj, duke u bërë aleate dhe më pas duke u prishur me Jugosllavinë, Bashkimin Sovjetik dhe më pas Kinën, Ypi nuk po dakordësohej me veprimet e orvatjet e shumë prej bashkëkohësve të saj.

Lea Ypi me prindërit e saj në Durrës në fillim të viteve 1980. Fotografia: Lea Ypi

Ndarja e madhe midis gjuhës së koduar të prindërve dhe të afërmve të saj për “të burgosurit politikë” ishte hapi i parë i një kuptimi të ri dialektik në jetën e saj – bashkëngjitur ndryshimeve që po pësonte Shqipëria.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.

/Albanianpost.com


Lajmet kryesore