Akti II i Erdoganit: “Udhëheqësi” i ri i botës myslimane

Në agimin e viteve 2010, në Liban, Palestinë, Tunizi dhe gjetkë në rajon, portreti i kryeministrit turk u shfaq në disa parukeri, dyqane ushqimore dhe kafene.

Aty-këtu dëgjoheshin lavdërimet e këtij Recep Tayyip Erdogan-it të Partisë për Drejtësi dhe Zhvillim (AKP), i cili ishte bërë zëri i rezistencës palestineze dhe që kishte pasur suksese elektorale që nga viti 1996, fillimisht në nivel lokal, pastaj në nivel kombëtar prej 2002.

Për liderët e Islamit politik, historia e suksesit të AKP-së të bënte të ëndërroje.

Në krye të saj, ai që më pas e përshkruante veten si një “islamist demokratik”, apo edhe një “i moderuar”, dukej me të vërtetë se po hartonte një rrugë të re në Lindjen e Mesme.

Ndërsa njerëzit përreth Mesdheut ishin në përpjekje aktive për rinovimin demokratik, udhëheqësi turk pa një mundësi në këtë.

Të krijohej si model dhe kështu të zgjeronte ndikimin e tij në botën arabe-myslimane.
13 shtator 2011. I sapo rizgjedhur për të tretën herë radhazi si kreu i qeverisë, Recep Tayyip Erdogan filloi një turne në Lindjen e Mesme.

Në Egjipt, Tunizi dhe Libi, njeriu i AKP-së mirëpritej si hero. Në të tre vendet, Pranvera Arabe ia doli të rrëzonte liderët e fortë që kishin mbretëruar deri atëherë.

Në parapritje të kësaj përmbysjeje gjeopolitike, kryeministri turk i kishte bërë thirrje presidentit egjiptian Hosni Mubarak të largohej nga pushteti, menjëherë pas kryengritjes së janarit 2011.

Një nga liderët e parë që e bëri këtë. Ai priste shumë nga forca kryesore opozitare brenda kësaj peshe të rëndë rajonale, Vëllazëria Myslimane, me të cilën AKP është politikisht e afërt.

“Ai mendonte se nëse Egjipti do të adoptonte një ecuri, ajo do të mund ta kthente atë në hegjemonist”, analizon Soner Cagaptay, specialist i Turqisë në Institutin e Uashingtonit në SHBA.

Për Erdogan, ardhja në pushtet e Vëllazërisë do t’i jepte mundësinë për të shumëfishuar ndikimin e tij.

Në Libi, ku ai bëri thirrje për bashkimin e vendit dhe përshëndeti fitoren e popullit pas rënies së Muammar Gaddafit, të cilit ai gjithashtu i kishte bërë thirrje hapur të largohej nga pushteti, edhe një herë ai u gjend në qendër të fatit kombëtar “Unë Jam i lumtur që kam qenë dëshmitar i fitores dhe ardhjes së demokracisë në Libi”.

Nostalgji osmane

Gjatë udhëtimeve të tij, reis-i lundronte në valën e protestave dhe mburrej me “modelin turk”, në të cilin Islami mund të ekzistojë në mënyrë demokratike.

“Një veçanti e inkurajuar në fillim të viteve 2000 nga Shtetet e Bashkuara, të cilat donin të shihnin shfaqjen e një Islami të moderuar pas sulmeve të 11 shtatorit”, sipas Bilge Yabanci, studiues në Universitetin Northwestern, në Shtetet e Bashkuara, ekspert i autoritarizmave.
AKP-ja dhe Erdogan i përshtaten këtij imazhi dhe kjo fillimisht lehtësoi politikën e jashtme aktive të AKP-së në rajon.

Në Egjipt, kreu i qeverisë turke shpalli qartë mendimin “Unë jam një mysliman jo laik, por jam kryeministër i një shteti laik dhe them se shpresoj që në Egjipt të ketë gjithashtu një shtet laik”.

