A mundet Kina të zëvendësojë SHBA-të në Lindjen e Mesme?

Më 6 prill, ministrat e Jashtëm të Arabisë Saudite dhe Iranit u takuan për herë të parë në shtatë vjet.

Një muaj më parë, zyrtarët e lartë të sigurisë kombëtare të të dy vendeve kishin habitur botën, duke rivendosur marrëdhëniet diplomatike pas vitesh armiqësie që kishin ngritur tensionet në të gjithë territorin e tyre të përbashkët.

Por takimet që çuan në përparimin e madh nuk u mbajtën në Lindjen e Mesme. Ata u pritën dhe ndërmjetësuan nga Kina, pas vitesh përpjekjesh të pasuksesshme nga Omani dhe Iraku.

Në Perëndim, roli qendror i Kinës në mbajtjen e ekonomisë së Rusisë në këmbë, pavarësisht sanksioneve, dhe mosgatishmëria e Pekinit për të vënë në dyshim Moskën për pushtimin e saj në Ukrainë, kanë tërhequr kritika të ashpra.

Megjithatë, ekspertët thonë se suksesi i saj i sapogjetur si një paqebërës në Lindjen e Mesme sinjalizon një ndryshim për Kinën, e cila tradicionalisht ka hezituar të përfshijë veten shumë thellë në përpjekjet për të zgjidhur konfliktet globale.

Dhe duket se po ëndërron shumë. Në shkurt, pak para përfundimit të bisedimeve Iran-Saudi, Pekini nisi Iniciativën e tij të Sigurisë Globale, me qëllim “zgjidhjen paqësore të dallimeve dhe mosmarrëveshjeve midis vendeve përmes dialogut dhe konsultimit”.

Më pas javën e kaluar, ministri i ri i jashtëm i Kinës, Qin Gang, tha se Pekini ishte gati të ndërmjetësonte bisedimet e paqes midis Izraelit dhe Palestinës.

Marrëveshja mund të shërbejë si “hapësirë e nisjes së Kinës për iniciativat e ardhshme”, tha Julia Gurol-Haller, një bashkëpunëtore në Arnold-Bergstraesser-Institut Freiburg në Gjermani.

Është një deklaratë se Kina është e gatshme të luajë një rol më të madh sesa ka pasur më parë në ndërmjetësimin e konflikteve, tha ajo.

E gjithë kjo vjen në një kohë kur ndikimi i Shteteve të Bashkuara – tradicionalisht ndërmjetësi i fuqisë më të madhe në Lindjen e Mesme – është zbehur, sipas shumë analistëve. Vendimi i SHBA-ve për t’u tërhequr nga marrëveshja bërthamore me Iranin, marrëdhënia e saj me Arabinë Saudite dhe pushtimi i gjatë dhe tërheqja kaotike nga Iraku dhe Afganistani kanë dëmtuar besueshmërinë e saj.

Politika e brendshme gjithashtu i ka mbajtur SHBA-të të shpërqendruar, siç ka bërë një shqetësim në rritje në mesin e publikut amerikan për rolin e gjatë dekadash të vendit si një polic global.

Por a mund t’i ofrojë Kina Lindjes së Mesme gjithçka që SHBA – me të gjitha dështimet e saj – gjatë viteve?

Përgjigja e shkurtër: Megjithë ndikimin e saj në rritje të shpejtë, Kina ende nuk ka aftësinë për të zëvendësuar SHBA-të në Lindjen e Mesme, ku Uashingtoni ka dhjetëra baza ushtarake dhe aleatë që është angazhuar t’i mbrojë. Por në asnjë rast Pekini mund të mos dëshirojë ta marrë këtë përgjegjësi ende, thonë ekspertët. Tani për tani, Kina mund të përfitojë nga ndikimi i zgjeruar diplomatik dhe ekonomik, duke i lënë SHBA-të të vazhdojnë të udhëheqin për shqetësimet e sigurisë së rajonit.

Shumë përpara marrëveshjes Arabia Saudite-Iran, Kina ishte vendosur tashmë si një partner jetik për vendet në Lindjen e Mesme.

Kina është partneri kryesor tregtar i Arabisë Saudite dhe Iranit dhe është blerësi më i madh i naftës nga të dy vendet. Vitet e fundit, ajo i ka çimentuar më tej këto marrëdhënie, duke nënshkruar një marrëveshje bashkëpunimi 25-vjeçare me Iranin në 2021 dhe një marrëveshje gjithëpërfshirëse të partneritetit strategjik me Arabinë Saudite në 2022.

