Jetesë & Stil

Arti i lashtë i tatuazheve


Shija jonë moderne për bojën, është një rrjedhë e traditave shumë më të vjetra nga sa mund të mendoni.

Për mijëra vjet, njerëzit kanë gdhendur trupat e tyre me simbole – për të sinjalizuar identitetin dhe statusin, për të zbukuruar, për të shprehur përkushtimin, për të mbrojtur dhe shëruar. Ne i quajmë këto zbukurime tatuazhe, nga fjala “tattoo”, që do të thotë “të godasësh” në disa gjuhë polineziane.

Ndërsa praktika është veçanërisht dramatike dhe mbresëlënëse atje, njerëzit kanë pigmentuar lëkurën e tyre për një arsye ose një tjetër në pothuajse çdo kulturë të njohur.

Në disa vende paleolitike në të gjithë Evropën, arkeologët kanë zbuluar gjilpëra kockash dhe instrumente të tjera që mund të jenë përdorur për të bërë tatuazhe dhjetëra mijëra vjet më parë. Sidoqoftë, lëkura e ruajtur mirë është e rrallë, kështu që askush nuk mund të thotë me siguri kur paraardhësit tanë filluan të modifikojnë trupat e tyre.

Për njëfarë kohe, dëshmia përfundimtare më e vjetër erdhi nga Egjipti i lashtë, ku disa mumie femra të datuara në Mbretërinë e Mesme të hershme shfaqnin simbolet e pjellorisë. Ky rekord u thye vetëm në vitin 1991 kur dy turistë zbuluan eshtrat e mumifikuara të  “Otzi the Iceman” në një akullnajë në Alpet Italiane.

Një riprodhim i “Otzi Iceman” në Muzeun Arkeologjik të Tirolit të Jugut në Itali.

Ai dhe boja e tij e gjerë – shkencëtarët numërojnë 61 tatuazhe të cilat datojnë 5 mijë e 300 vjet më parë. Shumë prej modeleve gjurmojnë nyjet e tij të shpinës, kyçit të dorës dhe kyçit të këmbës. Për shkak se imazhet me rreze X tregojnë se ai vuante nga artriti dhe dhimbje barku, disa studiues besojnë se shenjat e tij ishin menduar të ishin terapeutike.

Synimet e bojës

Në historinë më të re, tatuazhet kanë ardhur për të nënkuptuar gjithçka. Grekët e lashtë i përdorën ato për të shënuar skllevërit dhe kriminelët, dhe romakët e zgjeruan këtë praktikë tek ushtarët. Megjithatë, as qytetërimi nuk u kënaq me tatuazhet e popullatës së përgjithshme: ata e lidhën bojën me britanikët, gotët, trakët dhe të ashtuquajturit “barbarë” nga të cilët ata donin të dalloheshin.

Kafshët, të vërteta dhe legjendare, ishin një burim i shpeshtë frymëzimi për këto grupe dhe të tjerët në mbarë botën. Një shef Scythian nga Lugina Pazyryk në Siberinë e sotme, i ruajtur në një varr që nga mijëvjeçari i parë para Krishtit, u zbulua i mbuluar me “një shumëllojshmëri kafshësh fantastike” që mbulojnë bustin dhe gjymtyrët e tij: një kal, një dash, një peshk dhe një paketë krijesash të tjera, më monstruoze.

Kafshët janë lëndë e zakonshme në shumë kultura edhe sot, shpesh për shkak të një lidhjeje të perceptuar me shpirtin e kafshës. Duket se tatuazhet në botën e lashtë kishte shumë të përbashkëta me tatuazhet moderne dhe se tatuazhi në të gjithë botën ka origjinë të thellë dhe universale psikike.

Pengesa fetare në rrugë
Skicat më të hershme të njohura të tatuazheve.

Duke pasur parasysh popullaritetin e tij të përhapur, tatuazhet duket se janë ngulitur në natyrën njerëzore. Sidoqoftë, disa u përpoqën ta nxjerrin jashtë ligjit në të kaluarën. Sipas Judaizmit dhe Krishterizmit të hershëm, tatuazhet ndotën një trup të përsosur nga Zoti.

Perandori Romak Konstandini e nxori jashtë ligjit tatuazhin e fytyrës kur u konvertua në Krishterizëm në vitin 325 pas Krishtit dhe Papa Hadrian e ndaloi atë krejtësisht në shekullin e tetë. Për mijëra vitet e ardhshme, lëkura kolektive e Evropës mbeti pak a shumë e zbukuruar.

Ndërkohë, tatuazhet lulëzuan pothuajse kudo tjetër. Antropologu Lars Krutak shpjegon se për shumë popuj paganë, të cilët e identifikuan veten nga prerjet në lëkurën e tyre, “do të ishte sakrilegjike të mos bëheshin tatuazhe”.

Në të vërtetë, në shumë pjesë të Polinezisë, Azisë, Afrikës dhe Amerikës, tatuazhet nuk ishin zgjedhje individuale, por rite komunale të kalimit. Në kontrast me idealet Abrahamike, Krutak thotë, ato ishin të nevojshme për pranimin në shoqëri: “nëse nuk do të viheshit në shenjë, do të talleshit dhe turpëroheshit”.

Disa përcollën prejardhjen e një personi, të tjerët shënuan kalimin në moshën madhore, dhe të tjerët rrëfyen shfrytëzimet në fushën e betejës. “Ata thonë diçka për historinë tuaj të jetës, paraardhësit tuaj, arritjet tuaja, territorin tuaj”, thotë Krutak.

“Ata të gjithë flasin për këtë në një mënyrë ose në një tjetër, nëse keni njohuri për të lexuar këtë gjuhë vizuale”.

Një grup valltarësh, të veshur me kostume dhe tatuazhe tradicionale, në ishullin polinezian francez Nuku Hiva në 2017.
Kulturat aktuale

Ishin tradita si këto që eksploruesit evropianë u ndeshën vetëm disa shekuj më parë, duke ringjallur një interes perëndimor për tatuazhet. Kur eksploruesi britanik James Cook dhe ekuipazhi i tij udhëtuan për në Paqësorin Jugor në fund të viteve 1700, ata takuan popujt vendas të Tahitit, Zelandës së Re dhe ishujve të tjerë, shumë prej të cilëve ishin të mbuluar në forma gjeometrike dhe vija spirale.

Ndërsa disa marinarë u shënuan me forcë, të tjerët e pëlqyen këtë art ekzotik dhe madje krijuan sallone tatuazhesh kur u kthyen në shtëpi. Me ndihmën e tyre, së bashku me ndikimin e stilit më piktoresk të tatuazheve të përdorur në Japoni, tendenca u bë përsëri në modë në Evropë.

Në ditët e sotme, tatuazhet janë zakonisht një mjet për të shprehur veten ose një mënyrë për të nderuar kujtimin e të dashurve. Për disa, ata mbartin konotacione të rinisë rebele. Por edhe nëse e shënojmë veten në mënyra të ndryshme, në kohë të ndryshme dhe për arsye të ndryshme, ne ende po marrim pjesë në një ritual që mahniti breza të panumërt të paraardhësve tanë.

“Padyshim që ka diçka që kërkon të thuhet që nuk mund të shprehet me metoda të tjera”, thotë Krutak. Ai mendon se tërheqja e këtij mediumi ka të bëjë shumë me qëndrueshmërinë e tij. Një pikturë mund të digjet dhe një vazo mund të copëtohet, por tatuazhet janë të garantuara të zgjasin aq kohë sa edhe vet ju.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.

/Albanianpost.com


Lajmet kryesore