Ndërsa një gabim në përkthim duke zëvendësuar “laicizmin” me “ateizmin” do t’i shastiste anëtarët e Vëllazërisë Myslimane, përfshirë Mohamed Morsin, president i zgjedhur në vitin 2012, mesazhi u pëlqeu të moderuarve, të cilët gjetën në këto fjalë një rrugë të re drejt një shoqërie më liberale.

Në Tunizi, djepi i Pranverës Arabe, ai deklaroi se “Islami dhe demokracia nuk janë të papajtueshëm” dhe inkurajoi një proces zgjedhor në respekt të këtyre vlerave në një vend që po përgatitej të votonte për partinë islamike Ennahda.

“Erdogan e ëndërronte veten si një kalif bashkëkohor të botës myslimane”, thotë Ahmet Erdi Ozturk, pedagog në politikë dhe marrëdhënie ndërkombëtare në Universitetin Metropolitan të Londrës.

“Një përzierje e ideologjisë nacionaliste konservatore që mund të përshkruhet si nostalgji osmane”, gjykon Bilge Yabanci.

Dhe historia funksionoi. Sepse nga viti 2011, AKP bëhet partia që ka qëndruar më gjatë në pushtet në historinë e Turqisë moderne.
Pra, në mënyrë të pashmangshme, modeli turk i Erdoganit është një referencë dhe dëshira për eksportimin e tij në rang lokal nuk mund të fshihet.

Në Tunizi, një Parti për Drejtësi dhe Zhvillim u krijua në mars 2011, duke marrë cilësimet mbi “islamizëm, qendër e djathtë” duke iu referuar asaj turke.

Në Egjipt, Vëllazëria Myslimane preferon ta emërojë partinë e re politike Partia e Lirisë dhe Drejtësisë, pa guxuar imitimin.

Fitoret që materializojnë politikën e re të jashtme të Turqisë e cila merr statusin e një fuqie rajonale, përmes politikës të “zero problemeve me fqinjët”, të teorizuar nga Ahmet Davutoglu, në atë kohë ministër i Jashtëm.

“Davutoglu mendonte se Turqia nuk mund të bëhej një fuqi e madhe pa ushtruar ndikim në Lindjen e Mesme, se bëhej fjalë për pellgun e saj natyror dhe kulturor”, thotë Soner Cagaptay.

“Prandaj, politika e re e jashtme kishte për qëllim ndryshimin ose formësimin e rezultateve të ngjarjeve në Lindjen e Mesme për të fituar disa miq dhe aleatë».

Busulla e re gjeopolitike

Këto ngjarje shënojnë një pikë kthese, e cila bie në kundërshtim rrënjësisht me orientimin ideologjik të Turqisë deri atëherë, e kthyer tradicionalisht drejt Perëndimit dhe e painteresuar për bregun mesdhetar, por pjesërisht nën influencën e hegjemonisë së saj në kohën e Perandorisë Osmane.

Rexhep Tayyip Erdogan filloi të shikonte diku tjetër, në një logjikë neo-otomane. Sepse të themi të vërtetën, Perëndimi e kishte refuzuar, mendoi ai.

Në dosjen e anëtarësimit të Turqisë në Bashkimin Evropian, negociatat ishin bllokuar, të kristalizuara mbi tensionet rreth statusit të Qipros.

Pushtimi i Irakut shkaktoi gjithashtu tensione midis të vetmit vend anëtar të NATO-s me shumicë myslimane dhe disa partnerëve të organizatës transatlantike, para së gjithash Uashingtonit.

Për të kuptuar evolucionin e këtij rifokusimi diplomatik të kryer nga Erdogan në skenën ndërkombëtare, duhet të shohim shkallën e reagimit ndaj turneut në Lindjen e Mesme nga Nexhmettin Erbakan, kryeministër turk nga viti 1996 deri në 1997 dhe mentor i presidentit aktual.

Erbakan ia kushtoi vizitën e tij të parë zyrtare Iranit në vitin 1996, duke injoruar dënimet amerikane kundër Republikës Islamike.