Por ky vullnet i mirë shtrihet përtej Arabisë Saudite dhe Iranit, në një pjesë jo të vogël të Iniciativës masive Brez dhe Rrugë (BRI) të nisur në 2013, me synimin për të lidhur Azinë, Evropën dhe Afrikën përmes një rrjeti portesh, hekurudhore të mbështetur nga Kina, autostrada dhe projekte të tjera infrastrukturore.

Kina investoi më shumë se 273 miliardë dollarë në rajon midis 2005 dhe 2022. Ajo është investitori më i madh në Lindjen e Mesme. Ajo gjithashtu blen naftë nga Iraku, gaz nga Katari dhe eksporton armë në Algjeri, Marok, Turqi, Egjipt dhe Arabinë Saudite. Ai po ndihmon Egjiptin të ndërtojë kryeqytetin e tij të ri jashtë Kajros dhe ka ndërtuar rrjetin hekurudhor të metrosë në Mekë.

Në dhjetor 2022, presidenti kinez Xi Jinping vizitoi Arabinë Saudite për tre ditë, gjatë së cilës ai mbajti edhe samitet e para të Pekinit me Ligën Arabe dhe Co Gulf Co.

Ndërkohë, përparimet e shpejta të Kinës në teknologjinë e fundit në vitet e fundit nënkuptojnë se Pekini mund të ofrojë akses në shërbime si lidhja 5G përmes kompanive si Huawei.

E gjithë kjo i jep Kinës një ndikim automatik në rajon, tha Trita Parsi, bashkë-themeluese dhe nënkryetare ekzekutive e Institutit Quincy për Shtetin e Përgjegjshëm, një institut kërkimor me bazë në Uashington. Ky ndikim i ka mundësuar Pekinit të ketë sukses me Arabinë Saudite dhe Iranin ku negociatorët e kaluar kishin dështuar, tha ai. Vendet në të gjithë rajonin duan të qëndrojnë në hiret e mira të Kinës për arsye ekonomike.

Edhe më mirë, Pekini shihet si një partner tregtar ideologjikisht neutral, i cili ka mbajtur prej kohësh një politikë të mosndërhyrjes në çështjet e brendshme të vendeve të Lindjes së Mesme, nga politika te të drejtat e njeriut, duke e bërë atë një ndërmjetës më pak të diskutueshëm se vende si SHBA.

Ai gjithashtu nuk është i lidhur me një kauzë të veçantë si marrëdhënia e ngushtë e SHBA-së me Izraelin dhe nuk ka histori veprimesh ndëshkuese – qoftë nëpërmjet veprimeve ushtarake apo sanksioneve – në rajon.

SHBA nuk e gëzon atë reputacion, madje edhe mes disa prej partnerëve të saj tradicionalë – dhe sanksionet kundër Rusisë për luftën në Ukrainë kanë shtuar shqetësimin në kryeqytetet e rajonit, sugjeroi ai.

Në të njëjtën kohë që po e vendos veten si një alternativë e mundshme ndaj SHBA-ve në Lindjen e Mesme, Pekini nuk po përpiqet me të vërtetë të uzurpojë pozicionin që Uashingtoni ka mbajtur prej kohësh, tha Fan Hongda, një profesor në Institutin e Studimeve të Lindjes së Mesme të Shangait.

Fuqia e Kinës qëndron kryesisht në ndikimin e saj ekonomik dhe projektet si BRI – dhe kjo është diçka që do të ishte e lumtur ta ruante tani për tani në rajon, tha ai.

Kina dhe SHBA e kanë gjetur veten në skaje të kundërta të konflikteve si lufta civile në Siri. Pekini ka përdorur veton e tij në Këshillin e Sigurimit të Kombeve të Bashkuara për të mbajtur në pushtet presidentin e Sirisë Bashar al-Assad.

Por, përndryshe, ajo ka mbajtur një profil shumë më të ulët për konfliktet e mëdha sesa Uashingtoni, DC, dhe nuk ka të njëjtin historik për kryerjen e ndryshimit të regjimit dhe ndihmën për rrëzimin e liderëve të zgjedhur në mënyrë demokratike.

SHBA ka më shumë se tre duzina baza ushtarake në Lindjen e Mesme.

Sigurisht, pavarësisht imazhit që i pëlqen të promovojë për veten si një fuqi e mirë në krahasim me SHBA-të, Kina vitet e fundit ka lëvizur për të përmirësuar dhe zgjeruar në mënyrë dramatike aftësitë e saj ushtarake, të cilat ajo i shfaq shpesh në lagjen e saj. Në vitin 2017, Ushtria Çlirimtare Popullore ndërtoi bazën e saj të parë ushtarake jashtë shtetit në Xhibuti, pranë ngushticës së Hormuzit.

Marrë nga Al Jazeera, përshtatur për Albanian Post

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.