Atij që vazhdonte të fliste për “solidaritet mes vendeve myslimane”, i mungonte gjithsesi objektivi në vendin e tij, veçanërisht me forcat e armatosura, garantues të laicizmit dhe burokracisë civile, të ngacmuar nga vizita e kreut të shtetit.

Kritikat ishin aq të forta, saqë u përdoren si pretekst për “puçin post-modern” të vitit 1997, këtë ofensivë laike që çoi në dorëheqjen e kryeministrit dhe shpërbërjen e partisë së tij.

Vite më vonë, gjithsesi, ishin të njëjtët udhëheqës ushtarakë që kundërshtuan ashpër islamin politik, të cilët shoqëruan Rexhep Tayyip Erdogan në turneun e tij rajonal.

Kështu, Erdogan përdori një busull të re gjeopolitike. Në veçanti me Izraelin, një aleat i Shteteve të Bashkuara me të cilin Turqia më parë kishte marrëdhënie të mira dhe të besueshme, siç dëshmohet nga nënshkrimi në vitin 1996 i një marrëveshjeje të mbrojtjes midis dy vendeve.

Për të legjitimuar veten në botën arabe, Erdogan mori flamurin e rezistencës palestineze.

Në vitin 2011, pak ditë përpara turneut të saj në Lindjen e Mesme, Ankaraja njoftoi dëbimin e ambasadorit izraelit, ndër masat e tjera hakmarrëse kundër shtetit hebre, i cili refuzoi të kërkonte falje për një bastisje që i kushtoi jetën nëntë turqve.

Kjo e fundit ishte kryer një vit më parë kundër një flotilje turke që synonte të furnizonte Rripin e Gazës, të shënjestruar nga një bllokadë e vendosur nga Izraeli, me mbështetjen e Egjiptit.

Turqia ishte atëherë një nga vendet më aktive për sa i përket ndihmave ekonomike dhe humanitare të dërguara për palestinezët.

Kjo i dha Erdoganit mirënjohje të madhe nga popullsitë arabe, të cilat ndiheshin të tradhtuara nga udhëheqësit e tyre, që si në Egjipt, e kishin të lehtë të hiqnin dorë nga kauza në favor të zhvillimit të lidhjeve me shtetin hebre.

Për t’u bindur për këtë, mjafton t’i kthehemi vizitës së Erdoganit në Kajro.

Në aeroport, një valë flamujsh turq valëviteshin nga turma. “Na jepni hua Erdoganin për një muaj! “, shkruan madje edhe Mohammed Amin, kolumnist për të përditshmen liberale egjiptiane al-Wafd.

Gjatë kësaj faze të parë të turneut të tij rajonal, kreu i qeverisë turke mbajti një fjalim me patos, duke deklaruar se njohja e shtetit palestinez nuk ishte “një opsion, por një detyrim”.

Lufta në Siri

Pavarësisht popullaritetit të tij, Erdogan arriti shpejt kufijtë e politikës së tij të jashtme.

Larg së pasuri “zero probleme”, përkundrazi, dukej sikur po i grumbullonte ato. Sepse kundërrevolucionet po aktivizoheshin dhe po fitonin terren gjithnjë e më shumë.

Në Egjipt, pasi organizoi një grusht shteti ushtarak në vitin 2013 kundër presidentit Mohammed Morsi, Abdel Fattah al-Sisi u zgjodh kreu i shtetit në vitin 2014.

Kështu, duke humbur një nga aleatët e saj rajonalë, Turqia u bë një vend strehimi për mbështetësit e Vëllazërisë Myslimane të cilët u larguan nga Egjipti pas puçit ushtarak dhe marrëdhëniet midis dy vendeve u prishën pasi Erdogan e përshkroi homologun e tij egjiptian si një “tiran të paligjshëm”.

Veç kësaj, dy politikanët kundërshtonin njëri-tjetrin në një front tjetër, atë të konfliktit libian në të cilin Turqia ishte angazhuar duke mbështetur qeverinë e Tripolit (të njohur nga komuniteti ndërkombëtar), pranë Vëllazërisë Myslimane, ndërsa Egjipti ishte në favor për pushtetin e Marshall Khalifa-s në Bengazi.

Në fakt, Ankaraja e gjeti veten tërthorazi përballë peshave të tjera të rënda të botës arabe.

“Turqia u gjend plotësisht e izoluar. Vendet që tani e shihnin Vëllazërinë Myslimane si kërcënimin më të madh për sigurinë e tyre rajonale dhe kombëtare, si Emiratet e Bashkuara Arabe, Arabia Saudite, Egjipti, Izraeli dhe Jordania, filluan të kundërshtojnë Erdoganin”, thotë Soner Cagaptay.

Mbi të gjitha, Erdogan e gjen veten të bllokuar nga dosja siriane.

Së pari kundër Presidentit Bashar al-Assad, me të cilin dikur kishte marrëdhënie të mira dhe të cilin ai po përpiqte ta bindte që t’i jepte fund shtypjes së demonstratave, ndërkohë që mirëpriste anëtarët e lëvizjes opozitare siriane në territorin e tij.

Kur njeriu i fortë i Turqisë u bë më pas mbështetësi i vërtetë i rebelëve sirianë, duke e quajtur më tej kreun e shtetit sirian një “vrasës”, marrëdhëniet midis dy vendeve arritën në nivelin më të ulët që kishin pasur deri në atë kohë.

Me afrimin e zgjedhjeve të përgjithshme, Turqia tani po kërkon të rilidhet me fqinjin e saj për të zgjidhur çështjen e refugjatëve sirianë, kokat e turkut e krizës ekonomike turke.

Më pas Turqia e Erdoganit do të përballej me luftëtarët kurdë të Njësive të Mbrojtjes së Popullit (YPG), partnerë ushtarakë të Shteteve të Bashkuara në luftën e tyre kundër grupit të Shtetit Islamik (IS), por të konsideruar si organizatë terroriste nga Ankaraja.

I vendosur për të frenuar çdo ambicie territoriale kurde që mund të fshihet brenda kufijve të saj, presidenti turk po filloi një sërë operacionesh ushtarake në Siri, si Operacioni Dega e Ullirit në 2018 ose Operacioni Pranvera e Paqes një vit më pas.

Një qëndrim luftarak që nuk e pengoi atë të vazhdojë të dëshirojë të pozicionohet si një udhëheqës unifikues i komunitetit mysliman.

Që nga fillimi i konfliktit sirian, Turqia u tregua bujare në politikën e saj të mirëpritjes së refugjatëve, duke pritur rreth 3.6 milionë sirianë, tre të katërtat e të cilëve përfituan nga statusi i mbrojtjes së përkohshme.

Kështu, ajo synonte të paraqiste veten si një alternativë solide ndaj fuqive rajonale arabe.

Turqia e mbështeti veçanërisht Dohën që nga fillimi i bllokadës arabe vendosur emiratit të gazit në vitin 2017 nga Arabia Saudite, Emiratet e Bashkuara Arabe, Bahreini dhe Egjipti.

Në konkurrencë me Princin e Kurorës shumë ambicioz saudit, Mohammad bin Salman (MBS), Erdogan u bë majë shtize për harkun në fushatën ndërkombëtare kundër MBS pas vrasjes së gazetarit saudit Jamal Khashoggi në konsullatën e vendit të tij në Stamboll.

Pas vitesh tensionesh që kanë kontribuar në izolimin e Ankarasë në rajon, politika e “zero problemeve” duket se po del sërish në pah muajt e fundit.

E kontestuar në vend për bilancin e saj ekonomik ndërsa afrohen zgjedhjet, reis-i është gati të bëjë lëshime për të gjetur një politikë paqësore me fqinjët e saj, duke filluar një sërë pajtimesh, veçanërisht me Egjiptin, Izraelin, Emiratet e Bashkuara Arabe apo Arabinë Saudite.

Episodi i fundit nesër “Akti III i Erdoganit: një populist që është bërë autoritar

Akti I Erdogan: fillimet e një “islamisti demokratik”

Marrë nga libanezja “L’Orient le Jour” dhe përshtatur për Albanian Post

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.

/Albanianpost.com